BÀI 9. DI TRUYỀN GENE NGOÀI NHÂN

Mở đầu:  Ở sinh vật nhân thực, gene quy định tính trạng không chỉ có ở trong nhân mà còn có ở trong tế bào chất của tế bào. Vậy gene ở tế bào chất di truyền như thế nào?

Giải nhanh:

Gene ở tế bào chất di truyền được di truyền theo dòng mẹ.

I. THÍ NGHIỆM CỦA CORRENS VỀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN

Câu 1: Tại sao khi nói đến di truyền ngoài nhân là nói đến Correns?

Giải nhanh:

Vì Correns là người đầu tiên công bố về gene ngoài nhân và sự di truyền các tính trạng do gene ngoài nhân quy định di truyền theo dòng mẹ.

Câu 2: Đọc thông tin trong Bảng 9.1 và cho biết Correns rút ra kết luận về di truyền ngoài nhân dựa trên cơ sở nào.

Giải nhanh:

Correns rút ra kết luận về di truyền ngoài nhân dựa trên việc các phép lai cho kết quả là đời con có kiểu hình giống hệt đời mẹ.

II. ĐẶC ĐIỂM DI TRUYỀN GENE NGOÀI NHÂN

Câu 3: Hãy cho biết vì sao DNA ti thể dễ đột biến hơn DNA nhiễm sắc thể.

Giải nhanh:

Các đặc điểm của hệ gen ti thể như không có intron, không có histone bảo vệ, lại phân bố gần chuỗi phosphoryl hóa oxy hóa, nơi mà các gốc tự do được tạo ra trong quá trình phosphoryl hóa oxy hóa, đã làm cho khả năng bị đột biến của ADN ti thể cao hơn ở nhân (khoảng 10 lần).

Câu 4: Trình bày đặc điểm di truyền của gene ngoài nhân.

Giải nhanh:

- Hàm lượng DNA nhỏ: DNA ti thể và lục lạp nhỏ, ít gene.

- Phương thức di truyền: Phân chia ngẫu nhiên của gene tế bào, dẫn đến số lượng gene trong tế bào con không đồng đều.

III. ỨNG DỤNG CỦA GENE DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN

Câu 5: Những cây lai được tạo ra trong kĩ thuật lai tạo giống lúa có mang tính trạng bất thụ đực không? Giải thích.

Giải nhanh:

- Những cây lai được tạo ra trong kĩ thuật lai tạo giống lúa có mang tính trạng bất thụ đực.

- Do người ta sử dụng những cây bất thụ đực làm dòng mẹ, tính trạng bất thụ đực do gene đột biến nằm trong ti thể quy định nên sẽ di truyền theo dòng mẹ, tạo ra đời con mang tính trạng bất thụ đực.

Luyện tập: Vì sao phân tích DNA ti thể lại có thể xác định được nguồn gốc tiến hoá của loài người?

Giải nhanh:

Do mỗi gene trong ti thể có một số lượng lớn bản sao và di truyền theo dòng mẹ nên các nhà khoa học có thể tách chiết và giải trình tự hệ gene trong ti thể của các bộ xương hóa thạch từ các loài người đã tuyệt chủng và so sánh với hệ gene trong ti thể của các chủng tộc người đang sống ở các châu lục, từ đó có thể xác định được nguồn gốc tiến hóa của loài người.

Vận dụng: Ở người, một số bệnh (phần lớn là hiếm gặp) do gene trong ti thể quy định như bệnh tiểu đường, bệnh tim mạch, bệnh Alzheimer,... Trong thực tế, mẹ bị bệnh thì các con sinh ra có thể có người mắc bệnh, có người không mắc bệnh hoặc mức độ biểu hiện bệnh (nặng, nhẹ) cũng rất khác nhau và khi tuổi càng cao thì bệnh thường bị nặng hơn. Hãy giải thích nguyên nhân của những hiện tượng đó.

Giải nhanh:

Một số bệnh di truyền do gene trong ti thể quy định khiến người con mắc bệnh giống mẹ. Mức độ biểu hiện bệnh phụ thuộc vào nhiều yếu tố và có thể trở nên nặng hơn khi tuổi cao và sức khỏe suy giảm.