BÀI 9. DI TRUYỀN GENE NGOÀI NHÂN

Mở đầu:  Ở sinh vật nhân thực, gene quy định tính trạng không chỉ có ở trong nhân mà còn có ở trong tế bào chất của tế bào. Vậy gene ở tế bào chất di truyền như thế nào?

Đáp án chuẩn:

Gene ở tế bào chất di truyền được di truyền theo dòng mẹ.

I. THÍ NGHIỆM CỦA CORRENS VỀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN

Câu 1: Tại sao khi nói đến di truyền ngoài nhân là nói đến Correns?

Đáp án chuẩn:

Vì Correns là người đầu tiên công bố về gene ngoài nhân và sự di truyền các tính trạng do gene ngoài nhân quy định di truyền theo dòng mẹ.

Câu 2: Đọc thông tin trong Bảng 9.1 và cho biết Correns rút ra kết luận về di truyền ngoài nhân dựa trên cơ sở nào.

Đáp án chuẩn:

Correns rút ra kết luận về di truyền ngoài nhân dựa trên việc các phép lai cho kết quả là đời con có kiểu hình giống hệt đời mẹ.

II. ĐẶC ĐIỂM DI TRUYỀN GENE NGOÀI NHÂN

Câu 3: Hãy cho biết vì sao DNA ti thể dễ đột biến hơn DNA nhiễm sắc thể.

Đáp án chuẩn:

Cấu trúc của hệ gen ti thể, bao gồm việc không có intron, thiếu histone bảo vệ, và gần với chuỗi phosphoryl hóa oxy hóa, nơi gốc tự do thường được tạo ra trong quá trình này, làm tăng khả năng đột biến của ADN ti thể lên đến khoảng 10 lần so với ADN nhân.

Câu 4: Trình bày đặc điểm di truyền của gene ngoài nhân.

Đáp án chuẩn:

- Hàm lượng DNA nhỏ: DNA ti thể và lục lạp nhỏ, ít gene.

- Phương thức di truyền: Phân chia ngẫu nhiên của gene tế bào, dẫn đến số lượng gene trong tế bào con không đồng đều.

III. ỨNG DỤNG CỦA GENE DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN

Câu 5: Những cây lai được tạo ra trong kĩ thuật lai tạo giống lúa có mang tính trạng bất thụ đực không? Giải thích.

Đáp án chuẩn:

- Những cây lai trong kỹ thuật lai tạo giống lúa thường mang tính trạng bất thụ đực.

- Điều này là do việc sử dụng các cây bất thụ đực làm dòng mẹ, và tính trạng bất thụ đực được quy định bởi gene đột biến trong ti thể, do đó sẽ được di truyền theo dòng mẹ, tạo ra đời con mang tính trạng bất thụ đực.

Luyện tập: Vì sao phân tích DNA ti thể lại có thể xác định được nguồn gốc tiến hoá của loài người?

Đáp án chuẩn:

Mỗi gene trong ti thể có nhiều bản sao và di truyền theo dòng mẹ. Các nhà khoa học sử dụng phương pháp này để tách chiết và giải trình tự hệ gene từ các bộ xương hóa thạch của loài người đã tuyệt chủng. Bằng cách so sánh với hệ gene của các chủng tộc người hiện đang sống trên thế giới, họ có thể xác định nguồn gốc tiến hóa của loài người.

Vận dụng: Ở người, một số bệnh (phần lớn là hiếm gặp) do gene trong ti thể quy định như bệnh tiểu đường, bệnh tim mạch, bệnh Alzheimer,... Trong thực tế, mẹ bị bệnh thì các con sinh ra có thể có người mắc bệnh, có người không mắc bệnh hoặc mức độ biểu hiện bệnh (nặng, nhẹ) cũng rất khác nhau và khi tuổi càng cao thì bệnh thường bị nặng hơn. Hãy giải thích nguyên nhân của những hiện tượng đó.

Đáp án chuẩn:

Một số bệnh di truyền do gene trong ti thể quy định khiến người con mắc bệnh giống mẹ. Mức độ biểu hiện bệnh phụ thuộc vào nhiều yếu tố và có thể trở nên nặng hơn khi tuổi cao và sức khỏe suy giảm.