BÀI 15. CÁC BẰNG CHỨNG TIẾN HÓA

Mở đầu: Bằng chứng về tổ tiên chung đã được phát hiện bởi các nhà khoa học nghiên cứu ở nhiều ngành khoa học khác nhau trong nhiều thế kỉ. Hãy tìm một số bằng chứng để chứng minh mọi sinh vật trên Trái Đất đều có chung một nguồn gốc.

Đáp án chuẩn:

Mọi loài sinh vật đều chứa chất di truyền là ADN, có mã di truyền chung, cơ chế phiên mã và dịch mã cũng như các giai đoạn chung trong quá trình chuyển hoá vật chất như đường phân.

I. BẰNG CHỨNG HÓA THẠCH

Câu 1: Cho thêm các ví dụ về một số loại hoá thạch khác mà em biết.

Đáp án chuẩn:

- Than đá, hóa thạch xương khủng long, hóa thạch thực vật,...

Luyện tập: Hoá thạch có ý nghĩa gì với việc nghiên cứu lịch sử tiến hoá của sinh giới?

Đáp án chuẩn:

Hóa thạch là những bằng chứng trực tiếp về lịch sử phát triển của sinh giới, cho thấy các loài đã từng tồn tại và tiến hóa như thế nào theo thời gian.

II. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẪU SO SÁNH

Câu 2: Quan sát Hình 15.2, hãy cho biết những biến đổi ở phần xương chi trước giúp mỗi loài thích nghi như thế nào.

Đáp án chuẩn:

Do chức năng khác nhau, chi trước ở các loài có hình thái khác nhau:

- Ở cá sấu, chi trước phát triển để di chuyển, với xương ngón và xương bàn phát triển.

- Ở cá voi, chi trước dùng để bơi, với xương ngón dài và nhiều đốt.

- Ở dơi và chim, chi trước phát triển để bay, với xương nhỏ, dài và kẽ ngón có màng.

- Ở người, chi trước phát triển để cầm nắm, với ngón tay phát triển và các xương cổ tay linh hoạt.

Luyện tập: Hãy nêu một số ví dụ về các cơ quan tương đồng.

Đáp án chuẩn:

- Chi trước của người, cá voi, mèo, dơi... đều có cấu trúc xương cánh, xương cổ, xương bàn, xương ngón.

- Gai xương của rồng và tua cuốn của đậu Hà Lan cũng là các ví dụ về cơ quan tương đồng.

Câu 3: Hãy kể tên một số cơ quan thoái hoá ở người.

Đáp án chuẩn:

- Xương cụt, ruột thừa, răng khôn, tá tràng. 

III. BẰNG CHỨNG TẾ BÀO HỌC

Câu 4: Học thuyết tế bào chứng minh điều gì về nguồn gốc của sinh giới?

Đáp án chuẩn:

Học thuyết tế bào chứng minh tất cả các sinh vật đều được cấu tạo từ một hoặc nhiều tế bào.

V. BẰNG CHỨNG SINH HỌC PHÂN TỬ

Câu 5: Quan sát Hình 15.5, dựa vào số lượng các amino acid sai khác trong chuỗi polypeptide của β-hemoglobin, hãy rút ra nhận xét về mối quan hệ họ hàng giữa người và các loài động vật khác.

Đáp án chuẩn:

Người có mối quan hệ họ hàng gần nhất với Gorilla, sau đó đến khỉ Rhesus và chuột, có họ hàng xa nhất với ếch và gà.

Vận dụng: Giải thích vì sao bằng chứng sinh học phân tử là bằng chứng chính xác nhất để xác định mối quan hệ họ hàng giữa các loài sinh vật?

Đáp án chuẩn:

Bằng chứng sinh học phân tử là chính xác nhất để xác định mối quan hệ họ hàng giữa các loài sinh vật, vì các đặc điểm hình thái và sinh học của chúng có thể thay đổi tùy thuộc vào môi trường sống. Phân tử di truyền không thay đổi nhiều dù môi trường xung quanh biến đổi, giúp xác định các mối quan hệ họ hàng giữa các loài có hình thái và đặc điểm giống nhau.