BÀI 21. HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIÊN ĐẠI

Mở đầu: Tần số allele và tần số kiểu gene của quần thể có được duy trì ổn định qua thế hệ hay không? Nếu có thì do những yếu tố nào?

Giải nhanh:

Tần số allele và kiểu gene của quần thể cần duy trì ổn định qua các thế hệ. Điều này chỉ xảy ra khi quần thể là ngẫu phối, có kích thước lớn, không có đột biến, các cá thể sinh sản đều và quần thể cách li với các quần thể khác (định luật Hardy - Weinberg).

I. KHÁI NIỆM TIẾN HÓA 

II. CÁC NHÂN TỐ TIẾN HÓA

Câu 1: Tại sao cá thể sinh vật không phải là đơn vị của tiến hoá nhỏ?

Giải nhanh:

Cá thể sinh vật không phải là đơn vị tiến hóa nhỏ vì:

- Mỗi cá thể chỉ có một kiểu gen, và khi kiểu gen đó bị biến đổi, cá thể thường mất sức sống, sinh sản, thậm chí chết.

- Cá thể có vòng đời ngắn, không đủ thời gian cho tiến hóa diễn ra.

Câu 2: Ở sinh vật nhân thực, dưới tác động của chọn lọc tự nhiên, tần số allele trội hay allele lặn thay đổi nhanh hơn? Giải thích.

Giải nhanh:

- Ở sinh vật nhân thực, dưới tác động của chọn lọc tự nhiên, tần số allele trội thay đổi nhanh hơn. Điều này bởi vì allele trội thường được biểu hiện ra kiểu hình, trong khi allele lặn chỉ biểu hiện ra kiểu hình khi kiểu gen ở dạng đồng hợp tử lặn.

- Chọn lọc tự nhiên thường ảnh hưởng lớn hơn đến cá thể có kiểu hình trội, dẫn đến sự thay đổi tần số allele trội nhanh hơn so với cá thể có kiểu hình lặn.

III. HÌNH THÀNH ĐẶC ĐIỂM THÍCH NGHI

Câu 1: Thuốc kháng sinh có phải là tác nhân đột biến gây nên sự kháng thuốc kháng sinh ở vi khuẩn hay không? Giải thích.

Giải nhanh:

- Phải: Vì thuốc kháng sinh xuất hiện, khiến vi khuẩn không có khả năng kháng thuốc bị tiêu diệt, chỉ những vi khuẩn đột biến mang gene kháng kháng sinh mới tồn tại và sinh sản được.

Câu 2: Tại sao chọn lọc tự nhiên không thể tạo ra một loại sinh vật thích nghi với mọi điều kiện môi trường?

Giải nhanh:

Có một số nguyên nhân chính khiến chọn lọc tự nhiên không thể tạo ra sinh vật thích nghi một cách hoàn hảo với nhiều điều kiện sống khác nhau. Đó là:

- Điều kiện môi trường (tác nhân gây ra chọn lọc tự nhiên) chỉ lựa chọn các biến dị di truyền có sẵn trong quần thể. Vì vậy, chọn lọc tự nhiên chỉ có thể lựa chọn biến dị tốt nhất trong số những biến dị sẵn có. Biến dị được lựa chọn không hẳn là đã tối ưu. 

- Các đặc điểm thích nghi mang tính dung hoà vì một đặc điểm đem lại lợi ích này lại gây bất lợi khác. 

- Một đặc điểm thích nghi chỉ có lợi trong môi trường này nhưng lại vô dụng hoặc có hại trong môi trường khác.

IV. LOÀI VÀ CƠ CHẾ HÌNH THÀNH LOÀI

Câu 1: Loài sinh học là gì?

Giải nhanh:

Loài sinh học là một hoặc nhóm các quần thể có khả năng giao phối tự nhiên và sinh ra đời con hữu thụ, nhưng được cách li sinh sản với các nhóm quần thể khác tương tự.

Câu 2: Cách li sinh sản và các nhân tố tiến hoá có vai trò gì trong quá trình hình thành loài mới?

Giải nhanh:

- Vai trò của các nhân tố tiến hoá:

• Các quá trình đột biến và giao phối cung cấp nguyên liệu cho chọn lọc.

• Tác động của các nhân tố ngẫu nhiên, di nhập gen làm thay đổi đột ngột tần số tương đối của các alen, nhờ đó làm tăng tốc quá trình hình thành loài mới.

• Quá trình chọn lọc tự nhiên là nhân tố định hướng sự hình thành loài, quy định chiều hướng và nhịp điệu thay đổi tần số tương đối của các alen, lựa chọn những tổ hợp alen đảm bảo sự thích nghi với môi trường.

- Vai trò của cách li sinh sản là thúc đẩy quá trình phân li tính trạng, tăng cường sự phân hoá vốn gen trong quần thể gốc, làm cho quần thể gốc nhanh chóng phân li thành những quần thế mới ngày càng khác xa nhau cho tới khi có sự cách li di truyền, nghĩa là tạo ra loài mới.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Nêu điểm khác biệt về sự biến động của tần số allele gây nên bởi chọn lọc tự nhiên và phiêu bạt di truyền.

Giải nhanh:

- Chọn lọc tự nhiên tác động trực tiếp lên kiểu hình và gián tiếp làm thay đổi tần số kiểu gen, dẫn đến sự biến đổi của tần số allele theo một hướng xác định.

- Phiêu bạt di truyền làm thay đổi tần số allele một cách ngẫu nhiên, không theo một hướng nhất định.

Câu 2: Với điều kiện như hiện nay, loài người có thể tiến hoá thành loài mới ngay trên Trái Đất hay không? Giải thích.

Giải nhanh:

Loài người không thể tiến hoá thành loài mới trên Trái Đất. Vì ở loài người không có sự cách li sinh sản dù có cách li địa lí diễn ra (ví dụ: châu Á với châu Âu). Ngoài ra với sự phát triển của khoa học công nghệ hiện đại thì ảnh hưởng của chọn lọc tự nhiên lên loài người ngày càng giảm.

Câu 3: Con người có khả năng tạo ra các công cụ và phương tiện để có thể thích nghi hơn với môi trường. Vậy loài người có còn chịu sự tác động của chọn lọc tự nhiên không? Giải thích.

Giải nhanh:

Loài người vẫn chịu tác động của chọn lọc tự nhiên vì:

- Khoa học hiện đại vẫn chưa thể can thiệp hoàn toàn vào hệ gene của con người. Các đặc điểm di truyền gây hại hoặc các đột biến bất lợi vẫn có thể loại bỏ các thể đó.

- Sự tiến bộ nhanh chóng trong khoa học và công nghệ cũng đang tạo ra áp lực chọn lọc mới và ảnh hưởng đến sự tiến hóa của loài người.