BÀI 10. DI TRUYỀN GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH

Mở đầu: Vì sao tỉ lệ các cá thể đực và cái ở nhiều loài động vật lại thường là 1: 1?

Giải nhanh:

Do phân li của cặp NST XY, tạo ra hai loại tinh trùng mang NST X và Y với tỉ lệ bằng nhau, 1:1. Khi thụ tinh với trứng mang NST X, tạo ra hai loại tổ hợp gen XX và XY, cả hai loại có số lượng và sức sống tương đương. Vì vậy, xác suất sinh con trai hoặc con gái là như nhau và bằng 50%, tỉ lệ đực cái thường là 1:1.

I. DI TRUYỀN GIỚI TÍNH

Câu 1: NST giới tính là gì? Hãy nêu sự khác biệt giữa NST thường và NST giới tính.

Giải nhanh:

- NST giới tính là một loại NST chứa các gene quy định giới tính của một sinh vật. Tuỳ theo từng loài, NST giới tính có thể tồn tại thành từng cặp tương đồng hoặc không tương đồng (cặp NST khác nhau về kích thước và có trình tự gene không hoàn toàn tương đồng). 

- Sự khác biệt giữa NST thường và NST giới tính:

Câu 2: Giải thích tại sao, theo lí thuyết, xác suất sinh con trai hoặc sinh con gái của mỗi cặp vợ chồng là như nhau và bằng 50%.

Giải nhanh:

Do phân li của cặp NST XY, tạo ra hai loại tinh trùng mang NST X và Y với tỉ lệ bằng nhau, 1:1. Khi thụ tinh với trứng mang NST X, tạo ra hai loại tổ hợp gen XX và XY, cả hai loại có số lượng và sức sống tương đương. Vì vậy, xác suất sinh con trai hoặc con gái là như nhau và bằng 50%

II. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH

III. ỨNG DỤNG CỦA DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH

Câu 1: Quan sát hình di truyền giới tính ở gà trong Bảng 10.1 và cho biết có thể dùng phép lai nào để phân biệt tính trạng do gene nằm trên NST thường với tính trạng do gene nằm trên NST Z không có gene tương đồng trên W.

Giải nhanh:

- Có thể dùng phép lai thuận nghịch. Nếu có sự khác nhau trong kết quả của phép lai thận nghịch và có sự phân li không đồng đều kiểu hình ở hai giới thì gên đó nằm trên NST giới tính.

Câu 2: Tại sao bệnh do allele lặn nằm trên NST X ở người thường biểu hiện chủ yếu ở nam giới?

Giải nhanh:

- Bệnh do allele lặn chỉ biểu hiện khi kiểu gen đồng hợp lặn, không biểu hiện ở kiểu gen đồng hợp trội hoặc dị hợp tử.

- Ở nam giới, chỉ cần một allele lặn trên NST X (XaY) là đã biểu hiện ra bệnh, trong khi ở nữ giới cần kiểu gen đồng hợp lặn trên cả hai NST X (XaXa). Do đó, bệnh do allele lặn thường biểu hiện ở nam giới nhiều hơn.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Tìm hiểu một số ví dụ về ứng dụng của di truyền liên kết với giới tính trong chăn nuôi. 

Giải nhanh:

- Màu sắc trứng tằm có thể chỉ ra giới tính từ giai đoạn trứng, giúp lựa chọn trứng nở ra tằm đực để nuôi, vì tằm đực sản xuất nhiều tơ hơn tằm cái.

- Đã có nghiên cứu sử dụng đột biến chuyển đoạn để chuyển gene kháng thuốc trừ sâu từ NST thường sang NST Y ở muỗi sốt rét. Điều này cho phép thu được muỗi đực, vì muỗi cái không có gene kháng thuốc sẽ chết khi tiếp xúc với thuốc. Muỗi đực nhân nuôi hàng loạt có thể được sử dụng trong việc phòng trừ côn trùng bằng biện pháp thả con đực bất dục.

Câu 2: Hãy trình bày quan điểm của em về việc điều khiển giới tính theo ý muốn ở người.

Giải nhanh:

Quan điểm của em về việc điều khiển giới tính theo ý muốn ở người: Điều khiển giới tính của động vật theo ý muốn ở người có thể mang lại nhiều lợi ích về mặt kinh tế, từ đó thúc đẩy các khía cạnh khác, tuy nhiên nếu không thể kiểm soát và có quy định rõ ràng sẽ rất dễ dẫn đến mất cân bằng giới tính ở động vật, ảnh hưởng đến sinh sản và phát triển, nghiêm trọng có thể dẫn đến sự tuyệt chủng của một số loài, làm suy giảm sự đa dạng nguồn gen của Trái Đất.