BÀI 21. HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠI

PHẦN I. HỆ THỐNG BÀI TẬP, BÀI GIẢI CUỐI SGK

Mở đầu: Tần số allele và tần số kiểu gene của quần thể có được duy trì ổn định qua thế hệ hay không? Nếu có thì do những yếu tố nào?

I. KHÁI NIỆM TIẾN HÓA 

II. CÁC NHÂN TỐ TIẾN HÓA

Câu 1: Tại sao cá thể sinh vật không phải là đơn vị của tiến hoá nhỏ?

Câu 2: Ở sinh vật nhân thực, dưới tác động của chọn lọc tự nhiên, tần số allele trội hay allele lặn thay đổi nhanh hơn? Giải thích.

III. HÌNH THÀNH ĐẶC ĐIỂM THÍCH NGHI

Câu 1: Thuốc kháng sinh có phải là tác nhân đột biến gây nên sự kháng thuốc kháng sinh ở vi khuẩn hay không? Giải thích.

Câu 2: Tại sao chọn lọc tự nhiên không thể tạo ra một loại sinh vật thích nghi với mọi điều kiện môi trường?

IV. LOÀI VÀ CƠ CHẾ HÌNH THÀNH LOÀI

Câu 1: Loài sinh học là gì?

Câu 2: Cách li sinh sản và các nhân tố tiến hoá có vai trò gì trong quá trình hình thành loài mới?

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Nêu điểm khác biệt về sự biến động của tần số allele gây nên bởi chọn lọc tự nhiên và phiêu bạt di truyền.

Câu 2: Với điều kiện như hiện nay, loài người có thể tiến hoá thành loài mới ngay trên Trái Đất hay không? Giải thích.

Câu 3: Con người có khả năng tạo ra các công cụ và phương tiện để có thể thích nghi hơn với môi trường. Vậy loài người có còn chịu sự tác động của chọn lọc tự nhiên không? Giải thích.

PHẦN 2. 5 PHÚT TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

Đáp án MĐ: Tần số allele và kiểu gene của quần thể cần duy trì ổn định qua các thế hệ. Điều này chỉ xảy ra khi quần thể là ngẫu phối, có kích thước lớn, không có đột biến, các cá thể sinh sản đều và quần thể cách li với các quần thể khác (định luật Hardy - Weinberg).

I. KHÁI NIỆM TIẾN HÓA 

II. CÁC NHÂN TỐ TIẾN HÓA

Đáp án câu 1: 

Vì:

- Mỗi cá thể chỉ có một kiểu gen, và khi kiểu gen đó bị biến đổi, cá thể thường mất sức sống, sinh sản, thậm chí chết.

- Cá thể có vòng đời ngắn, không đủ thời gian cho tiến hóa diễn ra.

Đáp án câu 2: 

- Ở sinh vật nhân thực, dưới tác động của chọn lọc tự nhiên, tần số allele trội thay đổi nhanh hơn. Điều này bởi vì allele trội thường được biểu hiện ra kiểu hình, trong khi allele lặn chỉ biểu hiện ra kiểu hình khi kiểu gen ở dạng đồng hợp tử lặn.

-  Chọn lọc tự nhiên thường ảnh hưởng lớn hơn đến cá thể có kiểu hình trội, dẫn đến sự thay đổi tần số allele trội nhanh hơn so với cá thể có kiểu hình lặn.

III. HÌNH THÀNH ĐẶC ĐIỂM THÍCH NGHI

Đáp án câu 1: Phải: Vì thuốc kháng sinh xuất hiện, khiến vi khuẩn không có khả năng kháng thuốc bị tiêu diệt, chỉ những vi khuẩn đột biến mang gene kháng kháng sinh mới tồn tại và sinh sản được.

Đáp án câu 2: 

- Chọn lọc tự nhiên chỉ lựa chọn các biến dị tốt nhất có sẵn trong quần thể, nhưng không nhất thiết là tối ưu. 

- Đặc điểm thích nghi thường mang tính dung hoà vì lợi ích của nó có thể đi kèm với nhược điểm khác. 

- Ngoài ra, một đặc điểm thích nghi có thể chỉ có lợi trong một môi trường cụ thể và không hữu ích hoặc gây hại trong môi trường khác.

IV. LOÀI VÀ CƠ CHẾ HÌNH THÀNH LOÀI

Đáp án câu 1: Loài sinh học là một hoặc nhóm các quần thể có khả năng giao phối tự nhiên và sinh ra đời con hữu thụ, nhưng được cách li sinh sản với các nhóm quần thể khác tương tự.

Đáp án câu 2: 

- Vai trò của các nhân tố tiến hoá bao gồm các quá trình đột biến và giao phối cung cấp nguyên liệu cho chọn lọc, tác động của các nhân tố ngẫu nhiên và di nhập gen làm tăng tốc quá trình hình thành loài mới, và quá trình chọn lọc tự nhiên định hình sự thích nghi với môi trường.

- Cách li sinh sản thúc đẩy quá trình phân li tính trạng và phân hoá vốn gen trong quần thể gốc, tạo ra sự khác biệt giữa các quần thể mới và cuối cùng tạo ra loài mới thông qua sự cách li di truyền.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Đáp án câu 1: 

- Chọn lọc tự nhiên tác động trực tiếp lên kiểu hình và gián tiếp làm thay đổi tần số kiểu gen, dẫn đến sự biến đổi của tần số allele theo một hướng xác định.

- Phiêu bạt di truyền làm thay đổi tần số allele một cách ngẫu nhiên, không theo một hướng nhất định.

Đáp án câu 2: Loài người không thể tiến hoá thành loài mới trên Trái Đất vì không có sự cách li sinh sản dù có cách li địa lí (ví dụ: châu Á với châu Âu). Sự phát triển của khoa học và công nghệ hiện đại cũng làm giảm ảnh hưởng của chọn lọc tự nhiên lên loài người.

Đáp án câu 3: 

Loài người vẫn chịu tác động của chọn lọc tự nhiên vì:

- Các đặc điểm di truyền gây hại hoặc đột biến bất lợi vẫn có thể bị loại bỏ thông qua quá trình tự nhiên, vì khoa học hiện đại vẫn chưa thể can thiệp hoàn toàn vào hệ gene của con người.

- Sự tiến bộ trong khoa học và công nghệ đang tạo ra áp lực chọn lọc mới và ảnh hưởng đến sự tiến hóa của loài người.