BÀI 8. KHÍ ÁP, GIÓ VÀ MƯA

Khí áp

Câu 1: Đọc thông tin trên và quan sát hình 8.1, hãy trình bày sự hình thành các đai khí áp trên Trái Đất.

Giải nhanh:

- Các đai khí áp trên bề mặt Trái Đất:

• Hai đai khí áp cao cực
• Hai đai khí áp thấp ôn đới
• Hai đại khí áp cao cận nhiệt đới

=> Các đai khí áp được phản bó đổi xứng nhau qua đai áp thấp xích đạo. 

Sự hình thành các đai áp:

• Nguyên nhân: Do sự chênh lệch nhiệt độ và chuyển động của không khí.
• Quá trình: Không khí nóng ở xích đạo bốc lên, không khí lạnh ở cực hạ xuống, tạo ra các đai áp cao và áp thấp xen kẽ nhau.
• Tác động: Lực Coriolis làm lệch hướng chuyển động của không khí.

Câu 2: Đọc thông tin, hãy trình bày các nguyên nhân làm thay đổi khí áp.

Giải nhanh:

Các yếu tố ảnh hưởng đến khí áp:

• Độ cao: Càng lên cao, khí áp càng giảm.
• Nhiệt độ: Tỉ lệ thuận nghịch với khí áp.
• Độ ẩm: Ảnh hưởng đến khí áp.

Một số loại gió chính trên Trái Đất

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát hình 8.1, hãy trình bày về thời gian hoạt động, nguồn gốc hình thành, hướng và tính chất của gió Mậu dịch, gió Tây ôn đới, gió mùa.

Giải nhanh:

1. Gió mậu dịch:

• Thời gian: Thổi quanh năm, hướng ổn định.
• Nguồn gốc: Do chênh lệch áp suất giữa vùng áp cao cận nhiệt đới và áp thấp xích đạo.
• Hướng: Đông bắc ở Bắc bán cầu, đông nam ở Nam bán cầu.
• Tính chất: Khô, ít mưa trên lục địa.

2. Gió Tây ôn đới:

Thời gian: Thổi quanh năm.

Nguồn gốc: Do chênh lệch áp suất giữa vùng áp cao cận nhiệt đới và áp thấp ôn đới.

Hướng: Tây nam ở Bắc bán cầu, tây bắc ở Nam bán cầu.

Tính chất: Ẩm, mang nhiều mưa.

3. Gió mùa:

Thời gian: Thay đổi theo mùa.

Nguyên nhân: Sự chênh lệch nhiệt độ giữa lục địa và đại dương.

Hướng gió: Đổi hướng theo mùa.

Tính chất: Khô vào mùa đông, ẩm và nóng vào mùa hạ.

Gió địa phương

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát hình 8.2, hãy trình bày sự hình thành và hoạt động của gió đất, gió biển. 

Giải nhanh:

1. Gió biển:

Ban ngày: Đất nóng hơn biển, tạo ra áp thấp trên đất liền.

Gió: Thổi từ biển (áp cao) vào đất liền (áp thấp).

2. Gió đất:

Ban đêm: Đất lạnh hơn biển, tạo ra áp cao trên đất liền.

Gió: Thổi từ đất liền (áp cao) ra biển (áp thấp).

Câu 2: Đọc thông tin và quan sát hình 8.4, hãy trình bày sự hình thành của gió núi – thung lũng.

Giải nhanh:

* Sự hình thành của gió núi – thung lũng:

Ban ngày: Không khí nóng dọc sườn núi, gió thổi lên đỉnh.

Ban đêm: Không khí lạnh dọc sườn núi, gió thổi xuống thung lũng.

Các nhân tố ảnh hưởng đến lượng mưa

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát hình 8.5, hình 8.6, hãy:

- Kể tên các nhân tố ảnh hưởng tới sự phân bố lượng mưa trên Trái Đất.

- Phân tích ảnh hưởng của các nhân tố tới lượng mưa. 

Giải nhanh:

- Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phân bố lượng mưa trên Trái Đất:

• Khí áp
• Gió
• Frông
• Dòng biển
• Địa hình

- Sự ảnh hưởng của các nhân tố tới lượng mưa:

• Khí áp: Áp thấp gây mưa nhiều, áp cao gây mưa ít.
• Gió: Gió biển và gió mùa mang mưa đến, tín phong gây hạn hán.
• Frông: Frông gây mưa, đặc biệt là dải hội tụ nhiệt đới.
• Dòng biển: Dòng biển nóng mang mưa, dòng biển lạnh gây hạn hán.
• Địa hình: Sườn đón gió mưa nhiều, sườn khuất gió mưa ít, càng lên cao mưa càng giảm.

Sự phân bố mưa trên thế giới

Câu 1: Dựa vào bảng 8, hãy trình bày sự phân bố lượng mưa ở các khu vực xích đạo, chí tuyến, ôn đới và cực.

Giải nhanh:

Sự phân bố lượng mưa ở các khu vực xích đạo, chí tuyến, ôn đới và cực: Lượng mưa phân bố không đều theo vĩ độ:

• Khu vực xích đạo lượng mưa nhiều nhất (~1700mm).

=> Giải thích: khu vực áp thấp hút gió, nhiệt độ độ ẩm cao, chủ yếu là đại dương và rừng xích đạo ẩm ướt nên lượng nước bốc hơi mạnh, mưa nhiều.

• Khu vực chí tuyến Bắc và Nam mưa tương đối ít (~600 mm).

=> Giải thích: có khí áp cao cận chí tuyến ngự trị (chỉ có gió thổi đi, không có gió thổi đến), tỉ lệ diện tích lục địa tương đối lớn nên khí hậu khô hạn, mưa ít.

• Hai khu vực ôn đới (ở bán cầu Bắc và bán cầu Nam) có mưa nhiều (~600 - 1000 mm).

=> Giải thích: do khi áp thấp, có gió Tây ôn đới từ biển thổi vào.

• Hai khu vực cực mưa ít nhất (~100 - 200 mm).

=> Giải thích: do có khí áp cao ngự trị, không khí lạnh khô, nước không bốc hơi lên được.

Câu 2: Quan sát hình 8.7 và dựa theo kiến thức đã học, hãy trình bày sự phân bố lượng mưa trên các lục địa theo vĩ tuyến 45oB từ tây sang đông và giải thích.

Giải nhanh:

Phân bố lượng mưa theo kinh tuyến 40°B:

Giảm dần từ biển vào nội địa: Do ảnh hưởng của tính chất đại dương.

Ven biển Bắc Mỹ và châu Âu: Mưa nhiều hơn do dòng biển nóng.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Trình bày nguyên nhân hình thành các đai khí áp cận nhiệt đới và ôn đới trên Trái Đất. 

Giải nhanh:

Nguyên nhân hình thành các đai khí áp cận nhiệt đới và ôn đới:

• Áp cao cận nhiệt đới: Không khí nóng ở xích đạo bốc lên, chuyển động về cực, lạnh dần và chìm xuống ở vùng cận chí tuyến tạo thành.
• Áp thấp ôn đới: Không khí từ các vùng áp cao xung quanh hội tụ và bốc lên ở vùng ôn đới tạo thành.

Câu 2: Dựa vào sơ đồ sau, hãy lựa chọn và phân tích một trong các nhân tố ảnh hưởng đến lượng mưa trên Trái Đất.

Giải nhanh:

Phân tích nhân tố Khí áp:

• Khu khí áp thấp: Hút gió và tiếp tục đẩy không khí ấm lên cao sinh ra mây, mây gặp nhiệt độ thấp sinh ra mưa. 

=> Các khu áp thấp thường là nơi có lượng mưa lớn trên Trái Đất.

• Các khu khí áp cao: Không khí ấm không bốc lên được, lại chỉ có gió thổi đi, không có gió thổi đến, nên mưa rớt ít hoặc không có mưa. 

=> Dưới các cao áp cận chí tuyến thường có những hoang mạc lớn.

VẬN DỤNG

Câu 1: Ở nước ta có những loại gió nào hoạt động? Vì sao?

Giải nhanh:

Những loại gió hoạt động ở nước ta là:

• Gió tín phong: do nước ta nằm trong vùng nội chí tuyến bán cầu Bắc, nên có gió Tín Phong ở bán cầu Bắc hoạt động quanh năm.
• Gió mùa (Gió mùa mùa đông, Gió mùa mùa hạ): do Việt Nam nằm trong vùng nội chí tuyến bán cầu Bắc, là quốc gia chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của các khối khí hoạt động theo mùa.