BÀI 2. NHỮNG Ô CỬA NHÌN RA CUỘC SỐNG

VĂN BẢN. LÃO HẠC

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Hãy hình dung khi con người rơi vào tình cảnh nghèo đói và túng quẫn, họ sẽ có cách phản ứng như thế nào?

Đáp án chuẩn: 

Khi đối mặt với nghèo đói, nhiều người có thể phản ứng một cách tiêu cực. Họ thường cảm thấy tuyệt vọng, như thể không còn lối thoát khỏi tình trạng hiện tại, dẫn đến những hành vi tiêu cực như tự tử hoặc sử dụng chất kích thích. Ngoài ra, nghèo đói có thể gây ra lo lắng và stress nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và thể chất do lo lắng về việc kiếm sống, cung cấp cho gia đình và trả nợ. Một số người cũng có thể cảm thấy tức giận và oán hận, không chỉ với bản thân mà còn với những người xung quanh hoặc xã hội vì thiếu sự hỗ trợ. Họ có thể thu mình lại, tránh giao tiếp với người khác do cảm giác xấu hổ về tình trạng của mình.

Tuy nhiên, nghèo đói cũng có thể kích thích những phản ứng tích cực. Một số người trở nên quyết tâm hơn, làm việc chăm chỉ để cải thiện tình trạng của mình và tìm kiếm cơ hội mới để phát triển. Nghèo đói còn thúc đẩy sự sáng tạo, khiến con người tìm ra những cách mới để kiếm tiền, tiết kiệm và sử dụng nguồn lực hạn hẹp một cách hiệu quả. Bên cạnh đó, trải qua nghèo đói có thể làm tăng tính nhân ái và sự đồng cảm, giúp họ hiểu rõ hơn về những khó khăn của người khác và muốn hỗ trợ những người đang gặp khó khăn.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Câu chuyện trong đoạn này được kể qua điểm nhìn của ai?

Đáp án chuẩn:

Nhân vật “tôi", tức là ông giáo.

Câu hỏi: Đây là lời kể của ai?

Đáp án chuẩn:

Nhân vật ông giáo.

Câu hỏi: Bạn nghĩ gì về tình cảm, thái độ của lão Hạc dành cho con qua đoạn văn này?

Đáp án chuẩn:

Lão Hạc là người cha yêu thương con vô bờ, dù nghèo nhưng vẫn muốn dành những điều tốt đẹp nhất cho con, hi vọng một ngày nào đó con sẽ trở về.

Câu hỏi: Đoạn văn này cho thấy lão Hạc là người như thế nào?

Đáp án chuẩn:

Ông là một người tốt, có trái tim nhân hậu và giàu lòng yêu thương. Lão đau đớn, tự trách vô cùng, lão thấy có lỗi với cậu Vàng.

Câu hỏi: Đây là lời của nhân vật “tôi" hay lão Hạc?

Đáp án chuẩn:

Nhân vật “tôi".

Câu hỏi: Bạn có đồng tình với suy nghĩ của ông giáo về lão Hạc trong đoạn này?

Đáp án chuẩn:

Em đồng tình với suy nghĩ của ông giáo về lão Hạc vì nghèo khó có thể đẩy con người vào ngõ cụt, buộc họ làm chuyện trái lương tâm. Trước khi trở thành người xấu, ai cũng là người tốt.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Tóm tắt cốt truyện Lão Hạc.

Đáp án chuẩn: 

Lão Hạc, một nông dân nghèo khổ, sống cô đơn cùng con chó Vàng sau khi con trai ông bỏ đi làm đồn điền cao su vì không đủ tiền cưới vợ. Do tuổi già sức yếu, Lão không thể làm thuê để kiếm sống, buộc phải bán mảnh vườn và con chó Vàng để trang trải cuộc sống. Lão gửi số tiền bán chó cho ông giáo và dặn dò ông về việc quan trọng nhất là giữ gìn mảnh vườn cho con trai Lão. Cuộc sống của Lão ngày càng trở nên túng quẫn, ông phải ăn khoai, ăn sung, thậm chí ăn cả mả con chó Vàng. Khi không còn lựa chọn nào khác, Lão tìm đến Binh Tư, một kẻ chuyên bắt chó, để xin bả chó. Cuối cùng, Lão Hạc tự kết liễu đời mình bằng cách ăn bả chó. Sau khi Lão Hạc qua đời, ông giáo mới hiểu được nguyên nhân cái chết của Lão và cảm thương cho số phận bi đát của người bạn già.

Câu 2: Nêu một số nét tính cách nổi bật của nhân vật lão Hạc và cho biết:

a. Lão Hạc tiêu biểu cho tầng lớp nào trong xã hội đương thời?

b. Hoàn cảnh sống đã tác động như thế nào đến số phận, tính cách của nhân vật?

Đáp án chuẩn: 

A, Lão Hạc tiêu biểu cho tầng lớp nông dân Việt Nam trước cách mạng.

B, Hoàn cảnh sống nghèo khổ, cô đơn, túng quẫn đã tác động mạnh mẽ đến số phận và tính cách của Lão Hạc:

• Số phận bi đát: Lão phải bán đi mảnh vườn, đàn chó Vàng, thậm chí phải ăn bả chó để tự tử.

• Tính cách: Lão trở nên cẩn trọng, đề phòng, lo toan, chắt bóp từng đồng.

• Tuy nhiên, trong hoàn cảnh khó khăn, Lão vẫn giữ được những phẩm chất tốt đẹp: yêu thương con sâu sắc, hiền lành, chất phác, sống có trách nhiệm, biết yêu thương, trân trọng những điều nhỏ bé.

Câu 3: Xác định ngôi kể, điểm nhìn và chỉ ra tác dụng của cách sử dụng ngôi kể, điểm nhìn đó trong văn bản.

Đáp án chuẩn:

Câu 4: Bạn suy nghĩ gì về cái chết của lão Hạc? Vì sao một người gần gũi, thân tình với lão Hạc như nhân vật ông giáo mà vẫn có lúc không hiểu hoặc hiểu lầm lão Hạc?

Đáp án chuẩn: 

• Về cái chết của Lão Hạc:

Cái chết của Lão Hạc là một cái chết đầy thương tâm và bi đát, phản ánh số phận bi thảm của người nông dân trong xã hội phong kiến Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Lão Hạc, với bản tính hiền lành, chất phác và lòng yêu thương con sâu sắc, phải chịu đựng cảnh nghèo đói và bất hạnh. Dù đã cố gắng bám víu lấy cuộc sống, cuối cùng Lão không thể vượt qua khó khăn và phải chọn cái chết để bảo toàn mảnh vườn cho con trai.

Cái chết của Lão Hạc không chỉ là một lời tố cáo xã hội phong kiến bất công, mà còn thể hiện sự bất lực của ông trước hoàn cảnh. Lão không còn cách nào khác để bảo vệ con trai và mảnh vườn của mình, làm nổi bật sự tàn nhẫn và thiếu công bằng của xã hội đã đẩy người nông dân vào bước đường cùng.

• Về việc nhân vật ông giáo có lúc không hiểu hoặc hiểu lầm Lão Hạc:

Ông giáo là người gần gũi, thân tình với Lão Hạc. Ông là người hiểu rõ Lão Hạc hơn ai hết. Tuy nhiên, vẫn có lúc ông giáo không hiểu hoặc hiểu lầm Lão Hạc.

Có thể có một số lý do giải thích cho điều này:

• Lão Hạc là một người có lòng tự trọng cao. Lão không muốn làm phiền người khác nên đã giấu diếm ông giáo về hoàn cảnh thực sự của mình.

• Lão Hạc là một người đàn ông già, cô đơn. Lão không có ai để chia sẻ những tâm tư, tình cảm của mình.

• Ông giáo cũng là một người có nhiều lo toan. Ông có gia đình để lo lắng nên không thể dành hết thời gian để quan tâm đến Lão Hạc.

Tuy nhiên, những hiểu lầm này chỉ là tạm thời. Sau khi Lão Hạc chết, ông giáo đã hiểu ra tất cả. Ông thương xót cho Lão Hạc và trách móc bản thân vì đã không quan tâm đến Lão Hạc nhiều hơn.

Câu 5: Đọc đoạn văn sau: “Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta, nếu ta không cố tìm mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi… toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn, không bao giờ ta thấy họ là những người đáng thương, không bao giờ ta thương…” (Lão Hạc). Cho biết:

a. Đoạn văn là lời của ai nói với ai, trong trường hợp nào và với mục đích gì?

b. Tinh thần “cố tìm mà hiểu" “những người quanh ta" có ý nghĩa, tác dụng gì đối với chính nhà văn Nam Cao trong trường hợp ông viết Lão Hạc?

Đáp án chuẩn: 

a. Phân tích ngữ cảnh:

• Lời nói: Lời nói này được nhân vật ông giáo - người kể chuyện trong tác phẩm Lão Hạc - thốt ra.

• Đối tượng: Lời nói này được ông giáo nhắc nhở bản thân và người đọc về tầm quan trọng của việc thấu hiểu người khác.

• Hoàn cảnh: Lời nói này xuất hiện sau khi ông giáo hiểu ra nguyên nhân cái chết bi thảm của Lão Hạc. Ông giáo đã hối hận vì không hiểu được hoàn cảnh và nỗi khổ tâm của Lão Hạc.

• Mục đích: Lời nói này thể hiện sự thức tỉnh của ông giáo về tầm quan trọng của việc thấu hiểu con người. Đồng thời, tác giả nhắc nhở người đọc về bài học nhân văn sâu sắc này.

b. Ý nghĩa, tác dụng của tinh thần “cố tìm mà hiểu" “những người quanh ta":

• Đối với nhà văn Nam Cao:

  • Giúp ông sáng tạo nên những nhân vật chân thực, sinh động:

    • Nhờ thấu hiểu cuộc sống và con người, Nam Cao đã xây dựng nên những nhân vật mang đậm dấu ấn hiện thực, có tính cách phức tạp, nội tâm sâu sắc như Lão Hạc, Binh Tư, ông giáo,...

    • Các nhân vật của Nam Cao không chỉ gây ấn tượng bởi số phận bi thảm mà còn bởi tâm hồn đẹp đẽ và những phẩm chất tốt đẹp ẩn sâu bên trong.

  • Giúp ông thể hiện giá trị nhân đạo sâu sắc trong tác phẩm:

    • Nhờ thấu hiểu nỗi khổ của người nông dân, Nam Cao đã thể hiện sự đồng cảm sâu sắc với họ và lên án xã hội phong kiến bất công đã đẩy họ vào bước đường cùng.

    • Các tác phẩm của Nam Cao không chỉ tố cáo xã hội thối nát mà còn ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp của người nông dân Việt Nam.

Câu 6: Bạn có nhận xét gì về cuộc sống của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 qua truyện ngắn Lão Hạc?

Đáp án chuẩn: 

Qua tác phẩm Lão Hạc, ta có thể nhận thấy cuộc sống của người dân nghèo ở nông thôn Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 vô cùng bi thảm và đầy bất công:

- Cái nghèo đeo đẳng:

• Lão Hạc, một người nông dân vốn đã nghèo lại gặp nhiều bất hạnh, buộc phải bán đi mảnh vườn và đàn chó Vàng - những tài sản quý giá của mình.

• Binh Tư, một người tứ cố vô thân, phải sống lay lắt, bám víu vào nghề bắt chó.

• Chị Dậu, một người phụ nữ nông dân, phải bán khoai, bán chó, thậm chí bán cả đứa con gái út để nộp sưu cho chồng.

- Bức tranh xã hội bất công:

• Người nông dân bị bóc lột, áp bức nặng nề bởi cường hào, ác bá và chế độ thực dân phong kiến.

• Họ phải chịu sưu cao thuế nặng, bị đẩy vào cảnh bần cùng, không có lối thoát.

• Nạn đói hoành hành, đẩy con người đến bước đường cùng.

Câu 7: Theo bạn, tác phẩm Lão Hạc của Nam Cao được viết theo phong cách lãng mạn hay phong cách hiện thực? Căn cứ vào đâu để bạn khẳng định như vậy?

Đáp án chuẩn:

Tác phẩm được viết theo phong cách hiện thực bởi vì truyện đã phản ảnh chân thực, sâu sắc sự bị thảm, nghèo khổ của người nông dân Việt Nam trước cách mạng và xã hội đầy bất công.