BÀI 17 - THÔNG TIN GIỮA CÁC TẾ BÀO

PHẦN I. HỆ THỐNG CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

Câu 1: Bằng cách nào mà hormone insulin và glucagon (do tế bào tuyến tụy tiết ra) có thể kích thích các tế bào gan và cơ thực hiện quá trình chuyển hoá đường, qua đó, điều hoà hàm lượng glucose trong máu?

I. THÔNG TIN GIỮA CÁC TẾ BÀO

Câu 1: Quan sát Hình 17.1, hãy cho biết thông tin được truyền từ tế bào này sang tế bào khác bằng cách nào?

Câu 2: Tế bào đáp ứng như thế nào với các tín hiệu khác nhau?

Câu 3: Hãy xác đinh kiểu truyền thông tin giữa các tế bào trong các trường hợp sau:

a, Các yếu tố sinh trưởng được tiết ra kích thích sự sinh trưởng của các tế bào liền kề

b, Các phân tử hòa tan trong bào tương được vận chuyển qua cầu sinh chất giữa hai tế bào thực vật

c, Sự tiếp xác giữa kháng nguyên và kháng thể

d, Tuyến yên sản xuất hormone  sinh trưởng, hormone này đến kích thích sự phân chia và kéo dài tế bào xương giúp phát triển xương

Câu 4: Sự truyền thông tin giữa các tế bào có ý nghĩa gì?

Luyện tập: Hai hormone insulin và glucagon được nhắc ở tình huống mở đầu đóng vai trò gì trong quá trình truyền thông tin giữa các tế bào?

II. QUÁ TRÌNH TRUYỀN THÔNG TIN GIỮA CÁC TẾ BÀO

Câu 5: Bằng cách nào mà thông tin từ thụ thể được truyền vào trong tế bào?

Câu 6: Sự đáp ứng có thể thực hiện qua những hoạt động nào của tế bào? 

Luyện tập: Dựa và hình 17.3, hãy mô tả quá trình hormone insulin tác động đến tế bào gan. 

Vận dụng: Gibberellin (GA) là một loại hormone kích thích sinh trưởng ở thực vật. Một số cây trồng bị thiếu hụt GA nên sinh trưởng kém, chiều cao thấp. Người ta phun bổ sung GA cho các cây này, sau một thời gian, chiều cao của chúng vẫn không tăng thêm. Hãy giải thích nguyên nhân của hiện tượng trên.

BÀI TẬP 

Bài 1: Tại sao mỗi loại tế bào thường chỉ thực hiện một chức năng nhất định?

Bài 2: Trong trường hợp nào sau đây chắc chắn không xảy ra sự đáp ứng tế bào? Giải thích.

a, Sự sai hỏng của một phân tử truyền tin

b, Thụ thể không tiếp nhận phân tử tín hiệu.

Bài 3: Một nhà khoa học đã tiến hành gây đáp ứng tế bào gan bằng hormone insulin để kích thích chuyển hóa ghucose thành glycongen. Ông đã tiến hành hai thí nghiệm như sau: 

• Thí nghiệm 1: Cho tế bào gan (A) còn nguyên vẹn vào môi trường chưa insulin và glucose.
• Thí nghiệm 2: Tiêm trực tiếp isulin vào trong vào trong tế bào gan ( B) rồi cho vào môi trường có chưa glucose

Sau khi quan sát kết quả, ông nhận thấy glycogen xuất hiện ở một trong hai tế bào trên. Tế bào nào đã xuấ hiện glycogen? Tại sao glycogen không xuấ hiện ở tế bào còn lại? 

PHẦN II. 5 PHÚT TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

Câu 1: 

- Khi đường huyết tăng, tuyến tụy tiết insulin, kích thích gan và cơ chuyển hóa glucose thành glycogen, giảm đường huyết.

- Khi đường huyết giảm, tuyến tụy tiết glucagon, kích thích gan và cơ phân giải glycogen thành glucose, tăng đường huyết.

I. THÔNG TIN GIỮA CÁC TẾ BÀO

Câu 1: 

Thông tin từ tế bào này đến tế bào khác nhờ các phân tử tín hiệu 

Câu 2: 

Với các tín hiệu khác nhau, tế bào sẽ đáp ứng khác nhau, như phân chia hoặc biệt hóa.

Câu 3: 

a, Qua mối nối giữa các tế bào

b, Truyền tin cục bộ

c, Tiếp xúc trực tiếp

d, Truyền tin qua khoảng cách xa

Câu 4: 

Tín hiệu tế bào là thông tin giao tiếp giữa các cấu trúc trong tế bào, giữa các tế bào hoặc với các cấu trúc khác trong cơ thể, giúp chúng liên lạc và phản ứng thích hợp.

Luyện tập: 

Insulin và glucagon là các phân tử tín hiệu giúp tế bào gan thực hiện quá trình chuyển hóa đường, điều hòa lượng glucose trong máu.

II. QUÁ TRÌNH TRUYỀN THÔNG TIN GIỮA CÁC TẾ BÀO

Câu 5: 

Tế bào đích phát hiện và liên kết với phân tử tín hiệu qua protein thụ thể, gây thay đổi hình dạng thụ thể. Điều này kích hoạt chuỗi phản ứng sinh hóa trong tế bào thông qua các phân tử truyền tin.

Câu 6: 

Sự đáp ứng có thể thực hiện dưới nhiều dạng khác nhau như tăng cường phiên mã, dịch mã, điều chỉnh quá trình chuyển hoá, tăng cường vận chuyển qua màng tế bào, và phân chia tế bào.

Luyện tập: 

Để phát huy tác dụng của mình, insulin cần kết nối với thụ thể insulin trên bề mặt tế bào đích. Quá trình này kích hoạt tế bào gan để thúc đẩy sự hấp thu glucose từ môi trường bên ngoài vào bên trong tế bào.

Vận dụng: 

Các tế bào thực vật không hấp thu GA từ phun bổ sung, nên GA không truyền tín hiệu đến các tế bào và chiều cao của cây không tăng.

BÀI TẬP 

Bài 1: 

Mỗi loại tế bào có cấu tạo, kích thước, hình dạng khác nhau và tiếp nhận, xử lý thông tin khác nhau. Vì vậy, mỗi loại tế bào thường chỉ đảm nhận một chức năng nhất định.

Bài 2: 

Trong trường hợp b, chắc chắn không xảy ra sự đáp ứng của tế bào, còn trường hợp a thì chưa khẳng định được.

- Trường hợp b: "Thụ thể không tiếp nhận phân tử tín hiệu" khiến tế bào không nhận được thông tin, nên không có phản ứng gì.

- Trường hợp a: "Sự sai hỏng của một phân tử truyền tin" có thể khiến thông tin bị sai lệch, nhưng tế bào vẫn nhận được thông tin và có thể phản ứng với thông tin bị sai lệch đó.

Bài 3: 

- Thí nghiệm 1: Có glycogen vì insulin hoạt hóa thụ thể màng tế bào gan, vận chuyển glucose vào trong tế bào.

- Thí nghiệm 2: Không có glycogen vì insulin không tiếp xúc với thụ thể màng, không có tín hiệu và glucose không được vận chuyển vào tế bào, quá trình chuyển hóa glucose không diễn ra.