Slide bài giảng ngữ văn 8 kết nối bài 4: Một số giọng điệu của tiếng cười trong thơ trào phúng

Tóm lược nội dung

VĂN BẢN. MỘT SỐ GIỌNG ĐIỆU CỦA TIẾNG CƯỜI TRONG THƠ TRÀO PHÚNG

SAU KHI ĐỌC 

CH1. Đối tượng miêu tả, thể hiện của văn học trào phúng là gì? Văn bản đã nêu những đối tượng cụ thể nào mà tiếng cười trào phúng thường nhằm tới?

Trả lời rút gọn: 

Đối tượng miêu tả, thể hiện của văn học trào phúng là những thứ không trọn vẹn, không hoàn hảo của con người, của cuộc sống. Văn bản đã nêu những đối tượng giọng điệu của tiếng cười trong thơ trào phúng là hài hước, mỉa mai - châm biếm, đả kích.... 

CH2. Văn bản đề cập đến những giọng điệu nào của tiếng cười trong thơ trào phúng? Hãy chỉ rõ dấu hiệu để nhận biết từng giọng điệu.

Trả lời rút gọn: 

Văn bản đề cập đến những giọng điệu của tiếng cười trong thơ trào phúng là hài hước, mỉa mai - châm biếm, đả kích...

Dựa vào những dấu hiệu để nhận biết các giọng điệu trong thơ trào phúng: 

Hài hước là cách đùa cợt nhẹ nhàng cùng những yếu tố khác lạ phóng túng, phá vỡ những khuôn khổ quen thuộc. Hai cặp câu thực và luận của bài thơ sử dụng những từ ngữ, hình ảnh đăng đối, theo lối chế giễu. 

Mỉa mai - châm biếm là những yếu tố vô lí hoặc thiếu lô- gíc, đảo lộn trật tự thông thường, tạo nên tiếng cười phê phán, thanh lọc những thói xấu như thói tự mãn, kiêu căng, đạo đức giả, keo kiệt,.... 

Đả kích mang giọng điệu phủ nhận gay gắt đối tượng, thể hiện quan niệm nhân sinh, đạo đức của tác giả. 

CH3. Trong các giọng điệu của tiếng cười ở thơ trào phúng mà văn bản đề cập, em cảm thấy thích thú với giọng điệu nào? Vì sao?

Trả lời rút gọn: 

Trong các giọng điệu của tiếng cười ở thơ trào phúng mà văn bản đề cập, em cảm thấy thích thú với giọng điệu đả kích. Ví nó là sự phủ nhận gay gắt của đối tượng đồng thời cũng thể hiện được đạo đức và quan niệm về nhân sinh của người viết.

CH4. Trình bày cách hiểu của em về nhận định: "Tiếng cười trong văn chương nói chung, thơ trào phúng nói riêng thật phong phú và đa sắc màu như chính cuộc sống. Tiếng cười ấy thật cần thiết để đẩy lùi cái xấu, hướng mỗi con người đến những giá trị cao đẹp hơn".

Trả lời rút gọn: 

Tiếng cười trong văn chương thời trung đại xuất hiện muộn và không thường xuyên. Trong các tác phẩm văn học, đặc biệt là ở thể loại truyện ngắn hoặc truyện văn xuôi bằng chữ Hán, tiếng cười ít được thấy cho đến cuối thế kỷ XIV và đầu thế kỷ XVI. 

Thơ trào phúng thường phản ánh các khía cạnh trần trụi của cuộc sống, sử dụng tiếng cười để chống lại cái xấu và đả kích kẻ thù. Thể loại này thường dùng lời nói phóng đại, so sánh, chơi chữ hoặc lời nói mỉa mai để vạch mặt sự thật và mâu thuẫn của sự vật. 

Truyện ngắn của Nam Cao thường khiến độc giả phì cười với cách ông mô tả ngoại hình của nhân vật. Sự dị dạng này đôi khi như những tuồng diễn, khi nhân vật phải chọn kiểu hóa trang quái đản để gây ấn tượng. Thị Nở, Lang Rận, Trạch Văn Đoành, Bình, mụ Lợi... đều là những "biểu tượng" mà nếu không phải là họa sĩ chuyên nghiệp thì cũng khó lòng mô tả ra. Nam Cao không chỉ giới hạn ở ngoại hình, tiếng cười của ông còn phản ánh tính cách, số phận và cảnh ngộ của nhân vật. Những tình huống dở hơi, hành động hóm hỉnh của nhân vật khiến ta không khỏi cười, nhưng đằng sau đó là những nỗi đau, bi kịch không thể nào quên được

Tiếng cười trong tác phẩm của Nam Cao thường mang tính châm biếm, trào lộng. Ông châm biếm những thói quen xấu của tầng lớp nông dân, sự tin mù quáng vào số mệnh, túng thiếu nhưng lại sa vào rượu chè, cờ bạc và danh vọng hão huyền. Người đọc sau khi cười, lại không tránh khỏi cảm thấy ngậm ngùi bởi hậu quả bi kịch mà hoàn cảnh đối với nhân vật. Tiếng cười của Nam Cao không chỉ là sự mỉa mai từ bên ngoài, mà còn là sự biểu hiện của sự chua chát, cảm xúc ẩn sau lớp vỏ bề ngoài. Nam Cao quan tâm hơn đến việc chữa trị vết thương cho tâm hồn con người, thể hiện qua tiếng cười buồn, đáng thương nhưng nhẹ nhàng và đầy độ lượng. Điều này làm nên nét đặc trưng của ông so với các nhà văn khác về tiếng cười.

Có thể thấy, tiếng cười trong văn chương và thơ trào phúng không chỉ mang đến tiếng cười cho độc giả mà còn mang đến những giá trị nhân sinh, giá trị nhân đạo thông qua những thủ pháp "châm biếm" ấy. 

CH5. Vận dụng tri thức từ văn bản Một số giọng điệu của tiếng cười trong thơ trao phúng, em hãy cho biết: Hai bài thơ Lễ xướng danh khoa Đinh Dậu và Lai Tân sử dụng những giọng điệu nào của tiếng cười trào phúng?

Trả lời rút gọn: 

Hai bài thơ Lễ xướng danh khoa Đinh Dậu và Lai Tân sử dụng những giọng điệu: châm biếm, đả kích. 

PHẦN THAM KHẢO MỞ RỘNG 

Câu 1. Em hãy nêu giá trị nội dung, nghệ thuật của bài Một số giọng điệu của tiếng cười trong thơ trào phúng.

Trả lời rút gọn: 

- Giá trị nội dung: 

Văn bản đề cập đến những giọng điệu của tiếng cười trong thơ trào phúng là hài hước, mỉa mai - châm biếm, đả kích... qua đó thể hiện nét đắc trong nghệ thuật trào phúng trong văn học Việt Nam.

- Giá trị nghệ thuật: 

Luận điểm ngắn gọn, tập trung, sắp xếp theo một trình tự hợp lí.

Luận cứ xác đáng, toàn diện, nhận xét sâu sắc.

Luận chứng phong phú, cụ thể, xác thực.