Slide bài giảng ngữ văn 8 kết nối bài 2: Thực hành tiếng Việt (trang 45)

Tóm lược nội dung

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT. BIỆN PHÁP TU TỪ

CH1. Chỉ ra câu thơ, câu văn có sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ trong các trường hợp sau:

a. Lặn lội thân cò khi quãng vắng 

Eo sèo mặt nước buổi đò đông. 

(Trần Tế Xương, Thương vợ) 

b. Xóm làng xanh mát bóng cây. 

Sông xa trắng cánh buồm bay lưng trời. 

(Trần Đăng Khoa, Quê em) 

c. Chị Dậu về đến đầu nhà đã nghe tiếng khóc khàn khàn của hai đứa trẻ. Sấp ngửa, chị chạy vào cổng, quẳng cả rổ mẹt, mẻ nón xuống sân, rồi vội vàng chị vào trong nhà. 

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn) 

Trả lời rút gọn:

a. Cả hai câu thơ đều sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ (lặn lội thân cò, eo sèo mặt nước)

b. Cả hai câu thơ đều sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ (xanh mát bóng cây, trắng cánh buồm bay)

c. Câu văn thứ hai sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ (sấp ngửa, chị chạy vào cổng; vội vàng chị vào trong nhà)

CH2. Đọc đoạn thơ sau và thực hiện các yêu cầu nêu ở dưới: 

Lom khom dưới núi, tiều vài chú, 

Lác đác bên sông, chợ mấy nhà. 

Nhớ nước đau lòng con quốc quốc, 

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia. 

(Bà Huyện Thanh Quan, Qua Đèo Ngang)

a. Chỉ ra các câu thơ sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ trong đoạn thơ. 

b. Phân tích tác dụng của biện pháp tu từ đảo ngữ trong từng câu thơ.  

Trả lời rút gọn:

a. Cả 4 câu thơ đều sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ

b. Tác dụng của biện pháp tu từ đảo ngữ:

- Câu 1: Theo trật tự ngữ pháp thông thường của tiếng Việt, từ “lom khom” lẽ ra đặt sau cụm từ “tiều vài chú” và từ “tiều” đặt sau “vài chú”, nhưng ở đây lại được tác giả đảo vị trí lên trước, có tác dụng nhấn mạnh tư thế, hình dáng nhỏ bé của con người, từ đó làm nổi bật lên khung cảnh hùng vĩ, hiểm trở của Đèo Ngang.

- Câu 2: Theo trật tự ngữ pháp thông thường của tiếng Việt, từ “lác đác” phải đặt sau cụm từ “chợ mấy nhà” và từ “chợ” đặt sau từ “mấy nhà”, nhưng ở đây lại được đảo vị trí lên trước, để nhấn mạnh số lượng ít ỏi và sự thưa thớt của những ngôi nhà; từ đó gợi không khí vắng vẻ, hoang sơ của núi rừng.

- Câu 3 và 4: từ “nhớ nước”, “đau lòng”, “thương nhà”, “mỏi miệng” được đảo vị trí, có tác dụng thể hiện nỗi niềm hoài cổ – nhớ tiếc quá khứ vàng son đã trôi qua và tâm trạng hoài hương – nhớ gia đình, quê hương.

CH3. Nêu tác dụng của biện pháp tu từ đảo ngữ trong các đoạn thơ sau: 

a. Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy 

Mất ổ bầy chim dáo dác bay. 

(Nguyễn Đình Chiểu, Chạy giặc) 

b. Con dê cát đỏ cỏ viền 

Leng keng nhạc ngựa ngược lên chợ Gò. 

(Hoàng Tố Nguyên, Gò Me) 

c. Ngày hôm sau ồn ào trên bến đỗ 

Khắp dân làng tấp nập đón ghe về. 

(Tế Hanh, Quê hương) 

Trả lời rút gọn:

a. Vị ngữ “bỏ nhà” và “mất ổ” được đảo lên đầu nhằm nhấn mạnh cảnh loạn li tang tóc của nhân dân ta khi thực dân Pháp tràn tới.

b. Đảo âm thanh leng keng của tiếng nhạc ngựa sống động kết hợp với âm thanh của tiếng sáo, tiếng chim tạo nên một Gò Me trù phú, vui tươi. Với những ánh sáng nhiều màu sắc, cung bậc của những quãng thời gian khác nhau trong ngày: ánh sáng trầm tĩnh của đốm hải đăng tắt, lóe sáng chói rực của mặt trời; ánh sáng lung linh của vầng trăng khuya. Cảnh vật Gò Me hiện lên với sự trong mát, bình yên, giản dị của miền quê thân thiện. 

c.  Tác giả đảo hàng loạt tính từ “ồn ào”, “tấp nập” gợi không khí đông vui, sôi động. Những người ở nhà tấp nập kéo nhau ra đón đoàn thuyền trở về.