Slide bài giảng ngữ văn 8 kết nối bài 2: Thiên trường vãn vọng ( Ngắm cảnh Thiên Trường trong buổi chiều tà) Trần Nhân Tông

Tóm lược nội dung

VĂN BẢN. THIÊN TRƯỜNG VÃN VỌNG

(NGẮM CẢNH THIÊN TRƯỜNG TRONG BUỔI CHIỀU TÀ)

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH: Em có thích ngắm cảnh hoàng hôn không? Vì sao? 

Trả lời rút gọn:

Em có thích ngắm hoàng hôn bởi đó là khoảnh khắc yên bình, lãng mạn và hạnh phúc nhất trong một ngày vất vả bộn bề. 

SAU KHI ĐỌC 

CH1. Hãy xác định thể thơ của bài Thiên Trường vãn vọng và cho biết em dựa vào các yếu tố nào để nhận biết thể thơ đó.

Trả lời rút gọn:

"Thiên Trường vãn vọng" được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật (luật trắc, vần bằng).

CH2. Cảnh vật ở hai câu thơ đầu được tái hiện vào khoảng thời gian nào? Chỉ ra mối liên hệ giữa thời gian và các hình ảnh được miêu tả.

Trả lời rút gọn:

Khung cảnh chiều muộn hiện lên như một bức tranh mơ màng, nửa hư nửa thực, mờ ảo giữa sương chiều. Đây là vẻ đẹp êm đềm, yên bình của thôn dã được thể hiện qua ánh sáng lẻ loi và màu sắc nhạt nhòa. Tác giả vừa mô tả khung cảnh như thực vừa thể hiện cảm nhận riêng, tạo ra một không gian giữa thực tế và cõi mộng. Buổi chiều mang lại nỗi buồn man mác, khi làng quê im lặng, tĩnh mịch dưới bầu không khí u ám. Tất cả những điều này phản ánh tâm trạng tinh tế và nhạy cảm của tác giả trước vẻ đẹp giản dị của cuộc sống.

CH3. Những hình ảnh ở hai câu thơ cuối đã gợi lên một bức tranh cuộc sống như thế nào?

Trả lời rút gọn:
Âm thanh của tiếng sáo làm bức tranh cảnh vật trở nên sống động hơn bao giờ hết. Trong chiều về, khi trẻ con hòa mình vào tiếng sáo, những đàn trâu trên đồng chợt quay về, tạo nên một khung cảnh yên bình và đẹp đẽ. Màu trắng của từng đôi cò liệng xuống đồng cũng làm cho không gian trở nên ấm áp hơn. Tác giả cảm nhận bức tranh này qua nhiều giác quan: thị giác - sắc trắng tinh khôi của cánh cò, thính giác - âm thanh du dương của tiếng sáo và tiếng trẻ con đi chăn trâu. Trong hai dòng thơ đầu, không gian trầm lặng, tĩnh mịch, nhưng đến hai câu thơ cuối, cảnh vật trở nên sống động hơn với âm thanh và hoạt động của các sự vật. Hình ảnh "cò trắng từng đôi liệng xuống đồng" mở ra không gian, làm cho môi trường trở nên thoải mái, rộng lớn, trong lành và yên bình. Điều này thể hiện sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên, mang lại cảm giác gần gũi và thân thiện.

CH4. Bài thơ tái hiện cảnh vật và cuộc sống con người trong nhiều khoảng không gian. Em hãy chỉ ra những khoảng không gian đó theo trình tự được miêu tả trong bài thơ.

Trả lời rút gọn:
Cảnh chiều tà từ lâu đã trở thành nguồn cảm hứng cho các thi sĩ, vì không gian chiều tà thường gợi cho con người nhiều cảm xúc đặc biệt. Trong bài thơ "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường", Trần Nhân Tông đã tạo ra một không gian mơ hồ của cảnh chiều, làm nền cho bức tranh mà nhà vua sắp vẽ: "Trước xóm sau thôn tựa khói lồng". Vùng quê trước và sau làng đều chìm trong làn sương mờ mờ như khói phủ. Chính không gian đó làm cho cảnh vật hiện lên trong miền quê trở nên huyền ảo, tạo cảm giác nhẹ nhàng, thanh thoát. Tác giả nhìn bóng chiều và cảm nhận như nửa có, nửa không, vừa thực vừa mơ. Không gian và lòng người như hòa quyện vào nhau và tạo ra cảm giác hư ảo khó diễn tả. Đó là một phần của bức tranh phong cảnh hiện ra trong những phần sau của bài thơ.

CH5. Theo em qua bức tranh thiên nhiên và cuộc sống được tái hiện trong bài thơ, tác giả đã bộc lộ cảm xúc, tâm trạng gì?

Trả lời rút gọn:

Ta hình dung tác giả như đang đắm chìm mơ màng trong không gian buổi chiều tà dung dị quyến rũ ấy. Trong lòng trào dâng một tình yêu tha thiết đối với xóm làng quê hương đất nước thân thương.

CH6. Câu kết trong bài thơ tứ tuyệt Đường luật thường để lại dư âm. Hãy cho biết câu kết trong Thiên Trường vãn vọng có thể gợi cho em những cảm xúc, suy nghĩ gì.

Trả lời rút gọn:

Tình quê và hồn quê chan hòa, dào dạt. Thiên Trường thuở ấy, đường sá rầm rập ngựa xe, có biết bao cung điện của vua chúa, tôn thất nhà Trần, nhưng Trần Nhân Tông không nói đến lầu son gác tía, bệ ngọc ngai vàng tráng lệ nguy nga, mà chỉ nói đến cảnh sắc thiên nhiên, cảnh vật đồng quê. Điều đó cho thấy tâm hồn thi sĩ giàu tình yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước. Tính bình dị, dân dã, hồn nhiên là cốt cách, là hồn thơ của ông vua anh hùng - thi sĩ này.

CH7. Tác giả Thiên Trường vãn vọng còn là một vị vua. Điều đó gợi cho em những suy nghĩ gì khi đọc bài thơ?

Trả lời rút gọn:

Cảnh buổi chiều ở phủ Thiên Trường là một bức tranh vùng quê yên bình, vẫn sống động dù trong trầm lặng, tạo nên một mối giao hòa đẹp đẽ giữa con người và thiên nhiên. Trần Nhân Tông, một vị vua, lại viết ra những vần thơ gợi cảm như thế, cho thấy tâm hồn của ông luôn gắn bó với quê hương thôn dã dù có địa vị cao quý. Bài thơ "Thiên Trường vãn vọng" là biểu hiện rõ ràng của tình yêu quê hương, tình yêu nhân dân và niềm đam mê với cuộc sống trong sáng của vua Trần Nhân Tông. Điều này cũng là minh chứng cho sự cao đẹp của dân tộc Việt Nam trong thời kỳ nhà Trần. Bài thơ của vua Trần Nhân Tông thêm một vầng sáng mới cho "Hào khí Đông A" của thơ văn đời Trần.

VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC 

CH: Viết đoạn văn ( khoảng 7 - 9 câu) trình bày cảm nhận của em về nhan đề hoặc một hình ảnh đặc sắc trong bài thơ Thiên Trường vãn vọng. 

Trả lời rút gọn:

“Trước xóm sau thôn tựa khói lồng,

Bóng chiều man mác có dường không”.

Thôn xóm, nhà tranh mái rạ nối nhau, sum vầy phía trước, phía sau, bốn bề san sát, khói phủ nhạt nhòa, mờ tỏ, “bán vô bán hữu” nửa như có, nửa như không. Khói tỏa từ đâu ra thế? Phải chăng, đó là những làn sương chiều lãng đãng hòa quyện với những vầng khói thổi cơm ngay từ những mái nhà lan tỏa thành một màn sương – khói trắng mờ, êm dịu bay nhẹ nhàng thanh thản khiến người ngắm cảnh cảm thấy chỗ tỏ, chỗ mờ, lúc có, lúc không. Cảnh thoáng, nhẹ, khiến tâm hồn con người cũng như lâng lâng. Hay chính lòng người đang lâng lâng, mơ mộng nên nhìn thấy làng xóm, khói sương êm ả, thanh bình như thế?