BÀI 14. VIỆT NAM TỪ NĂM 1954 ĐẾN NĂM 1975

MỞ ĐẦU

Hình 14.1 là “O du kích nhỏ” Nguyễn Thị Kim Lai (xã Phú Phong, huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh) đang bồng súng áp giải phi công Mỹ Rô-bin-son. Bức ảnh do Phan Thoan - phóng viên báo Hà Tĩnh chụp ngày 21-9-1965, là một trong những biểu tượng sinh động về sức mạnh của dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Vậy trong công cuộc xây dựng miền Bắc xã hội chủ nghĩa và trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 - 1975), nhân dân Việt Nam đã đạt được những thành tựu tiêu biểu nào? Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là gì?

Giải rút gọn:

1. Thành tựu tiêu biểu:

- Kinh tế:

+ Miền Bắc hoàn thành cải cách ruộng đất

+ Các ngành kinh tế khác đều có tốc độ phát triển khá.

+ Đời sống của nhân dân được cải thiện.

- Văn hóa - xã hội:

+ Miền Bắc đã xóa bỏ nạn mù chữ, phổ cập giáo dục tiểu học.

+ Hệ thống y tế, giáo dục, khoa học kỹ thuật được phát triển.

- Quân sự:

+ Đánh thắng hai cuộc chiến tranh phá hoại của Mỹ bằng không quân và hải quân.

+ Giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

1. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước

- Nguyên nhân thắng lợi: Thắng lợi của nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước có sự kết hợp của nhiều yếu tố và mang ý nghĩa dân tộc, quốc tế sâu sắc.

- Ý nghĩa lịch sử:

+ Kết thúc 30 năm chiến tranh giải phóng và bảo vệ Tổ quốc, chấm dứt ách thống trị chủ nghĩa đế quốc và hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân 

+ Mở ra kì nguyễn mới trong lịch sử Việt Nam

+ Thắng lợi của nhân dân Việt Nam và sự thất bại của Mỹ 

I. VIỆT NAM TỪ NĂM 1954 ĐẾN NĂM 1965

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và khai thác hình 14.2, bảng 14.1:

– Giới thiệu những thành tựu tiêu biểu của miền Bắc trong cải cách ruộng đất, khôi phục kinh tế và hàn gắn vết thương sau chiến tranh (1954-1957).

– Cho biết ý nghĩa của những thành tựu nhân dân miền Bắc đạt được.

Giải rút gọn:

- Thành tựu tiêu biểu của miền Bắc:

+ Nông nghiệp: Nông dân khai khẩn được nhiều diện tích ruộng đất bỏ hoang, đầy mạnh thâm canh tăng vụ, xây dựng sửa chữa công trình thuỷ nông. 

+ Công nghiệp: Khôi phục và mở rộng sản xuất tại nhiều cơ sở công nghiệp quan trọng

+ Thủ công nghiệp và thương nghiệp: mặt hàng tiêu dùng, vật liệu xây dựng, nông cụ,... được chú trọng sản xuất, bảo đảm nhu cầu tối thiểu của nhân dân,...

+ Giao thông vận tải: Khôi phục đường sắt, sửa chữa và làm đường ô tô; xây dựng và mở rộng nhiều bến cảng, đường hàng không dân dụng quốc tế được khai thông

- Ý nghĩa: Miền Bắc được củng cố vững mạnh, có khả năng tự bảo vệ và thực hiện đầy đủ nghãi vụ hậu phương lớn

Câu hỏi: Giới thiệu thành tựu tiêu biểu của miền Bắc trong cái tạo quan hệ sản xuất và phát triển kinh tế, văn hoá (1958-1965). Cho biết ý nghĩa của những thành tựu đó.

Giải rút gọn:

- Trong những năm 1958 – 1960, miền Bắc tiến hành cải tạo quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa, khâu chính là hợp tác hoá nông nghiệp.

- Miền Bắc cũng đẩy mạnh phát triển kinh tế. 

- Thực hiện kế hoạch Nhà nước 5 năm (1961 - 1965), các ngành nghề đều dấy lên - phong trào thi đua sôi nổi.

- Những tiến bộ về kinh tế đã thúc đẩy sự phát triển của văn hoá, giáo dục.

- Ý nghĩa thành tựu:

+ Miền Bắc đã hoàn thành quá độ lên chủ nghĩa xã hội về quan hệ sản xuất.

+ Nền kinh tế quốc dân được phát triển, đời sống nhân dân được cải thiện.

+ Miền Bắc trở thành hậu phương vững chắc cho cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Câu hỏi: Giới thiệu những thành tựu tiêu biểu của miền Bắc trong việc chi viện cho cách mạng miền Nam (1954-1965). Cho biết ý nghĩa của việc xây dựng các tuyến đường Hồ Chí Minh.

Giải rút gọn:

- Miền Bắc đóng vai trò là hậu phương lớn đối với sự nghiệp cách mạng cả nước

- Ý nghĩa của việc xây dựng các tuyến đường Hồ Chí Minh:

+ Con đường huyết mạch nối liền miền Bắc với miền Nam, là con đường vận chuyển vũ khí, trang bị, lương thực, thuốc men chi viện cho chiến trường miền Nam.

+ Các tuyến đường Hồ Chí Minh góp phần quan trọng vào việc đánh thắng Mỹ, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Câu hỏi: Mô tả những nét chính về phong trào Đồng khởi. Vì sao phong trào Đồng khởi đã đánh dầu bước phát triển nhảy vọt của cách mạng miền Nam?

Giải rút gọn:

- Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ, chính quyền Ngô Đình Diệm tăng cường khủng bố và sát hại những người yêu nước

- Trong bối cảnh đó, Hội nghị lần thứ 15 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (1-1959) đã quyết định để nhân dân miền Nam sử dụng bạo lực cách mạng đánh đổ chính quyền Mỹ - Diệm.

- Phong trào nổi dậy của quần chúng từ chỗ lẻ tẻ ở từng địa phương như Vĩnh Thạnh (Bình Định), Bác Ái (Ninh Thuận).... đã nhanh chóng lan ra khắp các tỉnh miền Nam, trở thành phong trào “Đồng khởi”

- Phong trào Đồng khởi đánh dấu bước phát triển nhảy vọt: chuyển cách mạng từ thể giữ gìn lực lượng sang thể tiến công, đưa đến sự ra đời của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam.

Câu hỏi: Quân dân miền Nam đã chống chiến lược Chiến tranh đặc biệt của Mỹ - Diệm giành được thắng lợi như thế nào? Cho biết ý nghĩa của chiến thắng Ấp Bắc.

Giải rút gọn:

- Quân dân miền Nam chiến đấu trên cả ba vùng chiến lược, kết hợp đấu tranh chính trị, quân sự và bình vận.

- Mở đầu là chiến thắng Ấp Bắc ở Mỹ Tho. 

 - Ý nghĩa: Quân dân miền Nam giành thắng lợi lớn ở Bình Giã (Bà Rịa), An Lão (Bình Định), Ba Gia (Quảng Ngãi),... làm cho chiến lược Chiến tranh đặc biệt của Mỹ bị phá sản.

II. VIỆT NAM TỪ NĂM 1965 ĐẾN NĂM 1975

Câu hỏi: Quân dân miền Nam đã chống chiến lược Chiến tranh cục bộ của Mỹ và giành thắng lợi như thế nào? Cho biết ý nghĩa của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy năm 1968.

Giải rút gọn:

- Quân dân miền Nam đã chống Mỹ trên mọi mặt trận, giành nhiều thắng lợi, đặc biệt là thắng lợi về quân sự.

- Thắng lợi tiêu biểu trong chống chiến lược Chiến tranh cục bộ của Mỹ:

+ Chiến thắng Núi Thành (Quảng Nam) và Vạn Tường (Quảng Ngãi)

+ Hai mùa khô: 1965-1966 và 1966-1967.

+ Tiến hành cuộc Tổng tiến công và nổi dậy, 

- Ý nghĩa của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy năm 1968: mở ra bước ngoặt của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước: làm lung lay ý chí xâm lược của Mỹ, làm cho phong trào phản đối chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam dâng cao; buộc Mỹ phải tuyên bố “phi Mỹ hoá” chiến tranh xâm lược; chấm dứt không điều kiện chiến tranh phá hoại miền Bắc Việt Nam; chấp nhận đàm phán tại Pa-ri.

Câu hỏi: Miền Nam đã chống chiến lược Việt Nam hóa chiến tranh của Mỹ và giành thắng lợi như thế nào? Cho biết ý nghĩa của cuộc Tiển công chiến lược năm 1972.

Giải rút gọn:

- Sau thất bại của chiến lược Chiến tranh cục bộ Mỹ áp dụng chiến lược Việt Nam hoá chiến tranh, rồi mở rộng ra toàn Đông Dương. 

- Sau chiến thắng Đường 9 – Nam Lào (1971), từ ngày 30-3 đến cuối tháng 6-1972, Quân Giải phóng mở cuộc Tiến công chiến lược, lấy Quảng Trị làm hướng chủ yếu, rồi phát triển rộng ra khắp chiến trường miền Nam

- Ý nghĩa của cuộc Tiển công chiến lược năm 1972: giáng đòn nặng nề vào nước Mỹ, buộc Mỹ phải tuyên bố “Mỹ hoá” trở lại chiến tranh xâm lược, nhân dân Việt Nam có thêm lợi thế trên bàn đàm phán ở Hội nghị Pa-ri.

Câu hỏi: Mô tả những thành tựu tiêu biểu của miền Bắc trong những năm 1965 – 1975. Đánh giả vai trò của miền Bắc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Giải rút gọn:

- Thành tựu tiêu biểu của miền Bắc trong những năm 1965 – 1975:

+ Chi viện cán bộ, bộ đội, thanh niên xung phong cho chiến trường miền Nam

+ Bắn rơi máy bay Mỹ trong hai cuộc chiến tranh phá hoại.

- Miền Bắc đóng vai trò là hậu phương lớn và tiền tuyến lớn trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, đặc biệt là trong 12 ngày đêm cuối năm 1972, đánh bại cuộc tập kích đường không chiến lược bằng máy bay B-52 của Mỹ vào Hà Nội, Hải Phòng. Thắng lợi này có ý nghĩa như trận “Điện Biên Phủ trên không”, buộc Mỹ phải kí Hiệp định Pa-ri về chấm dứt chiến tranh, lập lại hoà bình 

Câu hỏi: Mô là cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975. Cho biết ý nghĩa của chiến dịch Hồ Chí Minh,

Giải rút gọn:

- Thực hiện Nghị quyết 21 (7-1973) quân dân miền Nam tiến hành các hoạt động quân sự ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long và Đông Nam Bộ, mở rộng vùng giải phóng. 

- Kế hoạch giải phóng miền Nam được thực hiện qua ba chiến dịch lớn trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975, đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh.

- Ngày 24-3, chiến dịch Tây Nguyên thắng lợi, đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ sang giai đoạn cuối: Tổng tiến công chiến lược trên toàn miền Nam.

- Trong khi chiến dịch Tây Nguyên còn đang tiếp diễn, từ ngày 21 đến ngày 29-3, chiến dịch Huế - Đà Nẵng diễn ra và giành thắng lợi. Nhiều tỉnh, các đảo miền Trung và các địa phương phía nam Tây Nguyên được giải phóng

- Ngày 26-4, chiến dịch Hồ Chí Mình bắt đầu. Ngày 30-4-1975, xe tăng và bộ bình Quân Giải phóng tiến vào Dinh Độc Lập. Tổng thống Dương Văn Minh và nội các phải đầu hàng không điều kiện. 11 giờ 30 phút cùng ngày. lá cờ cách mạng tung bay trên nóc Dinh Độc Lập. Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng.

- Ý nghĩa: Đánh dấu bước ngoặt lớn lịch sử dân tộc, hoàn thành trọn vẹn mục tiêu “Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào”, chấm dứt 21 năm chia cắt đất nước, đưa đến sự thống nhất, độc lập, chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ Việt Nam; đưa dân tộc ta bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội 

III. NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI VÀ Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ, CỨU NƯỚC (1954 – 1975)

Câu hỏi: Nêu nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975).

Giải rút gọn:

- Nguyên nhân thắng lợi: Thắng lợi của nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước có sự kết hợp của nhiều yếu tố và mang ý nghĩa dân tộc, quốc tế sâu sắc.

- Ý nghĩa lịch sử:

+ Kết thúc 30 năm chiến tranh giải phóng và bảo vệ Tổ quốc, chấm dứt ách thống trị chủ nghĩa đế quốc và hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân 

+ Mở ra kì nguyễn mới trong lịch sử Việt Nam

+ Thắng lợi của nhân dân Việt Nam và sự thất bại của Mỹ 

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Lập bảng thống kê những thành tựu tiêu biểu của miền Bắc trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội (1954 - 1975) vào vở ghi.

Giải rút gọn:

Câu 2: Giới thiệu những thắng lợi tiêu biểu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 - 1975) của nhân dân miền Nam.

Giải rút gọn:

- Phong trào Đồng Khởi (1960): đánh dấu bước phát triển mới của phong trào cách mạng miền Nam.

- Chiến thắng Ấp Bắc (1963): là trận đánh đầu tiên trong lịch sử chiến tranh nhân dân giải phóng miền Nam, đánh bại chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mỹ.

- Chiến thắng Vạn Tường (1965): tiêu diệt một vạn quân Mỹ, giáng đòn mạnh vào chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” của Mỹ.

Câu 3: Sưu tầm và giới thiệu những khẩu hiệu tiêu biểu của hai miền Nam – Bắc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 - 1975). Cho biết ý nghĩa và thông điệp của những khẩu hiệu đó.

Giải rút gọn:

- Miền Bắc:

+ "Tất cả cho tiền tuyến, tất cả cho chiến thắng!"

+ "Miền Bắc xã hội chủ nghĩa là hậu phương lớn, vững chắc của miền Nam ruột thịt!"

- Miền Nam:

+ "Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước!"

+ "Không có gì quý hơn độc lập tự do!"

- Ý nghĩa và thông điệp: thể hiện tinh thần đoàn kết, thống nhất của nhân dân cả nước: Miền Bắc và miền Nam cùng chung một mục tiêu, cùng chung một ý chí quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược.

Câu 4: Sưu tầm tư liệu quốc tế viết về sự kiện chiến thắng ngày 30-4-1975 ở Việt Nam. Chia sẻ những tư liệu đó với thầy cô và bạn học.

Giải rút gọn:

"Sài Gòn sụp đổ: Chiến thắng của Việt Cộng" (30/4/1975): Bài báo mô tả chi tiết những giờ phút cuối cùng của chính quyền Việt Nam Cộng hòa và sự tiến vào Sài Gòn của quân Giải phóng.