BÀI 8. LIÊN XÔ VÀ CÁC NƯỚC ĐÔNG ÂU TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1911

MỞ ĐẦU

Ngày 4-10-1957, Liên Xô phóng thành công vệ tinh nhân tạo đầu tiên mang tên Spút-ních 1 lên quỹ đạo Trái Đất, mở đầu “Kỉ nguyên không gian” của nhân loại. Đây là một trong những thành tựu quan trọng của Liên Xô trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội từ năm 1945 đến năm 1991.

Vậy tình hình chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá của Liên Xô và Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991 như thế nào? Tại sao chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô lại sụp đổ?

Giải rút gọn:

- Tình hình Liên Xô và Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991:

- Chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô lại sụp đổ vì:

+ Mắc nhiều sai lầm về đường lối xây dựng mô hình kinh tế - xã hội 

+ Chính sách cải tổ không phù hợp

+ Chưa khai thác tốt thành tựu của cách mạng khoa học – kĩ thuật

+ Vi phạm quyền dân chủ

+ Sự chống phả của các thế lực thù địch.…

I. LIÊN XÔ TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

Câu hỏi: Trình bày tình hình chính trị của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991

Giải rút gọn:

- Đối nôi:

+ Củng cố hơn nữa chế độ xã hội chủ nghĩa

+ củng cố nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

+ Tăng cường hoạt động dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Liên Xô.

- Đối ngoại

+ Chủ trương duy trì, bảo vệ hoà bình thế giới

+ Tích cực ủng hộ các cuộc đấu tranh 

+ Đối phó với Mỹ và phương Tây trong Chiến tranh lạnh

Câu hỏi: Trình bày tình hình kinh tế của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991

Giải rút gọn:

- Từ năm 1946 đến năm 1950: thực hiện công cuộc khôi phục và phát triển kinh tế đất nước. 

- Từ năm 1950 đến dầu những năm 70 của thế kỉ XX, tiếp tục công cuộc xây dựng cơ sở vật chất – kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội thông qua các kế hoạch dài hạn.

- Từ năm 1951 đến năm 1975: trở thành cường quốc công nghiệp đứng thứ 2 thế giới.

II. ĐÔNG ÂU TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong mục 1, trình bày tình hình chính trị của Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991.

Giải rút gọn:

- Đối nội: Nhà nước chuyên chính vô sản ngày càng được tăng cường

- Đối ngoại: 

+ Thiết lập quan hệ ngoại giao chặt chẽ với Liên Xô.

+ Ủng hộ phong trào cách mạng thế giới.

- Từ cuối những năm 70 và đầu những năm 80 của thế kỉ XX, các nước Đông Âu lâm vào tình trạng khủng hoảng chính trị ngày càng sâu sắc.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong mục 2, trình bày tình hình kinh tế của Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991.

Giải rút gọn:

- Trong những năm 1945 – 1949, các nước Đông Âu tiến hành cải cách ruộng đất, xoá bỏ chế độ chiếm hữu ruộng đất của địa chủ, quốc hữu hóa các xi nghiệp lớn.....

- Trong giai đoạn 1950 – 1975, thực hiện nhiều kế hoạch 5 năm 

- Đến những năm 70 của thế kỉ XX, thành tựu to lớn: xây dựng nền công nghiệp, nông nghiệp phát triển nhanh chóng, điện khi hoa toàn quốc, đáp ứng nhu cầu lương thực và thực phẩm của nhân dân.... 

Câu hỏi: Trình bày tình hình xã hội, văn hóa của Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991

Giải rút gọn:

- Xã hội có sự thay đổi: 

+ Giai cấp bóc lột từng bước bị xoá bỏ

+ Công nhân và nông dân là hai giai cấp cơ bản của xã hội

+ Tầng lớp trí thức ngày càng đông lên về số lượng và có vai trò lớn đối với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội.

+ Đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân cũng được cải thiện rõ rệt.

- Tiến hành cuộc cách mạng trong lĩnh vực văn hoá, nhằm xoá bỏ tư tưởng tư sản, xây dựng nền văn hoá, tư tưởng xã hội chủ nghĩa.

III. SỰ SỤP ĐỔ CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở ĐÔNG ÂU VÀ LIÊN XÔ

Câu hỏi: Giải thích sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô

Giải rút gọn:

- Mắc nhiều sai lầm về đường lối xây dựng mô hình kinh tế - xã hội 

- Chính sách cải tổ không phù hợp

- Chưa khai thác tốt thành tựu của cách mạng khoa học – kĩ thuật

- Vi phạm quyền dân chủ

- Sự chống phả của các thế lực thù địch.…

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Lập bảng về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá của Liên Xô và Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991 vào vở ghi.

Giải rút gọn:

Câu 2: Sưu tầm tài liệu về thành tựu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu. Giới thiệu tài liệu đó với thầy cô và bạn học.

Giải rút gọn:

- Một số tài liệu: TS. Đinh Thế Huynh: Chủ nghĩa tư bản và Chủ nghĩa xã hội trong thế kỷ XXI, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2012, tr.24.

- Giới thiệu:

+ Những tư liệu trên ghi nhận những Thành tựu cũng như hạn chế trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu.

+ Kinh tế (công nghiệp, nông nghiệp); Văn hóa – Xã hội (giáo dục, y tế, khoa học – kĩ thuật).

+ Hệ thống tập trung quan liêu bao cấp; Thiếu hụt các mặt hàng tiêu dùng; Tình trạng bất bình đẳng xã hội.