BÀI 10. CHÂU Á TỪ NĂM 1915 ĐẾN NĂM 1991

MỞ ĐẦU

Từ năm 1945 đến năm 1991, trong khi Nhật Bản vươn lên trở thành cường quốc hàng đầu thế giới, các nước châu Á (Trung Quốc, Ấn Độ, các nước Đông Nam Á) từng bước giành được độc lập, chuyển sang xây dựng và phát triển đất nước.

Vậy từ năm 1945 đến năm 1991 Nhật Bản, Trung Quốc, Ấn Độ có những nét chính gì? Cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc và quá trình phát triển của các nước Đông Nam Á diễn ra như thế nào? Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) hình thành và phát triển ra sao?

Giải rút gọn:

a. Nét chính từ năm 1945 đến năm 1991 Nhật Bản, Trung Quốc, Ấn Độ: 

b. Cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc và quá trình phát triển của các nước Đông Nam Á:

- Các nước Thái Lan, Xin-ga-po, Ma-lai-xi-a, Phi-líp-pin, In-đô-nê-xi-a: chiến lược kinh tế hướng nội (những năm 50 – 60 của thế kỉ XX) và chiến lược kinh tế hướng ngoại (những năm 60 – 70 của thế kỉ XX). 

- Bru-nây đã tiến hành điều chỉnh lại các chính sách kinh tế cơ bản nhằm đa dạng hoá nền kinh tế.

- Sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ (1975), Việt Nam và Lào bắt tay vào công cuộc xây dựng và phát triển đất nước theo hướng kinh tế kế hoạch hoá tập trung. Hai nước đều đạt được một số thành tựu, nhưng tình hình kinh tế, xã hội còn nhiều khó khăn

- Tại Cam-pu-chia lật đổ tập đoàn Khơ-me đỏ. Ngày 7-1-1979, thủ đô Phnôm Pênh được giải phóng, nước Cộng hoà Nhân dân Cam-pu-chia được thành lập. Hiệp định Hoà bình về Cam-pu-chia được kí kết tại Pa-ri, mở ra giai đoạn mới.

c.  Hình thành và phát triển Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN):

- Ngày 8-8-1967, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) thành lập tại Băng Cốc: In-đô-nê-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-lip-pin, Xin-ga-po và Thái Lan.

-  Tháng 2-1976, các nước ASEAN đã kí Hiệp ước thân thiện và hợp tác ở Đông Nam Á tại Ba-li (In-đô-nê-xi-a). Năm 1984, Bru-nây gia nhập ASEAN.

I. NHẬT BẢN

Câu hỏi: Giới thiệu những nét chính về Nhật Bản giai đoạn 1945 – 1951

Giải rút gọn:

- Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, Nhật Bản là nước bại trận, bị thiệt hại nặng nề và bị quân đội Mỹ chiếm đóng

+ Về chính trị: Xoá bỏ chủ nghĩa quân phiệt giải tán các lực lượng vũ trang; ban hành Hiến pháp mới

+ Về kinh tế: Thủ tiêu chế độ tập trung kinh tế, 

+ Về giáo dục: xây dựng một nền giáo dục mới khoa học và tiến bộ.

Câu hỏi: Giới thiệu những nét chính về Nhật Bản từ năm 1945 đến năm 1991. Tại sao trong những năm 60 của thế kỉ XX, nền kinh tế Nhật Bản có sự phát triển được gọi là “thần kì”?

Giải rút gọn:

1. Những nét chính về Nhật Bản từ năm 1945 đến năm 1991

- Tình hình chính trị

+ Về đối nội, Nhật Bản đã chuyển dần sang chế độ dân chủ. 

+ Về đối ngoại, Nhật Bản liên minh chặt chẽ với Mỹ. 

+ Thi hành chính sách đối ngoại mềm mỏng với các nước

- Tình hình kinh tế:

+ Từ 1952 - năm 70 của thế kỉ XX: thời kì phát triển mạnh mẽ. 

+ Từ năm 1973, nền kinh tế gặp nhiều khó khăn và không còn tăng trưởng nhanh Đến những năm 80 kinh tế phục hồi nhưng tốc độ tăng trưởng chậm.

1. Trong những năm 60 của thế kỉ XX, nền kinh tế Nhật Bản có sự phát triển được gọi là “thần kì” vì:

- Tổng sản phẩm quốc dân, năm 1968 đã đạt tới 183 tỉ USD, vươn lên đứng thứ 2 trên thế giới

- Về công nghiệp, trong những năm 1950-1960, tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm là 15%, những năm 1961-1970 là 13,5%

- Về nông nghiệp, những năm 1967-1969, áp dụng những thành tựu khoa học-kĩ thuật hiện đại, đứng thứ 2 trên thế giới - sau Pê-ru

II. TRUNG QUỐC

Câu hỏi: 

– Giới thiệu những nét chính về Trung Quốc từ năm 1945 đến năm 1949. 

– Nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa thành lập năm 1949 có ý nghĩa như thế nào?

Giải rút gọn:

- Nét chính năm 1945 đến năm 1949: 

+ Từ năm 1946 đến năm 1949, nội chiến giữa Quốc dân đảng và Đảng Cộng sản. 

+ Ngày 1-10-1949, nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa được thành lập.

- Sự ra đời nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa có ý nghĩa lớn: 

+ Kết thúc ách nô dịch chủ nghĩa đế quốc và xoá bỏ tàn dư chế độ phong kiến 

+ Đưa Trung Quốc vào ki nguyên độc lập, tự do và tiến lên chủ nghĩa xã hội

+ Hệ thống xã hội chủ nghĩa được mở rộng

Câu hỏi: Giới thiệu những nét chính về Trung Quốc từ năm 1949 đến năm 1991.

Giải rút gọn:

- Tình chính trị

+ Về đối nội, tình hình chính trị từng bước ổn định. Năm 1959 - 1978, Trung Quốc lâm vào tình trạng bất ổn

+ Về đối ngoại, Trung Quốc tích cực củng cố hoà bình và thúc đẩy phong trào cách mạng thế giới.

+ Từ năm 1978, khi Trung Quốc tiến hành cải cách và mở cửa, chính sách đối ngoại có nhiều thay đổi,

- Tình hình kinh tế: Từ năm 1949 đến năm 1991, kinh tế Trung Quốc trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm.

III. ẤN ĐỘ

Câu hỏi: Giới thiệu những nét chính về Ấn Độ từ năm 1945 đến năm 1950.

Giải rút gọn:

- Giai đoạn 1945 – 1950, phong trào đấu tranh chống thực dân diễn ra mạnh mẽ,

+ 1946: khởi nghĩa của 2 vạn thuỷ bình ở Bom-bay

+ 1947: cuộc khởi nghĩa của 2 vạn thuỷ bình ở Bom-bay

+ 26-1-1950: Ấn Độ tuyên bố độc lập và thành lập nước Cộng hoà Ấn Độ.

- Phong trào đấu tranh giành độc lập đưa đất nước bước sang giai đoạn lịch sử mới – giai đoạn độc lập và phát triển. 

Câu hỏi: Giới thiệu những nét chính về Ấn Độ từ năm 1950 đến năm 1991.
Giải rút gọn:

- Chính trị:

+ Về đối nội, tình hình chính trị khá ổn định. Tuy nhiên, từ năm 1965 đến năm 1991, Ấn Độ đối mặt nhiều vấn đề bất ổn 

+ Về đối ngoại, Ấn Độ thực hiện chính sách hoà bình, trung lập, tích cực ủng hộ phong trào đấu tranh giành độc lập của các dân tộc.

- Kinh tế: thành tựu to lớn:

+ "Cách mạng xanh"  đưa Ấn Độ trở thành nước xuất khẩu gạo lớn trên thế giới.

+ Đến những năm 80 của thế kỉ XX, thứ 10 thế giới về công nghiệp.

+ Năm 1974, Ấn Độ thử thành công bom nguyên tử; năm 1975 phóng thành công vệ tinh nhân tạo.

+ "Cách mạng chất xám" cường quốc sản xuất phần mềm lớn nhất thế giới.

IV. CÁC NƯỚC ĐÔNG NAM Á TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991.

Câu hỏi: Trình bày cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc của các nước Đông Nam Á.

Giải rút gọn:

- Năm 1945: In-đô-nê-xi-a , Việt Nam, Lào tuyên bố độc lập.

- Năm 1946-1948: Phi-lip-pin, Miến Điện 

- Năm 1957-1959: Mã Lai, Xin-ga-po.

- Năm 1984: Bru-nây

Câu hỏi: Trình bày quá trình phát triển của các nước Đông Nam Á từ sau khi giành độc lập dân tộc đến năm 1991.

Giải rút gọn:

- Các nước Thái Lan, Xin-ga-po, Ma-lai-xi-a, Phi-líp-pin, In-đô-nê-xi-a: chiến lược kinh tế hướng nội và chiến lược kinh tế hướng ngoại 

- Sau khi tuyên bố độc lập, Miến Điện (nay là Mi-an-ma) tiến hành xây dựng đất nước. 

- Sau khi giành độc lập, năm 1984 Bru-nây đã tiến hành điều chỉnh lại các chính sách kinh tế cơ bản nhằm đa dạng hoá nền kinh tế. 

- Sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ (1975), Việt Nam và Lào bắt tay vào công cuộc xây dựng và phát triển đất nước theo hướng kinh tế kế hoạch hoá tập trung. 

- Ngày 7-1-1979, thủ đô Phnôm Pênh được giải phóng, nước Cộng hoà Nhân dân Cam-pu-chia được thành lập. 

Câu hỏi: Trình bày sự hình thành và phát triển của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) từ năm 1967 đến năm 1991.

Giải rút gọn:

- Ngày 8-8-1967, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á thành lập tại Băng Cốc: In-đô-nê-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-lip-pin, Xin-ga-po và Thái Lan.

-  Tháng 2-1976, các nước ASEAN đã kí Hiệp ước thân thiện và hợp tác ở Đông Nam Á tại Ba-li (In-đô-nê-xi-a)

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Lập bảng thể hiện những nét chính về Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ từ năm 1945 đến năm 1991 vào vở ghi.

Giải rút gọn:

Câu 2: Tìm hiểu thông tin từ sách, báo, internet.... viết bài (khoảng 300 từ) về một nhân vật tiêu biểu trong cuộc đấu tranh giành độc lập ở một nước Đông Nam Á.

Giải rút gọn:

- Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam, là một nhân vật tiêu biểu trong cuộc đấu tranh giành độc lập ở Đông Nam Á. 

- Người nhận ra con đường duy nhất để giải phóng dân tộc Việt Nam là con đường cách mạng vô sản.

- Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân Việt Nam đã trải qua bao cuộc đấu tranh gian khổ để giành lại độc lập dân tộc. Với những cống hiến to lớn cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, Hồ Chí Minh được nhân dân Việt Nam và bạn bè quốc tế kính trọng, yêu mến. Người là tấm gương sáng cho thế hệ mai sau noi theo.