BÀI 15. VIỆT NAM TỪ NĂM 1975 ĐẾN NĂM 1991

MỞ ĐẦU

Nhà máy thuỷ điện Hoà Bình được xây dụng trên dòng sông Đà trong 15 năm (1979 - 1994). Với 8 tổ máy phát điện, công trình này là nhà máy thuỷ điện có công suất lớn nhất khu vực Đông Nam Á (tính đến năm 2012). Hoạt động của nhà máy thuỷ điện Hoà Bình góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế Việt Nam trong những năm đầu đất nước thống nhất và bước đầu thực hiện công cuộc đổi mới, gắn liền với công cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc ở vùng biên giới Tây Nam và phía Bắc.

Vậy sự thống nhất đất nước về mặt nhà nước và công cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc diễn ra như thế nào? Tình hình chính trị, kinh tế, xã hội Việt Nam trong giai đoạn 1976 – 1985 có nét gì nổi - bật? Công cuộc đổi mới ở Việt Nam từ năm 1986 đến năm 1991 có những thành tựu và hạn chế gì?

Giải rút gọn:

1. Sự thống nhất về mặt nhà nước:

- 1975: đề ra nhiệm vụ hoàn thành thống nhất đất nước về mặt nhà nước

- Tháng 11-1975: Hội nghị hiệp thương chính trị hai miền Nam Bắc.

- Đầu năm 1976: Tổng tuyển cử bầu Quốc hội chung diễn ra trong cả nước. 

1. Công cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc

• Cuộc đấu tranh bảo vệ biên giới Tây Nam

- Nguyên nhân: chính quyền Pôn Pốt đã mở nhiều cuộc hành quân khiêu khích, lấn chiếm lãnh thổ

- Diễn biến: Pôn Pốt huy động quân đội khiêu khích xâm phạm nhiều vùng lãnh thổ dọc biên giới Việt Nam, gây ra nhiều vụ thảm sát, giết hại người dân 

- Kết quả: nhân dân Cam-pu-chia đã lật đổ chính quyền Pôn Pốt, thành lập nước Cộng hoà Nhân dân Cam-pu-chia vào tháng 1-1979.

• Cuộc đấu tranh bảo vệ biên giới phía bắc:

- Từ sau năm 1975, chính quyền Trung Quốc có những hành động làm tổn hại đến mối quan hệ giữa nhân dân hai nước

- Quân và dân Việt Nam, trực tiếp là quân và dân các tỉnh biên giới phía Bắc

• Cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo

- Hải quân nhân dân Việt Nam đã giải phóng quần đảo Trường Sa.

- Năm 1988, Trung Quốc đưa quân đánh chiếm trái phép một số đảo, bãi đá thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam 

- Quân dân Việt Nam đặc biệt là lực lượng hải quân chiến đấu ngoan cường

1. Tình hình chính trị, kinh tế, xã hội Việt Nam trong giai đoạn 1976 – 1985

- Về chính trị, tổ chức bộ máy nhà nước và hệ thống pháp luật từng bước được hoàn thiện.

- Về kinh tế, đề ra hai kế hoạch 5 năm: 1976 – 1980 và 1981 – 1985, nhằm khôi phục, phát triển kinh tế – xã hội, cải tạo quan hệ sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất – kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội, cải thiện đời sống nhân dân. 

- Về xã hội, văn hoá, giáo dục có bước phát triển mới, đóng góp nhất định vào việc xây dựng nền văn hoá mới, con người mới.

1. Thành tựu và hạn chế Công cuộc đổi mới ở Việt Nam từ năm 1986 đến năm 1991:

- Thành tựu:

+ Kinh tế: Nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường có sự quản lí của nhà nước bước đầu được hình thành, lạm phát giảm

+ Chính trị: Bước đầu chỉnh đốn Đảng và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng. Quan hệ ngoại giao được mở rộng.

- Hạn chế: nhiều cơ sở kinh tế còn lạc hậu, nhiều vấn đề xã hội phức tạp nảy sinh chưa được giải quyết,…

I. THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC VỀ MẶT NHÀ NƯỚC

Câu hỏi: Đọc thông tin và khai thác hình 15.2, trình bày sự thống nhất đất nước về mặt nhà nước.

Giải rút gọn:

- Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam họp và đề ra nhiệm vụ hoàn thành thống nhất đất nước về mặt nhà nước

- Tháng 11-1975: Hội nghị hiệp thương chính trị hai miền Nam Bắc chủ trương thống nhất đất nước về mặt nhà nước.

- Đầu năm 1976: Tổng tuyển cử bầu Quốc hội chung diễn ra trong cả nước.

II. ĐẤU TRANH BẢO VỆ BIÊN GIỚI TÂY NAM, BIÊN GIỚI PHÍA BẮC, BẢO VỆ CHỦ QUYỀN BIỂN ĐẢO

Câu hỏi: Trình bày cuộc đấu tranh bảo vệ biến giới Tây Nam

Giải rút gọn:

- Nguyên nhân: chính quyền Pôn Pốt đã mở nhiều cuộc hành quân khiêu khích, lấn chiếm lãnh thổ Việt Nam.

- Diễn biến: Pôn Pốt huy động quân đội khiêu khích xâm lược gây ra nhiều vụ thảm sát, giết hại người dân Việt Nam.

- Kết quả: Cam-pu-chia đã lật đổ chính quyền Pôn Pốt, thành lập nước Cộng hoà Nhân dân Cam-pu-chia vào tháng 1-1979.

Câu hỏi: Trình bày cuộc đấu tranh bảo vệ biên giới phía Bắc.

Giải rút gọn:

- Từ sau năm 1975, chính quyền Trung Quốc có những hành động làm tổn hại đến mối quan hệ giữa nhân dân hai nước. Ngày 17-2-1979, Trung tấn công biên giới Việt – Trung 

- Quân và dân Việt Nam, trực tiếp là quân và dân các tỉnh biên giới phía Bắc, đã kiên cường chiến đấu để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ.

- Từ tháng 4-1984, Trung Quốc tấn công Vị Xuyên (Hà Giang). 

Câu hỏi: Trình bày cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo.

Giải rút gọn:

- Tháng 4-1975, Hải quân nhân dân Việt Nam đã giải phóng quần đảo Trường Sa.

- Năm 1988, Trung Quốc đưa quân đánh chiếm trái phép một số đảo, bãi đá thuộc quần đảo Trường Sa 

- Quân dân Việt Nam đặc biệt là lực lượng hải quân chiến đấu ngoan cường

III. TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ, KINH TẾ, XÃ HỘI VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM 1976 – 1985

Câu hỏi: Nêu tình hình chính trị, kinh tế, xã hội Việt Nam những năm 1976–1985.

Giải rút gọn:

- Về chính trị, tổ chức bộ máy nhà nước và hệ thống pháp luật từng bước được hoàn thiện. 

- Về kinh tế, đề ra hai kế hoạch 5 năm: 1976 – 1980 và 1981 – 1985, nhằm khôi phục, phát triển kinh tế – xã hội, cải tạo quan hệ sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất – kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội, cải thiện đời sống nhân dân. 

- Về xã hội, văn hoá, giáo dục có bước phát triển mới, đóng góp nhất định vào việc xây dựng nền văn hoá mới, con người mới.

IV. CÔNG CUỘC ĐỔI MỚI ĐẤT NƯỚC 1986 – 1991

Câu hỏi: Giải thích nguyên nhân của công cuộc đổi mới đất nước

Giải rút gọn:

- Tình hình thế giới có nhiều thay đổi. Một số nước đã tiến hành cải cách, mở cửa và đạt được nhiều thành tựu, đặc biệt là công cuộc cải cách ở Trung Quốc

- Ở trong nước, kinh tế khủng hoảng, hàng hoá khan hiếm, lương thực thiếu thốn, lạm phát leo thang. Đời sống nhân dân khó khăn.

Câu hỏi: Mô tả đường lối đổi mới của Đảng và Nhà nước.

Giải rút gọn:

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI đề ra đường lối đổi mới toàn diện, lấy đổi mới kinh tế làm trọng tâm.

+ Về kinh tế: xoá bỏ cơ chế quan liêu bao cấp, tập trung xây dựng nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại.

+ Về chính trị – xã hội: nâng cao hiệu lực quản lí của Nhà nước, thực hiện đoàn kết quốc tế, đoàn kết nhân dân; xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam

Câu hỏi: Nêu kết quả, ý nghĩa của công cuộc đổi mới đất nước giai đoạn 1986–1991.

Giải rút gọn:

- Kết quả:

+ Kinh tế: Nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường có sự quản lí của nhà nước bước đầu được hình thành, lạm phát giảm. 

+ Chính trị: Bước đầu chỉnh đốn, đổi mới sự lãnh đạo của Đảng. Quan hệ ngoại giao được mở rộng.

+ Hạn chế: nhiều cơ sở kinh tế còn lạc hậu, nhiều vấn đề xã hội phức tạp nảy sinh chưa được giải quyết,...

- Ý nghĩa: tạo bước chuyển biến căn bản về kinh tế - xã hội, đưa Việt Nam dần thoát khỏi tình trạng khủng hoảng. Đời sống nhân dân được cải thiện, quốc phòng – an ninh được giữ vững, tạo tiền đề cho công cuộc đổi mới ở giai đoạn sau.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Lập bảng thống kê những nội dung chính của lịch sử Việt Nam từ năm 1975 đến năm 1991 vào vở ghi.

Giải rút gọn:

Câu 2: Đánh giá những thành tựu và hạn chế trong việc thực hiện đường lối đổi mới giai đoạn 1986-1991.

Giải rút gọn:

- Thành tựu:

+ Kinh tế: Nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo cơ chế thị trường có sự quản lí của nhà nước bước đầu được hình thành, lạm phát giảm. 

+ Chính trị: Bước đầu chỉnh đốn, đổi mới sự lãnh đạo của Đảng. Quan hệ ngoại giao được mở rộng

- Hạn chế: nhiều cơ sở kinh tế còn lạc hậu, nhiều vấn đề xã hội phức tạp nảy sinh chưa được giải quyết,…

Câu 3: Sưu tầm tư liệu để viết một đoạn văn khoảng 200 từ về một trong những cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền biên giới hoặc bảo vệ chủ quyền biển đảo của Việt Nam giai đoạn 1975 – 1991.

Giải rút gọn:

Cuộc chiến Gạc Ma là một trong những trận chiến bi hùng nhất trong lịch sử bảo vệ chủ quyền biển đảo của Việt Nam. Khi quân Trung Quốc ngang nhiên xâm chiếm bãi Gạc Ma thuộc quần đảo Trường Sa, 64 chiến sĩ hải quân Việt Nam đã anh dũng chiến đấu và hy sinh để bảo vệ từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc. 64 chiến sĩ hải quân Việt Nam đã anh dũng hy sinh, họ đã ngã xuống để bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc, để giữ gìn sự bình yên cho đất nước. Hành động hy sinh anh dũng của các chiến sĩ Gạc Ma đã trở thành biểu tượng cho tinh thần yêu nước, lòng dũng cảm và ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền biển đảo của Việt Nam. Chúng ta, những thế hệ sau, luôn ghi nhớ và biết ơn sự hy sinh của các anh hùng liệt sĩ, đồng thời nguyện tiếp tục giữ gìn và bảo vệ biển đảo quê hương.