BÀI 14. BA LẦN KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC MÔNG- NGUYÊN

1. Cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ năm 1258

Câu 1: Dựa vào thông tin trong mục và lược đồ hình 1, hãy trình bày những nét chính của cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ năm 1258.

Giải rút gọn:

- Tháng 1/1258, 3 vạn quân Mông Cổ tiến vào xâm lược Đại Việt.

- Vua Trần Thái Tông trực tiếp chỉ huy trận Bình Lệ Nguyên (Vĩnh Phúc). Trước thế giặc mạnh, quân ta tạm rút lui để bảo toàn lực lượng.

- Nhà Trần thực hiện "vườn không nhà trống".

- Nhà Trần mở cuộc tấn công quyết định vào Đông Bộ Đầu (Hà Nội ngày nay). Quân Mông Cổ thua trận, rút chạy về nước.

=> Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông Cổ lần thứ nhất kết thúc thắng lợi.

Câu 2: Câu nói của Trần Thủ Độ trong tư liệu 1 thể hiện điều gì về tinh thần đánh giặc của quân dân nhà Trần?

Giải rút gọn:

Tinh thần đấu tranh kiên cường, bất khuất, thể hiện sự dũng cảm, gan dạ, ý chí sắt đá và lòng tự tôn, tự chủ của dân tộc ta.

2. Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1285

Câu 1: Khai thác tư liệu 2,3, em hãy rút ra điểm chung về tinh thần chiến đấu của vua tôi nhà Trần.

Giải rút gọn:

• Đoàn kết, đồng lòng, quyết tâm chiến đấu chống kẻ thù xâm lược.

• Sự dũng cảm, gan dạ, ý chí sắt đá và lòng tự tôn, tự chủ mạnh mẽ.

Câu 2: Trình bày tóm tắt những nét chính về diễn biến cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1285 trên lược đồ.

Giải rút gọn:

- Tháng 1/1285, hơn 50 vạn quân tràn vào xâm lược Đại Việt. 

- Sau một số trận chiến ở vùng biên giới, Trần Quốc Tuấn cho lui quân về Vạn Kiếp  => Quân Thoát Hoan bao vây, tấn công Vạn Kiếp.

- Nhân dân ở Thăng Long thực hiện lệnh "vườn không nhà trống" của triều đình.

- Tháng 5/1285, quân Trần tổ chức phản công, đánh bại quân giặc ở nhiều nơi và tiến vào giải phóng Thăng Long. Quân giặc phải rút chạy về nước.

=> Cuộc kháng chiến kết thúc thắng lợi.

3. Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287-1288

Câu 1: Trình bày tóm tắt diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287-1288 trên sơ đồ trục thời gian/lược đồ.

Giải rút gọn:

- Cuối tháng 12/1287, khoảng 30 vạn quân Nguyên tiến vào nước ta theo hai đường thủy, bộ. 

- Tại Vân Đồn, Trần Khánh Dư chỉ huy quân mai phục.

- Cuối tháng 1/1288, Thoát Hoan kéo quân vào kinh thành Thăng Long nhưng vẫn trúng kế “vườn không nhà trống” của nhà Trần nên lâm vào tình thế khó khăn. 

- Nhà Trần mở cuộc phản công ở cả hai mặt trận thuỷ, bộ.

=> Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên kết thúc thắng lợi.

4. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân Mông - Nguyên

Câu 1: Phân tích nguyên nhân thắng lợi của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên.

Giải rút gọn:

• Lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết của nhân dân ta.

• Kế sách đánh giặc đúng đắn, sáng tạo của nhà Trần.

• Sự lãnh đạo, chỉ huy tài tình của các vị vua và danh tướng nhà Trần.

Câu 2: Nêu ý nghĩa lịch sử của ba lần chiến thắng quân xâm lược Mông - Nguyên.

Giải rút gọn:

- Đập tan tham vọng và ý chí xâm lược Đại Việt của đế chế Nguyên. Bảo vệ vững chắc độc lập dân tộc.

- Góp phần xây đắp nên truyền thống quân sự vẻ vang của dân tộc.

- Thắng lợi đó đã để lại bài học vô cùng quý giá: Củng cố khối đoàn kết toàn dân, dựa vào dân để đánh giặc.

LUYỆN TẬP - VẬN DỤNG

Câu 1: Hãy lập và hoàn thành bảng theo mẫu dưới đây về ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên.

Giải rút gọn:

Câu 2: Từ kiến thức đã học ở bài 13 và bài 14, em hãy đánh giá ngắn gọn về vai trò của các nhân vật lịch sử: Trần Thủ Độ, Trần Quốc Tuấn, Trần Nhân Tông đối với nhà Trần và kháng chiến chống quân Mông - Nguyên.

Giải rút gọn:

- Trần Thủ Độ đóng vai trò quan trọng trong việc: là người chuyển giao chính quyền từ nhà Lý sang tay nhà Trần. Cùng với vua Trần tổ chức và chỉ đạo cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ lần thứ nhất (1258).

- Vai trò của Trần Quốc Tuấn:

+ Giữ vai trò là Tổng chỉ huy trong hai cuộc kháng chiến chống quân Nguyên cùng với vua Trần lãnh đạo thành công 2 lần kháng chiến.

+ Ông đã đưa ra những chủ trương kế sách đúng đắn – đây là một trong những yếu tố quan trọng dẫn đến thắng lợi của các cuộc kháng chiến.

- Trần Nhân Tông:

+ Đã cùng vua cha cầm quân hai lần đánh thắng kẻ thù xâm lược hùng mạnh nhất thời đó (vào năm 1285 và 1288).

+ Ông là người sáng lập ra Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử.

Câu 3: Chiến thắng của ba lần chống quân xâm lược Mông - Nguyên đã để lại cho chúng ta bài học gì đối với công cuộc bào vệ tổ quốc hiện nay?

Giải rút gọn:

• Không ngừng củng cố khối đại đoàn kết dân tộc, chăm lo cho đời sống nhân dân. 

• Cố gắng phát huy sức mạnh toàn dân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.