BÀI 14. BA LẦN KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC MÔNG- NGUYÊN

1. Cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ năm 1258

Câu 1: Dựa vào thông tin trong mục và lược đồ hình 1, hãy trình bày những nét chính của cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ năm 1258.

Giải nhanh:

• 1/1258:
  • 3 vạn quân Mông Cổ xâm lược.
  • Trận Bình Lệ Nguyên: vua Trần Thái Tông tạm rút lui.
  • Kế "vườn không nhà trống".
  • Tấn công Đông Bộ Đầu: Mông Cổ thua, rút chạy.
  • Bị chặn đánh tại Quy Hoá.
• 2/1258: Thắng lợi.

Câu 2: Câu nói của Trần Thủ Độ trong tư liệu 1 thể hiện điều gì về tinh thần đánh giặc của quân dân nhà Trần?

Giải nhanh:

• Tinh thần đấu tranh kiên cường, bất khuất, quyết không khoan nhượng, không lùi bước trước kẻ thù xâm lược.
• Sự dũng cảm, gan dạ, ý chí sắt đá và lòng tự tôn, tự chủ của dân tộc ta.

2. Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1285

Câu 1: Khai thác tư liệu 2,3, em hãy rút ra điểm chung về tinh thần chiến đấu của vua tôi nhà Trần.

Giải nhanh:

• Đoàn kết, đồng lòng, quyết tâm chiến đấu chống kẻ thù xâm lược.
• Tinh thần đấu tranh kiên cường, bất khuất, quyết không khoan nhượng.
• Sự dũng cảm, gan dạ, ý chí sắt đá và lòng tự tôn, tự chủ mạnh mẽ.

Câu 2: Trình bày tóm tắt những nét chính về diễn biến cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1285 trên lược đồ.

Giải nhanh:

• 1/1285:
  • 50 vạn quân Nguyên xâm lược.
  • Quân ta rút về Vạn Kiếp.
  • Kế "vườn không nhà trống", rút về Thiên Trường.
  • Phá tan kế hội quân của Toa Đô và Thoát Hoan.
  • Quân Nguyên rút về Thăng Long.
• 5/1285: Phản công, thắng lợi nhiều nơi, giải phóng Thăng Long.
• Kết thúc: Thắng lợi.

3. Cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287-1288

Câu 1: Trình bày tóm tắt diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên năm 1287-1288 trên sơ đồ trục thời gian/lược đồ.

Giải nhanh:

Diễn biến:

• Cuối 1287: Quân Nguyên ồ ạt tiến vào, bị chặn đường đến Thăng Long.
• Trần Khánh Du phục kích đoàn thuyền địch, thắng lợi.
• Đầu 1288: Quân Nguyên chiếm Thăng Long, trúng kế "vườn không nhà trống".
• Thoát Hoan kéo quân sang Vạn Kiếp, chia hai đường thuỷ - bộ về nước.
• Nhà Trần phản công, Trần Quốc Tuấn mai phục tại Bạch Đằng.
• Đầu 4/1288: Đoàn thuyền Ô Mã Nhi tiến vào Bạch Đằng, bị tấn công bất ngờ.
• Quân địch lọt vào trận địa, bị tấn công quyết liệt.
• Quân ta hoả công, tiêu diệt quân Nguyên, bắt sống Ô Mã Nhi.

Kết quả:

• Trận Bạch Đằng đại thắng.
• Kháng chiến kết thúc thắng lợi.

4. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân Mông - Nguyên

Câu 1: Phân tích nguyên nhân thắng lợi của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên.

Giải nhanh:

• Lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí độc lập tự chủ và quyết tâm đánh giặc của quân dân Đại Việt.
• Kế sách đánh giặc đúng đắn, sáng tạo của nhà Trần.
• Sự lãnh đạo, chỉ huy tài tình của các vị vua và danh tướng nhà Trần.

Câu 2: Nêu ý nghĩa lịch sử của ba lần chiến thắng quân xâm lược Mông - Nguyên.

Giải nhanh:

Ý nghĩa lịch sử chiến thắng Bạch Đằng 1288:

• Bảo vệ độc lập dân tộc.
• Chống giặc ngoại xâm.
• Bài học quý giá: đoàn kết, sức mạnh toàn dân.
• Ngăn chặn xâm lược, làm suy yếu Mông Nguyên.

LUYỆN TẬP - VẬN DỤNG

Câu 1: Hãy lập và hoàn thành bảng theo mẫu dưới đây về ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên.

Giải nhanh:

Câu 2: Từ kiến thức đã học ở bài 13 và bài 14, em hãy đánh giá ngắn gọn về vai trò của các nhân vật lịch sử: Trần Thủ Độ, Trần Quốc Tuấn, Trần Nhân Tông đối với nhà Trần và kháng chiến chống quân Mông - Nguyên.

Giải nhanh:

• Trần Thủ Độ:
  • Là người có công dựng nước, có tài trị nước và thao lược hơn người.
  • Là người đã đưa ra những kế sách tài tình, giữ vai trò chỉ huy chính trong cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên năm 1258.
  • Góp phần cổ vũ, khích lệ, giữ vững tinh thần đấu tranh quyết chiến, quyết thắng của quân dân Đại Việt.
• Trần Quốc Tuấn:
  • Giữ vai trò tổng chỉ huy các lực lượng kháng chiến.
  • Đưa ra những chủ trương đúng đắn dẫn đến thắng lợi của cuộc kháng chiến.
  • Là người khích lệ tinh thần chiến đấu của quân dân Đại Việt thông qua việc soạn thảo “Hịch tướng sĩ".
• Trần Nhân Tông:
  • Thể hiện trong chính sách dùng người:
  • Cho Hưng Đạo vương chỉ huy trực tiếp toàn quân.
  • Trọng dụng các tướng tài không phân biệt tuổi tác, xuất thân: Trần Khánh Dư, Trần Nhật Duật,...
  • Là nhà ngoại giao xuất sắc, có cách vừa mềm dẻo, vừa cứng rắn trước, trong và sau chiến tranh.
  • Có sự sáng suốt trong việc nắm bắt tình hình và đánh giá tương quan lực lượng để vừa hoạch định kế sách, vừa đốc binh ngoài mặt trận.

Câu 3: Chiến thắng của ba lần chống quân xâm lược Mông - Nguyên đã để lại cho chúng ta bài học gì đối với công cuộc bào vệ tổ quốc hiện nay?

Giải nhanh:

• Phải biết chăm lo cho đời sống nhân dân.
• Không ngừng củng cố khối đại đoàn kết dân tộc.
• Cố gắng phát huy sức mạnh toàn dân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.