BÀI 13. ĐẠI VIỆT THỜI TRẦN (1226- 1400)

1. Sự thành lập nhà Trần

Câu 1: Hãy cho biết nhà Trần được thành lập như thế nào.

Giải rút gọn:

Từ cuối thể kỉ XII: nhà Lý suy yếu => Họ Trần từng bước thâu tóm quyền hành.

1/1226: Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh => Nhà Trần được thành lập.

2. Tình hình chính trị

Câu 1: Hãy trình bày những nét chính về tình hình chính trị của Đại Việt thời Trần.

Giải rút gọn:

- Bộ máy nhà nước: Đứng đầu nhà nước là vua, giúp việc cho vua là các quan văn, võ do người hoàng tộc nắm giữ

- Pháp luật: Nhà nước ban hành bộ Quốc triều hình luật

- Quân đội:

+ Gồm quân triều đình, quân các lộ, phủ, quân biên ải và dân binh ở làng xã

+ Được xây dựng theo chủ trương “binh lính cốt tinh nhuệ, không cốt đông”

3. Tình hình kinh tế, xã hội

Câu 1: Em hãy nêu những dẫn chứng chứng tỏ nhà Trần chú trọng và khuyến khích phát triển nông nghiệp.

Giải rút gọn:

Nhà Trần thi hành nhiều chính sách tích cực nhằm phục hồi và phát triển nông nghiệp, như: đẩy mạnh công cuộc khẩn hoang, mở rộng diện tích sản xuất, cho đắp đê phòng lụt, đào sông, nạo vét kênh ngòi, miễn giảm tô thuế, cho phép các tôn thất lập điền trang, …

Câu 2: Mô tả những nét chính về tình hình thủ công nghiệp và thương nghiệp thời Trần.

Giải rút gọn:

- Thủ công nghiệp: xưởng thủ công của nhà nước chuyên việc đúc tiền, chế tạo vũ khí,... Hình thành thêm nhiều làng nghề, sản phẩm thủ công đa dạng, ...

- Thương nghiệp: Hoạt động buôn bán diễn ra ở khắp nơi, các cửa khẩu dọc biên giới và các cửa biển trở thành những nơi buôn bán tấp nập, …

Câu 3: Xã hội thời Trần bao gồm những tầng lớp nào? Nêu đặc điểm của mỗi tầng lớp.

Giải rút gọn:

• Tầng lớp quý tộc (vua, quan lại): có nhiều đặc quyền, nắm giữ các chức vụ chủ chốt của bộ máy chính quyền, là chủ các thái ấp, điền trang.

• Nhân dân lao động (là nông dân): cày cấy ruộng đất công làng xã, nộp thuế.

• Thợ thủ công và thương nhân tăng nhanh.

• Nông nô, nô tì: khá đông đảo, chuyên cày cấy hoặc phục dịch gia đình quý tộc.

4. Tình hình văn hoá

a) Tư tưởng văn hóa

 Câu 1: Trình bày những nét chính về tư tưởng - tôn giáo thời Trần.

Giải rút gọn:

Nho giáo có vị trí quan trọng, Phật giáo được vua, quý tộc và nhân dân tôn sùng. Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử ra đời do Trần Nhân Tông sáng lập.

b) Giáo dục

Câu 1: Hãy trình bày những nét chính về tình hình giáo dục thời Trần.

Giải rút gọn:

• Quốc Tử Giám được mở rộng. Trường học xuất hiện ở nhiều địa phương.

• Các kì thi Nho học được tổ chức nhiều hơn trước.

c) Khoa học kĩ thuật

Câu 1: Nêu một số thành tựu chính về khoa học - kĩ thuật thời Trần. Em ấn tượng về thành tựu nào nhất? Vì sao?

Giải rút gọn:

- Thành tựu khoa học – kĩ thuật thời Trần:

+ Sử học: cơ quan chuyên viết sử ra đời, gọi là Quốc sử viện; có nhiều bộ sử lớn. 

+ Về quân sự: các tác phẩm "Binh thư yếu lược" và “Vạn Kiếp tông bí truyền thư” 

+ Về y học: Thầy thuốc Tuệ Tĩnh đã nghiên cứu cây thuốc nam, tổng kết việc chữa bệnh bằng thuốc nam trong nhân dân.

- Em ấn tượng nhất với thành tựu về lịch sử, vì: "Đại Việt sử kí" là bộ chính sử đầu tiên của nhà nước Đại Việt. 

d, Văn học, nghệ thuật

Câu 1: Nêu những nét nổi bật về văn học thời Trần. Sự phát triển của dòng văn học chữ Nôm thời Trần có ý nghĩa như thế nào?

Giải rút gọn:

+ Văn học chữ Hán được sử dụng nhiều, phản ánh lòng yêu nước, tự hào dân tộc, ngợi ca cảnh thái bình thịnh trị của đất nước. 

+ Văn học chữ Nôm bước đầu phát triển. 

- Sự phát triển của dòng văn học chữ Nôm thời Trần Khẳng định sự tự chủ trong ngôn ngữ, văn hóa dân tộc Đại Việt.

Câu 2: Hãy nêu những thành tựu tiêu biểu về kiến trúc, điêu khắc thời Trần.

Giải rút gọn:

Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc độc đáo với 1 số công trình như kinh đô Thăng Long, thành Tây Đô,…

LUYỆN TẬP - VẬN DỤNG

Câu 1: Lập và hoàn thành bảng thống kê về một số thành tựu chính trên các lĩnh vực theo mẫu dưới đây.

Giải rút gọn:

Câu 2: Dựa vào kiến thức đã học, em hãy cho biết sự thành lập triều Trần thay triều Lý vào đầy thế kỉ XIII có phù hợp với yêu câu lịch sử không? Vì sao?

Giải rút gọn:

Việc nhà Trần được thành lập, thay thế nhà Lý để quản lý đất nước là việc làm cần thiết để ổn định tình hình chính trị, xã hội, cải thiện đời sống cho nhân dân, xây dựng và bảo vệ.

=> Việc nhà Trần thay thế nhà Lý là phù hợp với quy luật lịch sử.

Câu 3: Tìm hiểu thêm từ sách, báo và internet, hãy viết bài giới thiệu (khoảng 7-10) câu về một thành tựu văn hoá Đại Việt thời Trần còn được bảo tồn và phát huy giá trị đến ngày nay.

Giải rút gọn:

Giới thiệu về tháp Phổ Minh.

Tháp Phổ Minh (hay chùa Tháp) được xây dựng vào năm 1262, ở phía tây cung Trùng Quang của các vua nhà Trần. Là di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt.  Tháp cao khoảng 20m, gồm 14 tầng.