BÀI 7: HAI QUAN NIỀM VỀ GIA ĐÌNH VÀ XÃ HỘI

(trích Số đỏ)

I. TRƯỚC KHI ĐỌC 

Câu hỏi: Dưới đây là hình ảnh một góc phố Hà Nội thời Pháp thuộc. Hãy quan sát và nêu nhận xét của bạn về trang phục, xe cộ và nhà cửa trong hình.

Giải nhanh:

Hình ảnh trên vừa mang nét đẹp truyền thống, lại có nét hiện đại do văn hóa phương Tây du nhập: 

• Trên đường là tàu hỏa, xích lô, xe đạp đi lại. Những phương tiện du nhập từ châu Âu vào Việt Nam.
• Hai bên đường là những tòa nhà 2 tầng với lối kiến trúc truyền thống đan xen hiện đại. 
• Trên vỉa hè là dòng người đi lại tấp nập, nam mặc vét, nữ mặc áo dài tân thời cải tiến từ những chiếc áo dài truyền thống.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Chú ý sự khác biệt giữa cách ông chủ và bà chủ giao việc cho Xuân

Giải nhanh:

- Ông chủ: Nhiệm vụ mang ý nghĩa lớn lao, cao cả là cải cách cả một xã hội.

- Bà chủ: Nhiệm vụ mang ý nghĩa giản đơn hơn, chỉ là quét dọn lại cửa tiệm.

Câu 2: Đặt tác phẩm vào bối cảnh văn hóa Việt Nam ở thập kỉ 30 của thế kỉ XX, bạn nhận xét như thế nào về những mẫu trang phục của tiệm may Âu hóa và cách đặt tên cho những bộ trang phục đó?

Soạn chi tiết:

Đặt tác phẩm vào bối cảnh văn hóa Việt Nam ở thập kỉ 30 của thế kỉ XX, những mẫu trang phục của tiệm may Âu hóa và cách đặt tên cho những bộ trang phục đó thể hiện sự táo bạo và đi ngược quan niệm truyền thống về cái đẹp. 

Phụ nữ xưa thường mặc trang phục theo phong cách kín đáo. Bốn thân áo bên ngoài tượng trưng cho tứ thân phụ mẫu: cha mẹ mình và cha mẹ người thương, thân áo thứ năm đại diện cho người mặc. Áo luôn có năm cúc, thể hiện đạo lý làm người: nhân, nghĩa, lễ, trí, tín. Tuy nhiên, những trang phục được nói đến trong tác phẩm lại có sự cắt xẻ táo bạo hơn so với trang phục truyền thống, nó “hở tay và hở cổ”, “hở đến nách và hở nửa vú”. Rõ ràng, những bộ trang phục này đã có sự cái tiền do du nhập của văn hóa phương Tây. Ngoài ra, những cái tên được đặt cho các bộ trang phục đó chẳng ăn khớp với nhau. Cái tên không thể hiện được phong cách của trang phục.

Câu 3: Theo bạn, với cách “học” như vậy, liệu Xuân Tóc Đỏ có thể hoàn thành tốt công việc bán hàng cho tiệm may Âu hóa như ông bà chủ đã giao phó không?

Giải nhanh:

Xuân Tóc Đỏ không thể hoàn thành tốt công việc bán hàng cho tiệm may Âu hóa như ông bà chủ đã giao phó.

Câu 4: So sánh trang phục của bà Typn với những bộ trang phục trong tiệm may Âu hóa. 

Giải nhanh:

Trang phục của bà Typn vẫn mang đậm nét truyền thống của phụ nữ Việt Nam xưa, giản dị, mộc mạc nhưng vẫn thanh lịch. Nó khác xa những bộ trang phục cắt xẻ táo bạo mà Xuân Tóc Đỏ cho là lố lăng trong cửa hàng. 

Câu 5: So sánh ngôn ngữ của ông Typn lúc này với ngôn ngữ khi ông nói chuyện với Xuân Tóc Đỏ ở đầu đoạn trích.

Giải nhanh:

Ngôn ngữ của ông Typn lúc này khác xa với ngôn ngữ khi ông nói chuyện với Xuân Tóc Đỏ ở đầu đoạn trích. Nếu ở đầu đoạn trích, ông sử dụng rất nhiều từ tiếng ngoài thì lúc này, ông sử dụng toàn tiếng mẹ đẻ. 

III. SAU KHI ĐỌC 

Câu 1: Đoạn đối thoại giữa Xuân Tóc Đỏ với ông bà Văn Minh, ông Typn về công việc trong tiệm may diễn ra vào lúc nào và có vai trò gì đối với câu chuyện được kể trong văn bản?

Giải nhanh:

Đoạn đối thoại diễn ra vào buổi trưa, khi ông bà Văn Minh, ông Typn chuẩn bị đi ăn trưa. => Đoạn trò chuyện mở đầu cho câu chuyện, dẫn dắt đến những câu chuyện khôi hài phía sau. 

Câu 2: Trước khi đến tiệm may Âu hóa làm việc, Xuân chỉ mới trải qua các công việc như bán báo dạo, bán thuốc lậu, nhặt bóng ở sân quần vợt,… chứ chưa từng bán hàng thời trang. Trong văn bản trên, “thế mạnh’ nào của Xuân đã khiến cho nhân vật chiếm được lòng tin của vợ ông Typn? Chi tiết, từ ngữ nào thể hiện “thế mạnh” đó của Xuân?

Giải nhanh:

- “Bẩm, trông bà chỉ có vẻ lương thiện đứng đắn thôi chứ không tân thời mấy ạ…

- Thưa bà, chúng tôi không chỉ cải cách bề ngoài như lời gièm pha của phái đạo đức hủ lậu đâu. Vả lại… thưa bà… tiến theo luật tiến hóa chung của xã hội… giữa buổi canh tân này, cái gì là bảo thủ thì bị đào thải đi… Quần áo để làm tăng vẻ đẹp, không cốt cách che đậy…”

Cách nói chuyện của Xuân đã khiến bà Typn tin tưởng hắn và một mực phải thay đổi phải thay đổi trang phục của mình sao cho bắt kịp thời đại. Thậm chí, bà sẵn sàng, cãi lại chồng để theo đuổi phong cách này. 

Câu 3: Công việc ở tiệm may  Âu hoá có ý nghĩa như thế nào đối với công cuộc tiến thân, của Xuân sau này? Chi tiết nào giúp bạn nhận ra ý nghĩa đó?

Soạn chi tiết:

Công việc ở tiệm may Âu hóa có ý nghĩa quan trọng đối với công cuộc tiến thân, của Xuân sau này. Bởi lẽ, khi vào làm việc ở đây, hắn được tiếp xúc với nhiều kiểu người khác nhau, học được cách ăn nói sao cho khéo léo, phù hợp, được rèn luyện kỹ năng nói chuyện để lôi kéo người đó nghe theo hoặc làm theo gợi ý của hắn.  Em đã nhận ra điều này qua rất nhiều chi tiết, ví dụ như chi tiết:

- Ông Typn dạy Xuân cách nhận diện và gọi tên trang phục, cách nói chuyện với khách hàng. 

- Cuộc đối thoại của Xuân với vợ ông Typn. 

Câu 4: Liệt kê vào bảng sau các hành động, lời nói của ông Typn; từ đó nêu nhận xét về tính cách cũng như quan niệm của nhân vật này đối với việc “cải cách trang phục” nói riêng và “cải cách xã hội” nói chung (làm vào vở):

Soạn chi tiết:

=> Nhận xét: Qua những chi tiết trên, ta có thế thấy, ông Typn là một kẻ đầy mâu thuẫn. Bề ngoài, ông ta tự cho mình là kẻ đã góp công trong việc giúp đất nước tiến hành Âu hóa, cải cách xã hội. Ông ta thiết kế ra một đống những trang phục mà nhiều người cho là lố lăng. Nhưng bản chất thật sâu trong ông ta lại không đồng ý với điều mà mình đang làm. Bằng chứng là việc, ông ta không cho vợ mình mặc những bộ trang phục mình thiết kế, những thứ mà ông ta vẫn luôn tự hào gọi là canh tân. Trong suy nghĩ của ông ta, gia đình và xã hội là hai khái niệm khác nhau, ông ta có thể Âu hóa, cải cách với xã hội, nhưng trong gia đình ông ta thì không. Đó chính là sự xung đột giữa đổi mới và bảo thủ, giữa các xu hướng hiện đại hóa và gìn giữ truyền thống.

Câu 5: Nêu chủ đề của văn bản. Những hành động, lời nói của vợ chồng Văn Minh và ông nhà báo trong đoạn trích trên có ý nghĩa như thế nào đối với việc thể hiện chủ đề đó?

Soạn chi tiết:

- Chủ đề văn bản: Mâu thuẫn giữa đổi mới và bảo thủ trong gia đình và xã hội. 

- Ý nghĩa đối với việc thể hiện chủ đề của những hành động, lời nói của vợ chồng Văn Minh và ông nhà báo trong đoạn trích trên là: 

• Vợ chồng Văn Minh: Qua hành động và lời nói của hai người, ta có thể thấy, họ đại diện cho nhóm người theo đuổi sự đổi mới xã hội, sính ngoại. Họ theo đuổi một cách bất chấp không quan tâm có phù hợp văn hóa truyền thống. Họ tự đặt cho mình là người đã góp công vào quá trình giúp xã hội trong cuộc Âu hóa.
• Ông nhà báo: Qua hành động và lời nói của ông, có thể thấy, ông nhà báo là người đại diện cho nhóm người theo đuổi lối suy nghĩ cũ, bảo thủ, không đồng ý với đổi mới, quan niệm xã hội du nhập từ phương Tây. 

=> Vợ chồng Văn Minh và ông nhà báo là đại diện của mâu thuẫn giữa giữa đổi mới và bảo thủ, giữa các xu hướng hiện đại hóa và gìn giữ truyền thống. Đây là những mối quan tâm mà mọi xã hội, bất kể xưa, nay, Đông hay Tây đều có. Nó cho thấy một sự thật là cả sự cấm đoán, cản trở lẫn sự cổ xúy hô hào vô tội vạ cho những cái tưởng là mới trong cuộc sống đều có thể lố bịch hay kệch cỡm như nhau.

Câu 6: Theo bạn, “nghĩa lí cái việc cải cách của ông cai thợ may” mà Xuân Tóc Đỏ băn khoăn không hiểu, thực chất là gì? Qua văn bản này, tác giả thể hiện thái độ và thông điệp gì về công cuộc Âu hoá, phương Tây hoá ở đô thị Việt Nam vào thập niên 30 của thế kỉ XX?

Soạn chi tiết:

Theo em, “nghĩa lí cái việc cải cách của ông cai thợ may” mà Xuân Tóc Đỏ băn khoăn không hiểu, thực chất là mâu thuẫn trong quan niệm canh tân trong gia đình và xã hội của ông cai thợ may. Ông cai thợ may là người luôn hô hào cải cách, Âu hóa đất nước. Ông ta thiết kế ra rất nhiều bộ trang phục mà Xuân Tóc Đỏ phải nghĩ rằng “cái gì nhố nhăng thì mới là tân thời”. Tuy nhiên, trong cuộc tranh cãi giữa ông Typn và vợ ông ta, người đọc lại thấy một góc nhìn khác, ông Typn không đồng ý cho vợ mình tham gia “cuộc Âu hóa”. Sâu trong tư tưởng của ông ta vẫn rất bảo thủ với quan niệm cũ, phụ nữ là nói “vợ con chị em người khác, chứ không phải vợ con chị em của ta”, phụ nữ thì “cứ phải theo cổ, không được đang ăn mặc tân thời hay khiêu vũ, mai chợ phiên rồi về nhà chửi lại mẹ chồng bằng những lí thuyết bình quyền với giải phóng”. 

Qua văn bản này, tác giả thể hiện thái độ lên án, phê phán đối với cái xấu xa kệch cỡm, cái lố bịch, ngốc nghếch, giả dối của công cuộc Âu hoá, phương Tây hoá ở đô thị Việt Nam vào thập niên 30 của thế kỉ XX.

Câu 7: Nhận xét về ngôn ngữ, lời nói của các nhân vật trong đoạn trích. So sánh với ngôn ngữ, lời nói của các nhân vật trong một tác phẩm tự sự trung đại mà bạn đã học. 

Soạn chi tiết:

Câu 8: Theo bạn, (những) đặc điểm của phong cách hiện thực thể hiện như thế nào trong văn bản? Các thủ pháp trào phúng có vai trò như thế nào trong việc thể hiện (những) đặc điểm ấy?

Soạn chi tiết:

Đặc điểm của phong cách hiện thực thể hiện như thế nào trong văn bản là tái hiện chân thực hiện thực xã hội, có tính chân thật cao và thấm đượm tinh thần nhân đạo. 

Các thủ pháp trào phúng: 

• Xây dựng nhân vật trào phúng qua tính cách. 
• Biến nhân vật thành những con rối đi đứng, nói năng, ứng xử một cách máy móc bất chấp hoàn cảnh có phù hợp hay không

Vai trò của các thủ pháp trào phúng: dùng tiếng cười để xây dựng tư tưởng, tính cách cho nhân vật. Qua đó, bộc lộ tư tưởng phê phán cái xấu xa, lạc hậu, thoái hóa, rởm đời đang tồn tại trong xã hội lúc bấy giờ.