BÀI 8. HAI TAY XÂY DỰNG MỘT SƠN HÀ

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Câu 1: Phân tích biện pháp tu từ nói mỉa trong các trường hợp sau và nêu tác dụng của biện pháp này: 

a. Do sức ép của công luận ở Pháp và ở Đông Dương, ông Va-ren đã nửa chính thức hứa sẽ chăm sóc cụ Phan Bội Châu. Ông hứa thế; giả thử cứ cho rằng một vị toàn quyền Đông Dương mà lại biết giữ lời hứa đi chăng nữa, thì chúng ta vẫn được phép tự hỏi liệu quan Toàn quyền Va-ren sẽ "chăm sóc" cụ ấy vào lúc nào và ra làm sao.

     Trước hết, ngài chỉ muốn chăm sóc đến khi nào yên vị thật xong xuôi ở bên ấy đã. Nhưng ngài lại chỉ vừa mới xuống tàu, mà hành trình từ Mác-xây đến Sài Gòn kéo dài chừng bốn tuần lễ cơ. Như vậy có nghĩa là trong bốn tuần lễ đó, Phan Bội Châu vẫn bị giam trong tù.

(Nguyễn Ái Quốc, Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu)

b. Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông Va-ren được thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố Đông Dương, dưới lòng đường, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu-li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân dẫm đất lạch bạch trên mặt đường nóng bỏng; những quả dưa hấu bổ phanh đỏ lòm lòm; những xâu lạp xưởng lủng lắng dưới mái hiên các hiệu cơm; cái rốn một chú khách trưng ra giữa trời; một viên quan uể oải bước qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!

(Nguyễn Ái Quốc, Những trò lố hay là Varen và Phan Bội Châu)

Soạn chi tiết: 

1. Biện pháp tu từ nói mỉa:

• Ông Va-ren hứa sẽ “chăm sóc” cụ Phan Bội Châu.

 Động từ “Chăm sóc” được tác giả sử dụng để diễn tả hành động hứa hẹn mà có thể không xảy ra hoặc thực hiện một cách không chân thành.

- "Chúng ta vẫn được phép tự hỏi" → Sử dụng biện pháp nói mỉa để nêu lên sự hoài nghi và không tin tưởng vào lời hứa.

- "Cụ ấy vẫn bị giam trong tù" → Sử dụng nói mỉa để chỉ ra sự bất lực, tính chất không hiệu quả của hành động đã hứa trước đó.

=> Tác dụng của việc sử dụng biện pháp nói mỉa: Thể hiện được sự nghi ngờ về tính chân thành và khả năng thực hiện của lời hứa. Ngầm khẳng định sự thất bại hoặc vô hiệu hóa của hành động được hứa, tạo ra sự mỉa mai và châm biếm sâu sắc.

b. Biện pháp tu từ nói mỉa: 

- Ông Va-ren có trải nghiệm lần đầu tiên trong đời ở Đông Dương.

 Tính từ “huyền diệu” thể hiện sự thú vị, lạ lẫm, bất ngờ ở những điều, một nơi mới mẻ.

 Chi tiết “lộn xộn”, “nhốn nháo” nhằm làm tăng cảm giác hỗn độn và không thường xuyên của tình huống, cảnh vật.

=> Tác dụng của biện pháp nói mỉa: Gây ra sự kích thích trí tò mò, hoài nghi và phấn khích trong trải nghiệm mới. Tạo ra một hình ảnh sinh động, phong phú và tạo sự quan tâm, thú vị cho câu chuyện.

Câu 2: Trong văn bản Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu, tác giả đã viết nhiều câu thể hiện ý Phan Bội Châu vẫn bị giam trong tù:

- Như vậy có nghĩa là trong bốn tuần lễ đó, Phan Bội Châu vẫn bị giam trong tù.

(phần 1, tr. 74)

- Trong khi đó thì Phan Bội Châu vẫn nằm tù. (phần 2, tr. 75)

- Trong khi đó thì Phan Bội Châu vẫn nằm tù. (phần 3, tr. 75)

Phân tích tác dụng của việc sử dụng các câu này.

Giải nhanh:

- "Như vậy có nghĩa là trong bốn tuần lễ đó, Phan Bội Châu vẫn bị giam trong tù":

=> tạo ra sự rõ ràng và khẳng định về tình trạng của Phan Bội Châu vẫn ở trong tù. Là lời kết luận mạnh mẽ, khẳng định, không còn là sự hoài nghi.

- “Trong khi đó thì Phan Bội Châu vẫn nằm tù”:

=> tăng cường sự lặp lại, nhấn mạnh thông điệp về tình trạng trạng Phan Bội Châu trong tù.

Câu 3: Nhận xét về cấu trúc cú pháp của các câu trong đoạn trích: "Về chính trị ... vô cùng tàn nhẫn" (văn bản Tuyên ngôn Độc lập). Việc sử dụng cấu trúc câu như vậy có tác dụng gì?

Giải nhanh:

Tác giả sử dụng biện pháp điệp cấu trúc “Chúng" cùng với một loạt hành động bất nhân bất nghĩa để nhấn mạnh tội ác tày trời của thực dân Pháp 

• Tạo dẫn chứng chặt chẽ, sắc sảo, thuyết phục người đọc, người nghe, khiến người đọc càng hình dung một cách cụ thể những tội ác dã man, tàn bạo của bọn thực dân cướp nước.

TỪ ĐỌC ĐẾN VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày ý kiến của bạn về tính phong phú, đa dạng của thơ ca Hồ Chí Minh.

Gợi ý:

Sinh thời Hồ Chí Minh không hề có ý định xây dựng cho mình một sự nghiệp văn chương để lại cho đời, nhưng thực tế Người đã trở thành một nhà văn, nhà thơ lớn với những sáng tác của Bác để lại hết sức phong phú, đa dạng về phong cách nghệ thuật. Có thể nói quan điểm sáng tác nhất quán của Bác là nguyên nhân tạo nên phong cách nghệ thuật hết sức đa dạng, phong phú của thơ văn Hồ Chí Minh. Ở thơ ca Hồ Chí Minh ta thấy sự thể hiện sâu sắc và tinh tế vẻ đẹp tâm hồn của Người. Qua những bức tranh thơ đẹp đẽ, sinh động thấy được những nét đẹp tâm hồn của một nhà thơ chiến sĩ. Đó là lòng yêu thiên nhiên, yêu con người, yêu cuộc sống, phong thái ung dung tự chủ và niềm lạc quan, nghị lực kiên cường vượt lên trên mọi hoàn cảnh khắc nghiệt, tối tăm của cuộc sống. Thơ Hồ Chí Minh có thể chia làm hai loại, mỗi loại có những nét phong cách riêng. Những bài thơ thơ tuyên truyền cách mạng hình thức, lời lẽ giản dị, mộc mạc dễ nhớ, mang màu sắc dân gian hiện đại. Những bài thơ viết theo cảm hứng thẩm mĩ hầu hết là thơ tứ tuyệt cổ điển, có sự kết hợp hài hòa giữa màu sắc cổ điển với bút pháp hiện đại.