BÀI 3. SÔNG NÚI LINH THIÊNG

VĂN BẢN. CHUYỆN CHỨC PHÁN SỰ ĐỀN TẢN VIÊN

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Tóm tắt một truyện kể dân gian có sử dụng yếu tố kì ảo và cho biết tác dụng của yếu tố kì ảo trong tác phẩm.

Soạn chi tiết: 

Tóm tắt truyện "Tấm Cám":

Tấm là con gái út của một bà lão, xinh đẹp, nết na, hiếu thảo. Chị Cám là con vợ hai, gian ác, độc địa. Sau khi mẹ mất, Tấm phải chịu nhiều cay đắng, uất ức. Khi được giao đi chăn bò, Tấm gặp Bụt và được Bụt giúp đỡ. Cám lừa Tấm trèo lên cây cau để hái quả, sau đó đẩy Tấm xuống cho chết. Tấm hóa thành chim vàng anh, bay về nhà Bụt. Bụt cho Tấm một quả thị, Tấm ăn và mang thai. Sau khi sinh con, Tấm được đưa vào cung làm vợ vua. Cám giả vờ làm con gái quan, được vua sủng ái. Cám hãm hại Tấm, bắt Tấm phải dằm gạo, giã gạo, xay lúa. Tấm nhờ Bụt giúp đỡ và hoàn thành xuất sắc mọi việc. Cuối cùng, Cám bị trừng trị, Tấm được trả lại hạnh phúc và sống hạnh phúc bên con và vua.

Tác dụng của yếu tố kì ảo:

• Thể hiện ước mơ và niềm tin của nhân dân: Ước mơ về cuộc sống công bằng, cái thiện chiến thắng cái ác. Niềm tin vào luật nhân quả, người tốt sẽ được đền đáp.
• Khắc họa nhân vật: Giúp xây dựng hình ảnh Tấm hiền lành, xinh đẹp, nết na. Đối lập với Tấm là Cám gian ác, độc địa.
• Thúc đẩy cốt truyện: Yếu tố kì ảo giúp giải quyết các tình huống khó khăn, đẩy nhanh mạch truyện và dẫn đến kết thúc có hậu.
• Gi tăng tính hấp dẫn: Yếu tố kì ảo tạo sự hấp dẫn, lôi cuốn cho câu chuyện, khiến người đọc tò mò và muốn theo dõi diễn biến tiếp theo.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Chuyện gì sẽ xảy ra với Tử Văn sau khi đốt đền?

Giải nhanh:

Hành động đốt đền của Tử Văn ban đầu bị coi là xúc phạm thần linh và có thể phải đối mặt với sự trừng phạt. Tuy nhiên, đây không phải là phạm vào tín ngưỡng vì ngôi đền này là nơi trú ngụ của hồn ma tên tướng giặc họ Thôi, kẻ đã hại dân.

Câu hỏi: Cách đối xử của Tử Văn với “người đội mũ trụ" và “ông già áo vải, mũ đen" có gì khác biệt?

Soạn chi tiết: 

Với “người đội mũ trụ”:

• Thái độ: Tử Văn tỏ ra dũng cảm, cương quyết, không hề sợ hãi trước lời đe dọa của “người đội mũ trụ”.
• Hành động: Tử Văn kiên quyết phản đối, lập luận sắc bén để bảo vệ quan điểm của mình.
• Lý do: Tử Văn nhận ra “người đội mũ trụ” là thần linh, đại diện cho chính nghĩa, do đó anh cần phải tuân theo và bảo vệ.

Với “ông già áo vải, mũ đen”:

• Thái độ: Tử Văn tỏ ra ngạc nhiên, tò mò, muốn tìm hiểu rõ hơn về “ông già áo vải, mũ đen”.
• Hành động: Tử Văn lắng nghe attentively, cảm ơn và tuân theo lời khuyên của “ông già áo vải, mũ đen”.
• Lý do: Tử Văn nhận ra “ông già áo vải, mũ đen” là người tốt, có kinh nghiệm sống và mong muốn giúp đỡ anh.

Câu hỏi: Bạn hình dung thế nào về cõi âm và cuộc đối mặt giữa Tử Văn với “người đội mũ trụ" trước điện của Diêm Vương?

Giải nhanh:

• Cảnh vật:
  • Điện Diêm Vương rộng lớn, nguy nga.
  • Có nhiều quỷ sứ, quan tòa và các hình phạt ghê rợn.
  • Ánh sáng lờ mờ, tạo cảm giác u ám và bí ẩn.
• Nhân vật:
  • Tử Văn: Vẻ mặt cương trực, ánh mắt sáng ngời, giọng nói dõng dạc.
  • “Người đội mũ trụ”: Vẻ mặt hung dữ, ánh mắt nham hiểm, giọng nói toát lên sự căm phẫn.
  • Diêm Vương: Vẻ mặt uy nghi, giọng nói trầm hùng.

Câu hỏi: Kết chuyện này gợi cho bạn nhớ đến phần kết trong tác phẩm văn học dân gian nào?

Giải nhanh:

Câu hỏi: Bạn có đồng tình với lời bình này hay không?

Giải nhanh:

Em có đồng tình với lời bình này.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Xác định đề tài, tóm tắt chuỗi hành động/ sự kiện được kể và chỉ ra mối quan hệ giữa chúng trong văn bản.

Soạn chi tiết: 

Đề tài: Lòng dũng cảm, cương trực và tinh thần dám đấu tranh chống lại cái ác.

Tóm tắt chuỗi hành động/ sự kiện:

• Tử Văn được cử làm quan phán sự đền Tản Viên.
• Tử Văn phát hiện hồn ma tên tướng giặc chiếm đền và làm hại dân lành.
• Tử Văn dũng cảm đốt đền để trừ khử hồn ma.
• Tử Văn bị hồn ma tố cáo với Diêm Vương.
• Tử Văn được minh oan và trở lại dương gian.
• Tử Văn tiếp tục làm quan phán sự, cai trị công bằng, được mọi người yêu mến.

Mối quan hệ giữa các sự kiện:

• Mối quan hệ nhân quả: Hành động dũng cảm của Tử Văn dẫn đến kết quả là hồn ma bị trừng trị và công lý được thực thi.
• Mối quan hệ tương phản: Tử Văn đại diện cho chính nghĩa, hồn ma đại diện cho cái ác.
• Mối quan hệ liền kết: Các sự kiện được sắp xếp theo trình tự thời gian, logic, dẫn dắt câu chuyện đến kết thúc.

Câu 2: Phân tích tính cách của nhân vật Tử Văn và cho biết:

a. Tử Văn tiêu biểu cho những người thuộc tầng lớp nào trong xã hội đương thời?

b. Tính cách của Tử Văn đã góp phần thể hiện chủ đề, tư tưởng của tác phẩm như thế nào?

Soạn chi tiết: 

1. Tử Văn tiêu biểu cho tầng lớp trí thức trong xã hội đương thời.
2. Tính cách của Tử Văn góp phần thể hiện chủ đề, tư tưởng của tác phẩm:

• Thể hiện niềm tin vào công lý: Cái ác sẽ bị trừng trị, cái thiện sẽ chiến thắng.
• Khẳng định giá trị con người: Con người cần có lòng dũng cảm, dám đấu tranh chống lại cái ác để bảo vệ cuộc sống tốt đẹp.
• Phê phán những tệ nạn xã hội: Tham nhũng, bất công, áp bức.
• Ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp của con người: Cương trực, dũng cảm, công bằng, thương dân.

Câu 3: Bình luận về một trong hai chi tiết sau:

a. Hình phạt mà Diêm Vương dùng để trừng trị tội lừa dối của “người mũ trụ";

b. Chức phán sự mà Tử Văn được Thổ Công tiến cử sau vụ kiện ở Minh Ti.

Soạn chi tiết: 

Bình luận về chi tiết “Chức phán sự mà Tử Văn được Thổ Công tiến cử sau vụ kiện ở Minh Ti":

Ý nghĩa của việc Tử Văn được Thổ Công tiến cử chức phán sự:

• Khẳng định sự trong sạch, liêm chính của Tử Văn:
  • Tử Văn được minh oan sau khi bị hồn ma tên tướng giặc hãm hại.
  • Việc Thổ Công tiến cử là minh chứng cho phẩm chất tốt đẹp của Tử Văn.
• Thể hiện niềm tin vào công lý:
  • Người tốt sẽ được đền đáp, kẻ ác sẽ bị trừng trị.
  • Tử Văn được nhận chức phán sự là minh chứng cho việc công lý được thực thi.
• Nhấn mạnh vai trò quan trọng của Tử Văn:
  • Tử Văn là người có khả năng và phẩm chất để làm quan phán sự.
  • Việc Tử Văn nhận chức là điều cần thiết để duy trì công lý và trật tự xã hội.

Câu 4: Nhận xét về cách kết thúc truyện và lời bình của người kể chuyện ở cuối văn bản.

Soạn chi tiết: 

Cách kết thúc truyện:

• Kết thúc có hậu: Tử Văn được minh oan và trở lại cuộc sống bình thường.
• Kết thúc thỏa mãn mong đợi của người đọc.

Lời bình của người kể chuyện:

• Thể hiện niềm tin vào công lý: “Sự ngay thẳng được đền, gian tà ắt phải bị phạt”.
• Khẳng định giá trị của con người: “Kẻ có lòng ngay thẳng, dù gặp nguy hiểm cũng không bao giờ phải lo sợ”.

Câu 5: Xác định chủ đề của truyện.

Giải nhanh:

Ca ngợi lòng dũng cảm, cương trực và tinh thần dám đấu tranh chống lại cái ác.

Câu 6: Những dấu hiệu nào giúp bạn nhận biết Chuyện chức phán sự đền Tản Viên là một truyện truyền kì? Qua tác phẩm, bạn có suy nghĩ gì về hiện thực đời sống xã hội đương thời và thái độ, quan điểm của tác giả trước hiện thực ấy?

Giải nhanh:

- Truyện có yếu tố kì ảo

- Trong truyện, thế giới con người và thế giới cõi âm với những thánh thần ma quỷ có sự tương giao. Đó chính là yếu tố tạo nên sự hấp dẫn của thể loại. 

Câu 7: Chỉ ra một số điểm tương đồng, khác biệt trong cách sử dụng yếu tố kì ảo ở Chuyện chức phán sự đền Tản Viên với một truyện cổ tích thần kì mà bạn từng đọc.

Soạn chi tiết: 

So sánh cách sử dụng yếu tố kì ảo trong "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" và "Tấm Cám":

Điểm tương đồng:

• Cả hai tác phẩm đều sử dụng yếu tố kì ảo để:
  • Làm cho câu chuyện thêm hấp dẫn, sinh động:
    • "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên": Hồn ma, Diêm Vương, Thổ Công.
    • "Tấm Cám": Bụt, tiên, quả thị, cá bống.
  • Thể hiện quan niệm về thiện - ác, công lý:
    • Cái ác bị trừng trị, cái thiện được đền đáp.
  • Phản ánh ước mơ của nhân dân về cuộc sống tốt đẹp:
    • Mong muốn có cuộc sống công bằng, hạnh phúc.

Điểm khác biệt:

• Cách sử dụng yếu tố kì ảo:
  • "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên": Kì ảo đan xen với hiện thực, tạo cảm giác vừa thực vừa mơ.
  • "Tấm Cám": Kì ảo đóng vai trò chủ đạo, tạo nên sự ly kỳ, hấp dẫn.
• Mục đích sử dụng yếu tố kì ảo:
  • "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên": Nhấn mạnh vào ca ngợi phẩm chất tốt đẹp của con người.
  • "Tấm Cám": Nhấn mạnh vào phê phán cái ác và ca ngợi cái thiện.