A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

CHỦ ĐỀ 1: VĂN BẢN

1. Thể loại

a. Truyện và truyện đồng thoại

- Khái niệm:

• Truyện: là loại tác phẩm văn học kể lại 1 câu chuyện, có cốt truyện, nhân vật, không gian, thời gian, hoàn cảnh diễn ra các sự kiện.

• Truyện đồng thoại là truyện viết ra cho trẻ em, có nhân vật thường là loài vật hoặc đồ vật được nhân cách hóa. Các nhân vật này vừa mang những đặc tính vốn có của loài vật hoặc đồ vật, vừa mang đặc điểm của con người.

b. Thơ

Một số đặc điểm của thơ:

- Được sáng tác theo thể thơ nhất định với những đặc điểm riêng về số tiếng mỗi dòng, số dòng thơ trong mỗi bài. 

- Ngôn ngữ: cô đọng, giàu nhạc điệu và hình ảnh, sử dụng nhiều biện pháp tu từ (so sánh, ẩn dụ, điệp ngữ…)

- Nội dung: chủ yếu là tình cảm, cảm xúc của nhà thơ trước cuộc sống

- Các yếu tố trong thơ:

• Yếu tố tự sự (kể lại 1 sự việc, câu chuyện)

• Yếu tố miêu tả (tái hiện những đặc điểm nổi bật của đối tượng)

→ Cả 2 yếu tố này chỉ là phương tiện để nhà thơ bộc lộ tình cảm, cảm xúc.

c. Kí

- Khái niệm:

• Kí là loại tác phẩm văn học chú trọng ghi chép sự thực. Kí gồm có các sự việc, tả người, tả cảnh, cung cấp thông tin và thể hiện cảm xúc, suy nghĩ. Có 1 số tác phẩm kí sẽ nghiêng về kể sự việc, 1 số thì nghiêng về thể hiện cảm xúc.

• Du kí là loại kí ghi chép về những chuyến đi tới các vùng đất, xứ sở nào đó. Người viết kể lại hoặc miêu tả những điều mắt thấy, tai nghe trên hành trình của mình.

- Đặc điểm kí:

• Thường tác giả sẽ là người trực tiếp tham gia hoặc chứng kiến sự việc

• Sự việc thường được kể theo trình tự thời gian

• Tác giả có thể xưng tôi, có vai trò như người kể chuyện

• Khi kể, tác giả kết hợp trình bày các suy nghĩ, cảm xúc, sự quan sát, liên tưởng, tưởng tượng của mình về sự việc

2. Văn bản

- Các văn bản đã học:

CHỦ ĐỀ 2: THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

1. Từ đơn và từ phức

- Từ đơn: từ chỉ có 1 tiếng

- Từ phức: là từ có 2 tiếng trở lên. Phân thành 2 loại:

• Từ ghép: từ phức được tạo nên bằng cách ghép các tiếng, giữa các tiếng có quan hệ với nhau về nghĩa

• Từ láy: từ phức mà các tiếng chỉ có quan hệ với nhau về âm (lặp lại âm đầu, vần hoặc lặp lại cả âm đầu và vần)

2. Ẩn dụ

Là biện pháp tu từ gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó, nhằm tăng khả năng gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

3. Mở rộng thành phần chính của câu bằng cụm từ

- Tác dụng khi dùng cụm từ làm thành phần chính của câu: giúp câu cung cấp nhiều thông tin hơn cho người đọc, người nghe.

- Các cụm từ tiêu biểu: cụm danh từ, cụm tính từ, cụm động từ:

• Cụm danh từ gồm danh từ và 1 hoặc 1 số từ ngữ khác bổ sung nghĩa cho danh từ

• Cụm động từ gồm danh từ và 1 hoặc 1 số từ ngữ khác bổ sung nghĩa cho động từ

• Cụm tính từ gồm danh từ và 1 hoặc 1 số từ ngữ khác bổ sung nghĩa cho tính từ

4. Từ đồng âm và từ đa nghĩa

- Từ đồng âm: là những từ có âm giống nhau nhưng nghĩa hoàn toàn khác nhau, không có mối liên hệ nào với nhau.

- Từ đa nghĩa: là từ có hai hoặc nhiều hơn hai nghĩa, các nghĩa này có liên quan với nhau.

5. Dấu ngoặc kép

- Công dụng của dấu ngoặc kép:

• Đánh dấu từ ngữ, đoạn dẫn trực tiếp, lời đối thoại của nhân vật

• Đánh dấu tên tác phẩm, tờ báo, tập san… được trích dẫn

• Đánh dấu các từ ngữ được dùng (ngầm hiểu) theo nghĩa đặc biệt

CHỦ ĐỀ 3: TẬP LÀM VĂN

1. Viết bài văn kể lại một trải nghiệm của em

* Bước 1: Chuẩn bị trước khi viết. Xác định đề tài.

- Để xác định được đề tài, em có thể hồi tưởng lại những kỉ niệm đáng nhớ.

- Thu thập tư liệu

- Nhớ lại những sự việc, trải nghiệm đã để lại cho em kỉ niệm sâu sắc.

* Bước 2: Tìm ý, lập dàn ý. 

Em có thể phác thảo một số ý cho bài viết:

- Không gian, thời gian xảy ra câu chuyện.

- Trình tự các sự việc, kết quả.

- Kết hợp kể và tả.

- Ý nghĩa của trải nghiệm.

Lập dàn ý.

Em hãy sắp xếp những ý trong sơ đồ trên thành dàn ý theo mẫu sau:

Mở bài: Giới thiệu chung về không gian, thời gian xảy ra câu chuyện.

Thân bài:

- Không gian, thời gian và những nhân vật có liên quan câu chuyện.

- Kể các sự việc theo trình tự diễn ra chúng, kết hợp kể và tả.

Kết bài: Trình bày ý nghĩa của trải nghiệm.

Lưu ý: Em có thể sử dụng hình ảnh hoặc vẽ tranh để minh họa cho câu chuyện.

* Bước 3: Viết bài. Dựa vào dàn ý trên, em hãy viết thành một bài văn hoàn chỉnh. Khi viết, cần bảo đảm các yêu cầu đối với kiểu bài Kể lại một trải nghiệm của bản thân.

* Bước 4: Xem lại và chỉnh sửa, rút kinh nghiệm.

2. Viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về một bài thơ lục bát

Bước 1: Chuẩn bị trước khi viết. Xác định đề tài.

Hãy đọc kĩ đề bài và xác định:

- Đề bài yêu cầu viết về vấn đề gì?

- Kiểu bài nào? Độ dài của đoạn văn là bao nhiêu? Thu thập tư liệu Trong bước này, em hãy tự hỏi:

- Cần tìm những thông tin nào?

- Tìm những thông tin ấy ở đâu? Em có thể tìm và chọn một bài thơ lục bát mà em yêu thích hoặc có cảm xúc đặc biệt để viết.

Bước 2: Tìm ý, lập dàn ý Tìm ý

Em hãy:

- Đọc diễn cảm bài thơ vài lần để cảm nhận âm thanh, vần, nhịp điệu của bài thơ và xác định những cảm xúc mà bài thơ đã gợi cho em.

- Tìm và xác định ý nghĩa của những từ ngữ, hình ảnh độc đáo, những biện pháp tu từ mà tác giả bài thơ sử dụng.

- Lí giải vì sao em có cảm xúc đặc biệt với bài thơ.

- Viết nhanh dưới dạng cụm từ thể hiện những ý tưởng trên.

Lập dàn ý. Hãy sắp xếp những ý đã nêu thành dàn ý của đoạn văn theo mẫu sau:

Mở đoạn: Giới thiệu cảm xúc chung về bài thơ lục bát.

Thân bài: Trình bày chi tiết cảm xúc của bản thân về bài thơ lục bát,

Kết đoạn: Khẳng định lại cảm xúc về bài thơ và ý nghĩa của vài thơ đối với bản thân.

Bước 3: Viết đoạn.

Bước 4: Xem lại và chỉnh sửa, rút kinh nghiệm.