- Đông Nam Á nằm ở vị trí ngã tư đường giao thông quốc tế:

+ Là cầu nối giữa Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương.

+ Cầu nối giữa lục địa Á – Âu và lục địa Ôxtrâylia.

- Đông Nam Á bao gồm hai khu vực: lục địa và hải đảo.

- Đông Nam Á nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa, có lượng mưa lớn nên rất thích hợp cho sự phát triển cho các cây trồng.

Quá trình hình thành các quốc gia sơ kì ở Đông Nam Á:

- Thế kỉ VII TCN - VII, ở Đông Nam Á lần lượt xuất hiện các quốc gia sơ kì: 

+ Văn Lang – Âu Lạc, Chăm-pa, Phù Nam (ở Việt Nam hiện nay)

+  Các vương quốc ở hạ lưu sông Chao Phray-a (Thái Lan).

+ Các vương quốc ở các đảo thuộc In-đô-nê-xi-a hiện nay.

- Do vị trí thuận lợi, buôn bán bằng đường biển ở một số quốc gia ngày càng thành đạt. Một số thành thị sầm uất đã xuất hiện như: Óc Eo, Ta-cô-la…

- Thế kỉ VII – X, ở Đông Nam Á đã hình thành một số quốc gia, lấy 1 bộ tộc làm nòng cốt, như:

+ Vương quốc Sri Kse-tra của người Môn.

+ Vương quốc Pa-gan của người Miến.

+ Vương quốc Đva-ra-va-ti của người Môn.

+ Vương quốc Chân Lạp của người Khơ-me…

Hoạt động kinh tế ở các vương quốc phong kiến Đông Nam Á từ thế kỉ VII đến thế kỉ X:

- Các vương quốc lấy nông nghiệp làm ngành kinh tế chính, chủ yếu nằm ở vùng lục địa

- Một số quốc gia chủ yếu dựa vào hoạt động thương mại biển như Sri Vi-giay-a, Ca-lin-ga, Ma-ta-ram…

- Quá trình giao lưu thương mại với nước ngoài đã thúc đẩy sự phát triển của các vương quốc Đông Nam Á.

- Cư dân Đông Nam Á có nhiều tín ngưỡng dân gian, như:

+ Tín ngưỡng phồn thực.

+ Tục thờ cúng tổ tiên, tục cầu mưa…

- Các tín ngưỡng bản địa đã có sự dung hợp với Ấn Độ giáo và Phật giáo.

Chữ viết: 

- Nhiều nhóm cư dân Đông Nam Á đã tạo ra chữ viết trên cơ sở hệ thống chữ viết cổ của Ấn Độ.

- Người Việt kế thừa hệ thống chữ Hán của người Trung Quốc.

Văn học: Văn học của Đông Nam Á cũng chịu ảnh hưởng nhất định từ Ấn Độ. Điều đó thể hiện rõ nét nhất trong các tác phẩm như: Ramayana, Mahabharta, Riêmkê…

Kiến trúc-điêu khắc: Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc Đông Nam Á đều chịu ảnh hưởng đậm nét của các tôn giáo như Ấn Độ giáo, Phật giáo,...

- Cơ sở ra đời:

+ Sự phát triển kinh tế dẫn đến sự phân hóa trong đời sống xã hội.

+ Nhu cầu đoàn kết làm thủy lợi và chống ngoại xâm.

- Thế kỉ VII TCN, nhà nước Văn Lang ra đời, lãnh thổ chủ yếu ở vùng: Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ của Việt Nam hiện nay.

- Kinh đô: Phong Châu (Phú Thọ, Việt Nam).

- Tổ chức nhà nước:

+ Đứng đầu nhà nước là Vua Hùng, giúp việc cho vua Hùng là Lạc hầu, Lạc tướng. Lạc Tướng đứng đầu các bộ; Bồ chính cai quản các chiềng, chạ.

+ Chưa có luật pháp và chữ viết.

- Cơ sở ra đời: thắng lợi của kháng chiến chống Tần xâm lược (cuối thế kỉ III TCN).

- Thời gian ra đời: 208 TCN.

- Người đứng đầu nhà nước: Thục Phán (An Dương Vương).

- Phạm vi lãnh thổ chủ yếu: khu vực Bộ Bộ và Bắc Trung Bộ của Việt Nam hiện nay.

- Kinh đô: Phong Khê (nay là Cổ Loa, Đông Anh, Hà Nội).

- Tổ chức nhà nước cơ bản giống với Văn Lang nhưng chặt chẽ hơn.

a. Đời sống vật chất 

- Kinh tế: nghề chính là trồng lúa nước, ngoài ra còn chăn nuôi, đánh bắt cá…

- Thức ăn chính hàng ngày:cơm nếp, cơm tẻ, rau, cà, thịt, cá, ốc...

- Nhà ở: cư dân sống trong các chiềng chạ, ở nhà sàn.

- Trang phục:

+ Ngày thường nam đóng khố, mình trần, đi chân đất; nữ mặc áo, váy xẻ giữa, có yếm che ngực.

+ Ngày lễ, nữ mặc váy xòe kết bằng lông chim, đội mũ cắm lông chim hoặc bông lau.

- Thuyền là phương tiện đi lại trên sông.

b. Đời sống tinh thần

- Trong các ngày lễ hội, mọi người thích hóa trang, vui chơi, nhảy múa hát ca.

- Tín ngưỡng:

+ Thờ cúng tổ tiên, các lực lượng tự nhiên như núi, sông, Mặt Trời...

+ Chôn cất người chết cùng đồ tùy táng.

- Phong tục: gói bánh chưng, làm bánh giày, ăn trầu, nhuộm răng đen, xăm mình,...

a. Về bộ máy cai trị

- Sáp nhập Việt Nam vào lãnh thổ Trung Quốc, chia thành các đơn vị hành chính như: châu – quận, huyện…

- Cử quan lại người Hán tới cai trị.

- Xây dựng các thành lũy lớn và bố trí lực lượng quân đồn trú để bảo vệ chính quyền.

- Áp dụng luật pháp hà khắc và thẳng tay đàn áp các cuộc đấu tranh của người Việt.

b. Về kinh tế

- Chiếm ruộng đất của nhân dân Âu Lạc, lập thành ấp trại.

- Áp đặt chính sách tô thuế nặng nề.

- Nắm độc quyền về sắt và muối, bắt người Việt cống nạp nhiều sản vật.

c. Về xã hội và văn hóa

- Thực hiện chính sách đồng hóa dân tộc Việt:

+ Đưa người Hán sang ở cùng với dân Việt.

+ Bắt người Việt phải theo phong tục, luật phát của người Hán.

+ Tìm mọi cách xóa bỏ những tập tục lâu đời của người Việt.

a. Những chuyển biến về kinh tế

- Trong nông nghiệp:

+ Trồng trọt, chăn nuôi, nhất là trồng lúa nước vẫn là những hoạt động kinh tế chính.

+ Cách thức canh tác: sử dụng phổ biến công cụ bằng sắt, sức kéo của trâu bò, biết kĩ thuật chiết cành...

- Trong thủ công nghiệp:

+ Nghề thủ công truyền thống tiếp tục phát triển với kĩ thuật sản xuất cao hơn.

+ Nhiều nghề thủ công mới xuất hiện như làm giấy, làm đường, làm mật mía,...

b. Những chuyển biến về xã hội

- Xã hội phân hóa ngày càng sâu sắc.

- Bao trùm trong xã hội là mâu thuẫn giữa nhân dân ta với chính quyền đô hộ. 

• Khởi nghĩa Hai Bà Trưng
• Khởi nghĩa Bà Triệu
• Khởi nghĩa Lý Bí và nước Vạn Xuân
• Khởi nghĩa Mai Thúc Loan
• Khởi nghĩa Phùng Hưng

- Người Việt luôn có ý thức giữ gìn nền văn hóa bản địa của mình.

+ Người Việt vẫn nghe và nói hoàn toàn bằng tiếng mẹ đẻ.

+ Những tín ngưỡng truyền thống tiếp tục được duy trì.

+ Các phong tục: xăm mình, ăn trầu, nhuộm răng đen… vẫn được duy trì.

Tiếp thu có chọn lọc văn hóa Trung Hoa:

- Học một số phát minh kỹ thuật như làm giấy, chế tao đó thuỷ tinh,...

- Tiếp thu một số lễ tết của Trung Quốc nhưng có sự vận dụng cho phù hợp.

- Đạo giáo, Phật giáo được du nhập vào Việt Nam và hoà nhập với tín ngưỡng dân gian

- Tiếp thu chữ Hán, một số quy tắc lễ nghĩa của người Trung Quốc.

a. Kế hoạch đánh giặc

- Hoàn cảnh:

+ Năm 938, vua Nam Hán cử Hoằng Tháo chỉ huy quân thủy tiến sang xâm lược nước ta

+ Ngô Quyền chủ động lên kế hoạch đánh giặc ở vùng cửa biển Bạch Đằng.

- Kế hoạch của Ngô Quyền:

+ Lựa chọn vùng cửa sông Bạch Đằng để bố trí trận địa đánh giặc.

+ Vạt nhọn cọc lớn, đầu vạt bịt sắt, sau đó đóng ngầm cọc ở cửa biển. 

+ Lợi dụng thủy triều lên xuống theo tự nhiên để dễ dàng chế ngự địch.

b. Trừ ngoại xâm, dậy sóng Bạch Đằng

- Diễn biến:

+ Khi nước biển dâng cao, Ngô Quyền cử quân ra đánh và giả vờ thua. Hoằng Tháo sai quân đuổi theo, vượt qua khu vực có bãi cọc ngầm mà không hề hay biết.

+ Khi nước triều bắt đầu rút, Ngô Quyền hạ lệnh cho quân tấn công. Bị đánh bất ngờ, quân Nam Hán quay đầu tháo chạy; chiến thuyền của quân Nam Hán va vào cọc, vỡ và bị chìm. Hoằng Tháo tử trận trong đám tàn quân.

- Ý nghĩa: chấm dứt thời Bắc thuộc, mở ra thời kì độc lập, tự chủ lâu dài của dân tộc.

a. Vương quốc Chăm-pa ra đời

- Thời kì Bắc thuộc, nhà Hán đã thiết lập ách cai trị đối với vùng đất ở phía Nam dãy Hoành Sơn nước ta, đặt tên gọi là quận Nhật Nam.

-  Năm 192, Khu Liên lãnh đạo nhân dân Tượng Lâm (huyện xa nhất của quận Nhật Nam) nổi dậy lật đồ ách cai trị của nhà Hán, lập ra Vương quốc Chăm-pa.

b. Chặng đường mười thế kỉ đầu tiên

- Trước thế kỉ VIII, người Chăm đã xây dựng một vương quốc khá hùng mạnh ở ven sông Thu Bồn (ở Trà Kiệu, Duy Xuyên, Quảng Nam)

- Thế kỉ VIII, kinh đô của Chăm-pa dịch chuyển về phía nam (ở vùng đất Phan Rang, Ninh Thuận).

- Thế kỉ IX, người Chăm lại chuyển kinh đô về Đồng Dương (Thăng Bình, Quảng Nam).

Một số thành tựu văn hóa tiêu biểu

- Chữ viết: sáng tạo ra chữ Chăm cổ trên cơ sở chữ Phạn của Ấn Độ.

- Tín ngưỡng, tôn giáo:

+ Tín ngưỡng đa thần (thần Núi, thần Nước, thần Lúa, thần Biển,..).

+ Phật giáo, Hin-đu giáo,… du nhập vào Chăm-pa.

- Kiến trúc, điêu khắc: cư dân Chăm-pa xây dựng nhiều đền, tháp thờ thần, Phật như: Thánh địa Mỹ Sơn, Phật viện Đồng Dương (Quảng Nam),...

- Tổ chức nhiều lễ hội trong năm.

Sự hình thành, phát triển và suy vong của Vương quốc Phù Nam

- Khoảng thế kỉ I, Vương quốc Phù Nam ra đời, địa bàn chủ yếu là khu vực Nam Bộ của Việt Nam hiện nay. 

- Thế kỉ III - V, Vương quốc Phù trở thành đế chế hùng mạnh ở Đông Nam Á.

- Đầu thế kỉ VI, Phù Nam dần suy yếu và bị xâm chiếm bởi Chân Lạp.

Một số thành tựu văn hóa

- Tín ngưỡng, tôn giáo:

+ Thờ đa thần, tiêu biểu là thờ thần Mặt Trời.

+ Tiếp thu Phật giáo và Ấn Độ giáo.

- Điêu khắc: tạc tượng thần, Phật bằng gỗ, đá… theo phong cách riêng.

- Phương tiện đi lại: ghe, thuyền.

- Dựng nhà sàn bằng gỗ trên mặt nước.