THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Câu 1: Đọc đoạn thơ sau:

Em bé ngồi nhìn ra ruộng lúa

Trời tối trên đầu hè. Nửa vầng trăng non.

(Vũ Quần Phương, Đợi mẹ)

a. Xác định nghĩa của từ "non" trong đoạn thơ trên. Dựa vào đâu em xác định được nghĩa của từ ấy?

b. Từ ví dụ trên, em hãy nêu cách xác định nghĩa của từ dựa vào ngữ cảnh.

Đáp án chuẩn:

a. Từ "non" trong đoạn thơ ý chỉ rằng không có mặt trăng trên bầu trời, tức là trăng không xuất hiện hoặc bị che khuất, không thấy được toàn bộ hoặc phần lớn của trăng. Đây là sự mô tả về trạng thái trăng bị khuyết.

b. Khi xác định nghĩa của từ, cần phải chú ý đến ngữ cảnh mà từ đó được sử dụng. Từ có thể có nghĩa thông thường nhưng trong một bối cảnh cụ thể, nó có thể được sử dụng với nghĩa khác, phụ thuộc vào mục đích hoặc cách sử dụng trong văn bản, đoạn thơ, hoặc văn học.

Câu 2: Đọc đoạn thơ sau:

Trái tim tôi trong một phút bỗng mềm đi,

Một nỗi gì lâng lâng như hạnh phúc.

Được âu yếm, được vuốt ve, đùm bọc,

Được âm thầm cất tiếng ca ru.

                          (Anh Ngọc, Một con mèo nằm ngủ trên ngực tôi)

a. Dựa vào ngữ cảnh, hãy xác định nghĩa của từ "mềm".

b. Đặt một câu có từ "mềm" được dùng với nghĩa trên.

Đáp án chuẩn:

a. Cảm động, dễ dàng bị ảnh hưởng, hoặc có thái độ yếu lòng, thiếu quyết đoán.

b. An đã bộc lộ sự mềm mỏng trong cuộc nói chuyện với Linh.

Câu 3: Đọc đoạn trích sau:

Quả tim cậu không phải lúc nào cũng ngoan ngoãn: trước kia nó quen được đi hoài đi mãi, bây giờ nó chỉ muốn mau đến đích. Có lúc trái tim cậu kể lể hàng giờ liền về nỗi nhớ nhung của nó; lúc khác nó lại xúc động trước cảnh mặt trời mọc trên sa mạc đến nỗi làm cậu phải khóc thầm. Tim cậu đập nhanh khi nó kể về kho báu, đập chậm hẳn khi cậu mơ màng lặng nhìn chân trời vô tận trên sa mạc. Nhưng nó không bao giờ câm nín, kể cả khi cậu và nhà luyện kim đan không nói với nhau một lời nào.

(Pao-lo Cau-ê-lô, Nhà giả kim)

a. Xác định nghĩa của từ "câm nín" trong đoạn văn trên.

 b. Dựa vào đâu em nhận ra nghĩa ấy của từ?

Đáp án chuẩn:

a. "Câm nín" trong đoạn có nghĩa là không đập, tức là tim không hoạt động.

b. Dựa vào ngữ cảnh trong đoạn.

Câu 4: Xác định nghĩa của các từ ngữ được in đậm trong các câu sau và giải thích cách xác định nghĩa của các từ ấy.

a. Cha ông ta đã mở mang vùng đất hoang này để trồng trọt, sinh sống từ rất lâu đời. Công lao khai khẩn ấy con cháu cần đời đời ghi nhớ.

b. Một mình chị ấy quán xuyến mọi việc trong gia đình từ dọn dẹp, nấu ăn đến đưa đón, dạy dỗ con cái.

c. Người vị tha luôn vì người khác, biết nghĩ cho người khác. Đây là một đức tính tốt. Trái với người vị tha là người vị kỉ.

d. Bây giờ tôi chẳng thiết tha với chuyện gì cả. Tôi chỉ tha thiết mong anh giải quyết cho trường hợp của tôi.

Đáp án chuẩn:

a. khai khấn: làm đất hoang thành đất trồng trọt.

b. quán xuyến: đảm đương.

c. người vị kỷ: người ích kỷ, chỉ quan tâm đến lợi ích cá nhân, không quan tâm đến người khác.

d. thiết tha: không quan tâm, không muốn nghĩ đến.