BÀI 19. PHONG TRÀO YÊU NƯỚC CHỐNG PHÁP Ở VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN NĂM 1917

MỞ ĐẦU

Năm 1911, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành đã ra đi tìm đường cứu nước. Vậy bối cảnh nào thúc đẩy Người sang phương Tây? Con đường và những hoạt động của Người có gì khác so với các nhà yêu nước tiền bối như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh?

Giải rút gọn:

Bối cảnh và hoạt động của Nguyễn Tất Thành khi sang phương Tây năm 1911:

+ Bối cảnh: Mất nước và truyền thống yêu nước gia đình thúc đẩy lòng yêu nước, khát vọng giải phóng dân tộc.

+ Khác biệt so với tiền bối: Không đồng tình với quan điểm cứu nước của Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh, Nguyễn Tất Thành tìm kiếm hướng đi mới tại Pháp, nơi có khẩu hiệu “Tự do - Bình đẳng - Bác ái”.

I. TÁC ĐỘNG CỦA CUỘC KHAI THÁC THUỘC ĐỊA LẦN THỨ NHẤT CỦA THỰC DÂN PHÁP Ở VIỆT NAM

Câu hỏi: Quan sát hình 19.2 và khai thác tư liệu (SGK, tr.87), em biết được điều gì về tình cảnh người lao động Việt Nam trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp?

Giải rút gọn:

Tình cảnh người lao động Việt Nam trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp là vô cùng cơ cực: bị áp bức, cướp bóc, bóc lột sức lao động, phải chịu mọi thứ lao dịch,…

Câu hỏi: Hãy nêu tác động của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đối với tình hình Việt Nam đầu thế kỉ XX.

Giải rút gọn:

Tác động của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của Pháp đến Việt Nam đầu thế kỷ XX:

Kinh tế:

+ Tích cực: Công nghiệp thuộc địa phát triển, thành thị hiện đại hóa, hệ thống giao thông vận tải được xây dựng.

+ Tiêu cực: Tài nguyên bị khai thác quá mức, nông nghiệp lạc hậu, công nghiệp phát triển không cân đối, nền kinh tế phụ thuộc.

Văn hóa - Xã hội:

+ Phân hoá giai cấp, xuất hiện tầng lớp mới.

+ Địa chủ phong kiến làm tay sai cho thực dân, một số địa chủ nhỏ yêu nước.

+ Nông dân bị áp bức, sẵn sàng đấu tranh giành độc lập.

+ Tư sản bị kìm hãm, tiểu tư sản thành thị giác ngộ và tham gia cứu nước.

+ Công nhân từ nông dân, đấu tranh cải thiện đời sống.

+ Văn hóa phương Tây ảnh hưởng mạnh, xã hội có mâu thuẫn sâu sắc.

II. HOẠT ĐỘNG YÊU NƯỚC CỦA PHAN BỘI CHÂU, PHAN CHÂU TRINH

Câu hỏi: Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh đã có những hoạt động yêu nước nào trong những năm đầu thế kỉ XX?

Giải rút gọn:

Hoạt động yêu nước của Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh đầu thế kỷ XX:

Phan Bội Châu:

+ Thành lập Hội Duy tân (1904), sang Nhật Bản tìm sự giúp đỡ (1905).

+ Lập Việt Nam Quang phục hội (1912), cố gắng ám sát thực dân nhưng thất bại (1913).

Phan Châu Trinh:

+ Khởi xướng vận động Duy tân ở Trung Kỳ (1906), chống sưu thuế (1908).

+ Sang Pháp lập tổ chức yêu nước, kiến nghị cải cách (1911).

III. BUỔI ĐẦU HOẠT ĐỘNG CỨU NƯỚC CỦA NGUYỄN TẤT THÀNH

Câu hỏi: Hãy tóm tắt những hoạt động yêu nước của Nguyễn Tất Thành từ năm 1911 đến năm 1917. Vì sao Nguyễn Tất Thành chọn hướng đi mới, khác với các nhà yêu nước tiền bối?

Giải rút gọn:

Hoạt động yêu nước của Nguyễn Tất Thành từ 1911 đến 1917 và lý do chọn hướng đi mới:

+ Hoạt động: Làm nhiều nghề, đi qua nhiều nước, tham gia đấu tranh lao động và giai cấp công nhân Pháp, hoạt động trong hội yêu nước, viết báo, tố cáo thực dân, tuyên truyền cách mạng.

+ Ảnh hưởng: Cách mạng tháng Mười Nga làm thay đổi tư tưởng cứu nước của Người.

+ Hướng đi mới: Không đồng tình với chủ trương cứu nước của tiền bối, tìm kiếm con đường độc lập không phụ thuộc vào nước ngoài.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Lập và hoàn thành bảng tóm tắt (theo gợi ý dưới đây) về những tác động của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đối với Việt Nam.

Giải rút gọn:

Câu hỏi: Chủ trương cứu nước của Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh có điểm gì giống và khác nhau?

Giải rút gọn:

Chủ trương cứu nước của Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh:

Giống nhau:

+ Đều xuất phát từ lòng yêu nước, thương dân.

+ Theo hệ tư tưởng dân chủ tư sản mới.

+ Nhận được sự ủng hộ của quần chúng.

+ Thất bại do giới hạn về tầm nhìn và tư tưởng.

+ Hoạt động cả trong và ngoài nước.

Khác nhau:

+ Phan Bội Châu: Chủ trương bạo động, đánh Pháp để giành độc lập là tiên quyết cho duy tân.

+ Phan Châu Trinh: Chủ trương cải cách, duy tân và dân chủ là tiên quyết cho giải phóng dân tộc.

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Sưu tầm tư liệu (câu chuyện, hình ảnh hoặc con tem, bài thơ, bài hát, câu nói,...) và viết bài thể hiện suy nghĩ của em (khoảng 7 - 10 câu) về một trong ba nhân vật lịch sử trong bài. Em rút ra được bài học gì từ nhân vật đó?

Giải rút gọn:

Phan Bội Châu, một nhà yêu nước kiệt xuất, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử Việt Nam. Ông không chỉ là người khơi nguồn cảm hứng cho thế hệ trẻ thông qua Phong trào Đông Du mà còn là một nghệ sĩ của ngôn từ, sử dụng văn chương như một công cụ mạnh mẽ để tuyên truyền và khơi dậy tinh thần yêu nước. Bài thơ “Xuất dương lưu biệt” không chỉ phản ánh tâm hồn thi sĩ mà còn là tiếng nói của một người trí thức đầy khát vọng đổi mới. Từ ông, tôi học được rằng, lòng yêu nước không chỉ thể hiện qua hành động mà còn qua lời nói, qua sáng tạo nghệ thuật, và qua việc truyền cảm hứng cho người khác. Sự nghiệp của ông, được ghi nhớ qua những con tem và tên trường học, là minh chứng cho tầm ảnh hưởng và giá trị lâu dài của những đóng góp vì đất nước.