BÀI 2. XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA

PHẦN I. HỆ THỐNG CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

MỞ ĐẦU

Tại sao xà phòng và chất giặt rửa có thể loại bỏ các vết bẩn trên quần áo, dầu mỡ ở chén bát.

I. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO CỦA XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA

Câu hỏi 1: Em hãy nêu sự giống và khác nhau về cấu tạo giữa xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp.

Câu hỏi 2: Trong các chất sau, chất nào là xà phòng, chất nào là chất giặt rửa tổng hợp? Xác định đầu ưa nước và đuôi kị nước của các chất này.

a) CH₃[CH₂]₁₄COONa;                        b) CH₃[CH₂]₁₀CH₂OSO₃Na.

II. TÍNH CHẤT GIẶT RỬA

III. PHƯƠNG PHÁP SẢN XUẤT XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA

Hoạt động thí nghiệm: Thí nghiệm: Phản ứng xà phòng hóa chất béo

Quan sát hiện tượng và thực hiện yêu cầu sau:

1. Tại sao phải khuấy liên tục hỗn hợp phản ứng?

2. Giải thích hiện tượng xảy ra trong thí nghiệm.

Câu hỏi 3: Viết phương trình phản ứng xà phòng hóa chất béo tripalmitin (tạo thành từ glycerol và palmitic acid).

IV. ỨNG DỤNG CỦA XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA

Em có thể: Biết được đặc điểm cấu tạo, tính chất, các ưu, nhược điểm của xà phòng và chất giặt rửa để lựa chọn và sử dụng chúng hợp lí, an toàn trong đời sống.

PHẦN II. 5 PHÚT TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

MỞ ĐẦU

Đáp án: Vì đuôi kị nước sẽ tương tác với dầu mỡ, giúp dầu mỡ và các chất bẩn bị phân tán trong nước. 

I. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO CỦA XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA

Đáp án CH1: - Giống nhau: phần không phân cực, không tan trong nước

- Khác nhau: phần phân cực tan trong nước.

+ Xà phòng: carboxylate.

+ Chất giặt rửa tổng hợp: sulfate, sulfonate.

Đáp án CH2: a) xà phòng.  Ưa nước: COONa. Kị nước: CH₃[CH₂]₁₄.

b) chất giặt rửa tổng hợp. Ưa nước:  OSO₃Na. Kị nước: CH₃[CH₂]₁₀CH₂.

II. TÍNH CHẤT GIẶT RỬA

III. PHƯƠNG PHÁP SẢN XUẤT XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA

Đáp án HĐTN: 1. Tăng tốc độ phản ứng. 2. Hiện tượng: lớp chất rắn nhẹ nổi lên.

Vì cho NaCl bão hòa vào làm giảm độ tan của muối natri oleat, muối hữu cơ tách ra khỏi dung dịch, nhẹ hơn dung dịch.

Đáp án CH3: 

(C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅ + 3NaOH  3C₁₅H₃₁COONa + C₃H₅(OH)₃ 

IV. ỨNG DỤNG CỦA XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA

Đáp án: 

* Cấu tạo: 

+ Phần phân cực: carboxylate hoặc nhóm sulfate, sulfonate; hoà tan trong nước.

+ Phần không phân cực: hydrocarbon có mạch dài; không tan trong nước.

* Tính chất giặt rửa:  Đuôi kị nước trong xà phòng và chất giặt rửa chui vào vết bẩn, phân các vết bẩn thành những hạt rất nhỏ có đầu ưa nước quay ra ngoài, phân tán vào nước và bị rửa trôi.

* Ứng dụng và ưu, nhược điểm:

- Xà phòng được dùng tắm, rửa tay, … Chất giặt rửa tổng hợp dùng giặt quần áo, rửa chén bát, rửa tay, lau sàn …

- Ưu điểm của chất giặt rửa tổng hợp: dễ hoà tan trong nước; dùng với nước cứng và môi trường acid. Nhược điểm: kém thân thiện với môi trường.

- Ưu điểm của xà phòng: thân thiện với môi trường. Nhược điểm: kém tác dụng trong nước cứng và môi trường acid.