BÀI 2. XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA 

A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT CỦA BÀI HỌC

- Nêu được khái niệm, đặc điểm về cấu tạo và tính chất giặt rửa của xà phòng và chất giặt rửa tự nhiên, tổng hợp.

- Trình bày được một số phương pháp sản xuất xà phòng, phương pháp chủ yếu sản xuất giặt rửa tổng hợp.

- Thực hiện được (hoặc quan sát video) thí nghiệm về phản ứng xà phòng hóa chất béo.

- Trình bày được cách sử dụng hợp lí, an toàn xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp trong cuộc sống.

B. NHỮNG NỘI DUNG CẦN GHI NHỚ TRONG BÀI HỌC

I. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO CỦA XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA.

- Khái niệm:

+ Xà phòng: hỗn hợp muối sodium hoặc potassium của các acid béo và các chất phụ gia.

+ Chất giặt rửa tổng hợp: muối sodium alkylsulfate hoặc alkylbenzene sulfonate.

- So sánh xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp:

+ Giống nhau: Cấu tạo gồm hai phần: đầu ưa nước dạng muối và đuôi kị nước là các gốc hydrocarbon mạch dài.

+ Khác nhau:

- Một số chất giặt rửa tự nhiên: nước quả bồ kết, quả bồ hòn,…

II. TINH CHẤT GIẶT RỬA

- Xà phòng, chất giặt rửa tan vào nước tạo dung dịch có sức căng bề mặt nhỏ, làm cho vật cần giặt rửa dễ thấm ướt. 

- Cơ chế hoạt động: đuôi kị nước thâm nhập vào vết bẩn, phân chia vết bẩn thành những hạt rất nhỏ có đầu ưa nước quay ra ngoài, các hạt này phân tán vào nước và bị rửa trôi.

III. PHƯƠNG PHÁP SẢN XUẤT XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA.

1. Phương pháp sản xuất xà phòng

Phương pháp: 

+ Đun chất béo với dung dịch NaOH đặc hoặc KOH đặc.

+ Sản xuất từ dầu mỏ: alkane (lấy từ dầu mỏ) → acid béo → muối sodium/potassium của acid béo.

2. Phương pháp sản xuất chất giặt rửa tổng hợp.

- Quy trình: Dầu mỏ  to→  R-SO₃H hoặc R-OSO₃H → R-SO₃Na hoặc R-OSO₃Na.

IV. ỨNG DỤNG CỦA XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA.

- Xà phòng: dùng để tắm, rửa tay,...

- Chất giặt rửa tổng hợp: dùng để giặt quần áo, rửa chén bát, lau sàn,...

- Ưu điểm của chất giặt rửa tổng hợp: 

+ Dễ hoà tan trong nước hơn xà phòng.

+ Có thể sử dụng với nước cứng và môi trường acid.

Nhược điểm của chất giặt rửa tổng hợp: khó phân huỷ sinh học → kém thân thiện với môi trường.