BÀI 1. ESTER – LIPID

PHẦN I. HỆ THỐNG CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

MỞ ĐẦU

Triglyceride (chất béo) thuộc loại ester, là một loại lipid có trong cơ thể người. Nếu hàm lượng triglyceride trong máu cao hơn mức bình thường có thể dẫn đến tăng nguy cơ bị xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, mỡ máu, gan nhiễm mỡ, đột quỵ…

Ester là gì? Lipid là gì? Chúng có những tính chất cơ bản và ứng dụng nào?

1. ESTER

Thảo luận 1: Em hãy xác định gốc R’ trong các ester ở ví dụ 1

Thảo luận 2: Carboxylic acid và alcohol nào đã tạo ra ester CH₃COOC₂H₅?

Thảo luận 3: Isopropyl formate là một ester có trong cà phê Arabica (còn gọi là cà phê chè). Viết công thức cấu tạo của isopropyl formate.

Thảo luận 4: Viết công thức cấu tạo và gọi tên các ester có cùng công thức phân tử C₄H₈O₂.

Thảo luận 5: Sắp xếp theo chiều tăng dần nhiệt độ sôi của các chất sau: methyl formate, acetic acid và ethyl alcohol.

Thảo luận 6: Hãy nêu một số đặc điểm khác nhau của phản ứng thủy phân ester trong môi trường acid và phản ứng xà phòng hóa ester.

Thảo luận 7: Em hãy cho biết vai trò của dung dịch H₂SO₄ đặc trong phản ứng ester hóa.

2. CHẤT BÉO

Thảo luận 8: Quan sát bảng 1.2, hãy nhận xét đặc điểm cấu tạo của acid béo.

Thảo luận 9: Acid béo nào trong bảng 1.2 thuộc nhóm omega-6?

Thảo luận 10: Giải thích vì sao các chất béo không tan trong nước.

Luyện tập: Chất hữu cơ G được dùng phổ biến trong mĩ phẩm và phụ gia thực phẩm. Khi thủy phân hoàn toàn bất kì chất béo nào đều thu được G. Xác định chất G.

BÀI TẬP

Câu hỏi 1: Có bao nhiêu ester có công thức phân tử C₃H₆O₂?

Câu hỏi 2: Chất X có công thức phân tử C₄H₈O₂. Cho X tác dụng với dung dịch NaOH đun nóng, thu được chất Y có công thức phân tử C₃H₅O₂Na. X có công thức cấu tạo là:

Câu hỏi 3: Hoàn thành các phương trình phản ứng theo sơ đồ (X, Y, Z, T, W là các hợp chất hữu cơ khác nhau; T chỉ chứa một loại nhóm chức):

PHẦN II. 5 PHÚT TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

MỞ ĐẦU

Đáp án: - Khi thay thế nhóm -OH ở -COOH bằng nhóm -OR’ thì được ester. (R’ là gốc hydrocarbon).

- Lipid là triester của glycerol với acid béo.

1. ESTER

Đáp án TL1: - C₂H₅ / - CH₃.

Đáp án TL2: Acetic acid và ethylic alcohol.

Đáp án TL3: HCOO-CH(CH₃)-CH₃.

Đáp án TL4: - H-COO-CH₂-CH₂-CH₃: propyl formate.

- H-COO-CH(CH₃)-CH₃: isopropyl formate.

- CH3-COO-CH₂-CH₃: ethyl acetate.

- CH₃-CH₂-COO-CH₃: methyl propiomate.

Đáp án TL5: ethyl formate, ethyl alcohol, acetic acid.

Đáp án TL6: - Môi trường acid: phản ứng thuận nghịch, carboxylic acid

- Môi trường base:  phản ứng một chiều, muối của carboxylic acid

Đáp án TL7: Chất xúc tác, dùng để hút nước và làm tăng hiệu suất phản ứng.

2. CHẤT BÉO

Đáp án TL8: Đặc điểm: carboxylic acid dài, không no hoặc no, được cấu tạo từ một chuỗi hydrocarbon và gốc carboxyl (-COOH).

Đáp án TL9: oleic acid, linoleic acid.

Đáp án TL10: Ở phân tử chất béo các chuỗi hydrocarbon dài và không phân cực chiếm hầu hết thể tích phân tử. 

Đáp án LT: glycerol

BÀI TẬP

Đáp án CH1: A

Đáp án CH2: D.

Đáp án CH3: - Z => Y : C₂H₅OH + O₂ CH₃COOH + H₂O.

- X=> Y: CH₃COOC₂H₅ + H₂O CH₃COOH + C₂H₅OH (H⁺, t^o).

- Z=> W: C₂H₅OH + HCOOH HCOOC₂H₅ + H₂O (H₂SO₄ đặc, t^o).

- Y=> T: 3CH₃COOH + C₃H₅(OH)₃  (CH₃COO)₃C₃H₅ + 3H₂O (H₂SO₄ đặc, t^o).