Slide bài giảng Sinh học 11 chân trời bài 17: Cảm ứng ở động vật (phần 2)

Tóm lược nội dung

BÀI 17. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT

IV. CUNG PHẢN XẠ

CH 8: Quan sát Hình 17.8, hãy:

a, Kể tên và cho biết chức năng của các thành phần trong cùng một cung phản xạ

b, Cho ví dụ về sự dẫn truyền xung thần kinh trong cung phản xạ

Trả lời rút gọn:

a, Trong một cung phản xạ, các thành phần bao gồm:

- Cơ quan thụ cảm bị kích thích: Nhận và chuyển đổi kích thích từ môi trường thành tín hiệu điện.

- Neuron cảm giác: Truyền tín hiệu từ cơ quan thụ cảm đến não và tủy sống.

- Trung ương thần kinh: Phân tích và xử lí thông tin nhận được từ neuron cảm giác.

- Neuron vận động: Truyền tín hiệu từ trung ương thần kinh đến các cơ bắp để kích hoạt phản ứng.

- Cơ quan đáp ứng (cơ, tuyến): Thực hiện phản ứng hoặc trả lời kích thích.

b, Ví dụ: Khi bị kim nhọn đâm vào ngón tay, cảm giác đau được truyền từ cơ quan thụ cảm trên da đến não và tủy sống thông qua neuron cảm giác. Tại tủy sống, thông tin được phân tích và hình thành xung thần kinh, sau đó truyền đến các cơ bắp của ngón tay qua neuron vận động. Kết quả là cơ bắp co lại, làm cho ngón tay tự động rút lại để bảo vệ khỏi nguy cơ gây tổn thương.

CH 9: Loại thụ thể nào sẽ tiếp nhận kích thích trong các ví dụ sau:

a, Động vật sử dụng từ trường của trái đất để định hướng khi di cư

b, Khi nồng độ trong máu tăng cao, cơ thể sẽ tăng nhịp hô hấp

c, Sự cử động của các sợi râu ở mèo sẽ giúp cảm nhận được môi trường xung quanh

d, Có cảm giác đau khi vô tình chạm phải gai xương rồng

Trả lời rút gọn:

a, Thụ thể điện từ

b, Thụ thể hóa học

c, Thụ thể cơ học

d, Thụ thể đau

Luyện tập: Điều gì sẽ xảy ra nếu thụ thể đau ở người bị tổn thương

Trả lời rút gọn:

Khi thụ thể đau bị tổn thương, sẽ không có cảm giác đau được phát hiện, vì không có thông báo từ thụ thể đến não về kích thích có hại gây ra bởi các tác nhân khiến cơ thể bị đau.

CH 10: Hãy cho biết vị giác, khứu giác và xúc giác có vai trò như thế nào trong quá trình săn mồi ở động vật.

Trả lời rút gọn:

- Vị giác giúp nhận biết thức ăn, cảm nhận vị ngọt, mặn, chua, đắng và ngọt thịt. 

- Khứu giác nhận biết mùi của các phân tử trong không khí, đồng thời phát hiện môi trường như kẻ thù, con mồi, đồng loại. 

- Xúc giác tiếp nhận va chạm, áp suất, rung động, chuyển động qua các thụ thể xúc giác.

CH 11: Quan sát Hình 17.12, hãy trình bày con đường thu nhận và truyền tín hiệu âm thanh ở tai. Nếu màng nhĩ bị tổn thương sẽ ảnh hưởng như thế nào đến sự thu nhận và truyền âm thanh ở tai

Trả lời rút gọn:

- Sóng âm đi từ nguồn phát âm qua vành tai và ống tai ngoài đến màng nhĩ. Rung động của màng nhĩ được truyền qua xương tai đến cửa sổ bầu dục ở tai trong, làm khuếch đại âm thanh và điều chỉnh việc truyền các âm. Âm thanh được truyền đến cơ quan Corti, sau đó đến vùng cảm nhận thính giác trong vỏ não.

- Rách màng nhĩ có thể gây điếc nhẹ hoặc giảm khả năng nghe. Tổn thương sâu đến tai trong có thể gây điếc nặng hơn.

CH 12: Quan sát Hình 17.13, hãy trình bày con đường thu nhận và truyền tín hiệu ánh sáng ở mắt

Trả lời rút gọn:

Ánh sáng đi vào mắt qua giác mạc, thủy dịch, đồng tử, thủy tinh thể và dịch kích, rồi tác động đến các tế bào que và tế bào nón ở võng mạc. Các tế bào này phản ứng với ánh sáng và gửi xung thần kinh đến tế bào lưỡng cực. Từ đó, xung thần kinh được chuyển đến các tế bào hạch, sau đó đi qua sợi thần kinh thị giác đến vùng cảm nhận thị giác ở vỏ não. Các tế bào ngang và tế bào amacrine có thể tham gia kiểm soát quá trình này.

CH 13: Các cơ xương có thể hoạt động độc lập với nhau là nhờ đặc điểm nào?

Trả lời rút gọn:

Vì các cơ xương được điều khiển bởi các synapse với nhiều sợi cơ khác nhau

V. CÁC LOẠI PHẢN XẠ

CH 14: Xác định các ví dụ sau đây thuộc loại phản xạ nào?

a, Rụt tay lại khi chạm vào vật nhọn

b, Thấy tín hiệu đèn giao thông màu đỏ thì dừng xe lại.

c, Khi dùng đá để đập vỡ vỏ hạt cứng

Trả lời rút gọn:

a, Phản xạ không điều kiện

b, Phản xạ có điều kiện

c, Phản xạ có điều kiện

CH 15: Quan sát Hình 17.15, hãy mô tả quá trình hình thành phản xạ tiết nước bọt ở chó khi có ánh sáng. Xác định rõ đâu là trung khu tiếp nhận kích thích không điều kiện và trung khu tiếp nhận kích thích có điều kiện

Trả lời rút gọn:

Khi bật đèn sáng sau 2 giây và cho chó ăn, chó phản xạ bằng cách tiết nước bọt. Lặp lại thí nghiệm này nhiều lần, chó sẽ hình thành phản xạ mới là tiết nước bọt khi chỉ bật đèn sáng mà không cho ăn.

- Trung khu tiếp nhận kích thích không điều kiện: Các trung tâm thần kinh dưới vỏ não.

- Trung khu tiếp nhận kích thích có điều kiện: Hệ thần kinh trung ương.

Luyện tập: Dựa vào kiến thức đã học, hãy trình bày cơ chế phản xạ tiết nước bọt ở chó khi nghe tiếng chuông

Trả lời rút gọn:

- Khi rung chuông, trung khu thị giác hưng phấn, làm chó quay đầu về phía âm thanh (phản xạ không điều kiện). 

- Khi chó ăn, trung khu điều khiển sự tiết nước bọt ở trụ não bị hưng phấn, làm nước bọt tiết ra (phản xạ không điều kiện), đồng thời trung khu ăn uống ở vỏ não cũng bị hưng phấn.

- Rung chuông khi cho chó ăn, trung khu thính giác và trung khu ăn uống đều hưng phấn và tạo đường liên hệ tạm thời giữa chúng.

- Nếu kết hợp rung chuông trước vài giây mới cho chó ăn, lặp lại nhiều lần, ta có thể thành lập phản xạ có điều kiện ở chó là chỉ rung chuông (không cho ăn) chó vẫn tiết nước bọt.

VI. BẢO VỆ SỨC KHỎE HỆ THẦN KINH

CH 16: Kể thêm một số bệnh do tổn thương hệ thần kinh mà em biết

Trả lời rút gọn:

- Bệnh động kinh, đa xơ cứng, u não, đau nửa đầu migraine,...

CH 17: Giải thích cơ chế tác dụng giảm đau của một số loại thuốc giảm đau

Trả lời rút gọn:

Aspirin và các loại thuốc giảm đau chống viêm không steroid hoạt động bằng cách ức chế enzym cyclooxygenase-2 (COX-2), chất tạo ra prostaglandin, gây ra cảm giác đau và viêm. Aspirin ngăn chặn sự sản sinh prostaglandin từ các tế bào tổn thương, giảm cảm giác đau. Thuốc giảm đau không steroid cũng ức chế enzym COX, làm giảm sản xuất prostaglandin trong quá trình nhiễm trùng, giảm nhiệt độ cơ thể và cảm giác đau.

CH 18: Cho biết vai trò của giấc ngủ đối với cơ thể

Trả lời rút gọn:

Giấc ngủ quan trọng để cơ thể nghỉ ngơi, phục hồi năng lượng cho các hoạt động, đặc biệt là não bộ.

CH 19: Kể tên một số chất có hại cho hệ thần kinh. Cho biết tác hại của các chất đó

Trả lời rút gọn:

- Trà đậm, cà phê (Cafein), khí cười - bóng cười (N2O),... Gây khó ngủ, làm hệ thần kinh không được phục hồi sau một ngày làm việc mệt mỏi.

- Ma túy, thuốc lá (Nicotin), cocain,... Khiến người sử dụng mất khả năng tự chủ, gây ảo giác.

- Bia, rượu (acoho - cồn)… Làm hệ thần kinh hoạt động kém, phản ứng chậm.

Luyện tập: Tại sao khi hệ thần kinh bị tổn thương có thể ảnh hưởng đến hoạt động của các cơ quan khác trong cơ thể? Từ đó, hãy cho biết ý nghĩa quan trọng của việc bảo vệ sức khỏe hệ thần kinh

Trả lời rút gọn:

Hệ thần kinh điều chỉnh, điều khiển và phối hợp các hoạt động của cơ thể, giúp thích nghi với môi trường sống.

Vận dụng: Piperazin và pyrantel là hai loại thuốc có tác dụng tẩy một số loại giun kí sinh ở người (giun đũa, giun kim) thông qua ức chế hoạt động của hệ thần kinh. Hãy tìm hiểu và cho biết hai loại thuốc trên ức chế hoạt động của hệ thần kinh của giun bằng cách nào

Trả lời rút gọn:

Piperazin là chất kích thích thụ thể GABA ở màng cơ, gây tê liệt mềm của giun, đẩy chúng ra ngoài qua nhu động ruột. Pyrantel tác động lên thần kinh - cơ của giun, kích thích receptor nicotinic và gây liệt cứng, sau đó giúp đẩy giun ra ngoài qua nhu động ruột.