Slide bài giảng Sinh học 11 chân trời bài 12: Miễn dịch ở động vật và người

Tóm lược nội dung

BÀI 12. MIỄN DỊCH Ở ĐỘNG VẬT VÀ NGƯỜI

HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU

CH: Ở người, khi tiếp xúc cùng một tác nhân gây bệnh, có những người sẽ mắc bệnh do tác nhân đó gây ra nhưng một số người khác thì không. Hiện tượng này được giải thích như thế nào?

Trả lời rút gọn:

Sức đề kháng của mỗi người khác nhau do hệ miễn dịch, điều này dẫn đến việc một người có thể bị nhiễm bệnh trong khi người khác không.

I. NGUYÊN NHÂN GÂY BỆNH Ở ĐỘNG VẬT VÀ NGƯỜI

CH 1: Quan sát Hình 12.1, hãy xác định các nguyên nhân gây bệnh ở động vật và người bằng cách hoàn thành các bảng sau:

Trả lời rút gọn:

II. ĐÁP ỨNG MIỄN DỊCH Ở ĐỘNG VẬT VÀ NGƯỜI

CH 2: Miễn dịch có vai trò như thế nào đối với động vật và người

Trả lời rút gọn:

Miễn dịch giúp cơ thể chống lại tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus, và tế bào ung thư, đảm bảo sức khỏe và sự tồn tại của sinh vật.

CH 3: Quan sát Hình 12.2 và cho biết hàng rào bảo vệ của cơ thể gồm những thành phần nào. Khi có tác nhân gây bệnh xâm nhập vào cơ thể, hệ miễn dịch sẽ tiêu diệt các tác nhân đó bằng những cách nào

Trả lời rút gọn:

Hàng rào bảo vệ cơ thể gồm:

- Hàng rào bảo vệ bên ngoài: 

 + Da: Ngăn chặn xâm nhập của tác nhân gây bệnh và cạnh tranh giữa vi khuẩn.

 + Niêm mạc: Dịch nhầy ngăn chặn sự bám vào tế bào.

 + Chất tiết: Chứa enzyme và dịch tiêu hóa diệt vi khuẩn, ngăn sự sinh trưởng của vi sinh vật.

- Hàng rào bảo vệ bên trong:

 + Các cơ quan: Tạo ra các loại bạch cầu.

 + Bạch cầu: Thực bào tác nhân gây hại và tiết các chất kháng khuẩn, enzyme tiêu diệt kí sinh trùng.

CH 4: Trong miễn dịch không đặc hiệu, cơ thể sẽ được bảo vệ bởi những hàng rào bảo vệ nào?

Trả lời rút gọn:

Trong miễn dịch không đặc hiệu:

- Ở động vật không xương sống: Lớp vỏ ngoài đóng vai trò hàng rào bảo vệ đầu tiên, kèm theo enzyme lysozyme, peptide kháng khuẩn và thực bào của tế bào miễn dịch.

- Ở động vật có xương sống: Da và niêm mạc ngăn chặn cơ học tác nhân gây bệnh. Đáp ứng miễn dịch không đặc hiệu như viêm và sốt là hàng rào bảo vệ thứ hai.

CH 5: Quan sát Hình 12.4, hãy cho biết vai trò của các loại tế bào tham gia đáp ứng miễn dịch đặc hiệu bằng cách hoàn thành bảng sau:

Trả lời rút gọn:

CH 6: Phân biệt miễn dịch không đặc hiệu và miễn dịch đặc hiệu

Trả lời rút gọn:

- Miễn dịch đặc hiệu: Là miễn dịch hình thành để đáp lại sự xâm nhập của một kháng nguyên cụ thể.

- Miễn dịch không đặc hiệu: Là sự bảo vệ ngay lập tức của hệ thống miễn dịch không cần tiếp xúc với kháng nguyên trước đó.

Luyện tập: Hãy giải thích tại sao nguy cơ mắc bệnh ở người rất lớn nhưng xác suất bị bệnh lại rất nhỏ

Trả lời rút gọn:

Vì có rất nhiều tác nhân gây bệnh xung quanh môi trường sống của chúng ta, có thể là tác nhân bên trong hay tác nhân bên ngoài. Cơ thể người tiếp xúc với hàng loạt các tác nhân gây bệnh nên nguy cơ mắc bệnh là rất lớn. Nhưng nhờ có hệ thống miễn dịch chống lại các tác nhân gây bệnh đó nên nguy cơ bị bệnh đã giảm xuống đáng kể.

III. BẢO VỆ SỨC KHỎE Ở NGƯỜI

CH 7: Hãy dự đoán một số nguyên nhân có thể làm cho hệ miễn dịch bị tổn thương và suy giảm chức năng

Trả lời rút gọn:

- Thiếu hụt tế bào B (kháng thể)

- Thiếu tế bào T

- Sự thiếu hụt tế bào B và T kết hợp

- Khiếm khuyết Phagocytes

- Bổ sung thiếu sót

CH 8: Tại sao nói "Người nhiễm HIV không chết vì HIV mà chết vì các loài sinh vật gây bệnh khác"?

Trả lời rút gọn:

HIV là Virus gây suy giảm miễn dịch ở người. Khi nhiễm, HIV tấn công các tế bào miễn dịch lympho T-CD4, loại tế bào bạch cầu giúp cơ thể chống đỡ bệnh tật. Khi không được điều trị, virus HIV phát triển mạnh khiến số lượng bạch cầu T-CD4 trong máu giảm xuống ít hơn 200 tế bào/mm3 máu. Lúc này, HIV đã diễn tiến thành AIDS, Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải. AIDS khiến cho hệ miễn dịch của cơ thể không còn khả năng chống đỡ các loại bệnh tật và viêm nhiễm. Hầu hết người nhiễm HIV giai đoạn cuối sẽ chết vì các bệnh nhiễm trùng cơ hội này.

CH 9: Ở người, tại sao các tế bào ung thư khó bị phát hiện bởi hệ miễn dịch?

Trả lời rút gọn:

Trên bề mặt tế bào ung thư thường có các neoantigens mà hệ thống miễn dịch nhận dạng là "bất ngã", dẫn đến sự tấn công của hệ thống miễn dịch. Khi nào và nếu cuộc tấn công miễn dịch này có hiệu quả, ung thư có thể không bao giờ phát triển. Sự phá hủy các tế bào ung thư có thể được hoàn tất, trong trường hợp đó ung thư không bao giờ xuất hiện. Tuy nhiên, một số tế bào ung thư có hoặc có khả năng tránh được sự phát hiện và/hoặc tiêu diệt của hệ thống miễn dịch, cho phép chúng tiếp tục nhân lên.

Luyện tập: Hãy cho biết vai trò của việc bảo vệ môi trường trong phòng chống các bệnh ở người

Trả lời rút gọn:

Mọi sự sống trên Trái đất này của chúng ta đều được góp phần tạo nên bởi các nhân tố môi trường. Chính vì vậy, việc bảo vệ môi trường cũng chính là bảo vệ cuộc sống của con người. Bảo vệ môi trường giúp hạn chế sự sinh sống và phát triển của các vi khuẩn, virus gây bệnh, từ đó giúp chống lại các tác nhân gây bệnh ở người.

CH 10: Hãy hoàn thành bảng sau về một số hiện tượng dị ứng mà em biết

Trả lời rút gọn:

CH 11: Sau khi tiêm kháng sinh (hay vaccine), cơ thể chúng ta có thể xuất hiện những phản ứng gì? Tại sao lại có những phản ứng đó?

Trả lời rút gọn:

- Một số loại kháng sinh có thể gây ảnh hưởng tới thành phần và công thức máu như giảm bạch cầu, tình trạng này có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Một số loại kháng sinh làm giảm tiểu cầu có thể gây chảy máu, bầm tím, làm chậm quá trình đông máu. 

- Một số phản ứng sau khi tiêm: Đau, sưng ở vị trí tiêm. Có thể nóng, sốt, kém ăn,…

CH 12: Hãy kể tên một số loại vaccine em đã được tiêm và cho biết tiêm các loại vaccine đó để phòng bệnh gì.

Trả lời rút gọn:

- Vaccine phòng bệnh viêm gan B

- Vaccine BCG phòng bệnh lao

- Vaccine Quinvaxem phòng đồng thời 5 loại bệnh: bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B, viêm phổi, viêm màng não do vi khuẩn Hib.

- Vaccine HPV phòng bệnh ung thư cổ tử cung.

Vận dụng: Tiến hành điều tra việc thực hiện tiêm phòng bệnh, dịch tại địa phương em thông qua các nội dung sau: đối tượng (vật nuôi, con người), loại bệnh (dịch), kế hoạch tiêm phòng, loại vaccine, tỉ lệ đã tiêm và chưa tiêm (nêu rõ lý do nếu chưa tiêm); đánh giá tính hiệu quả của công tác tiêm phòng

Trả lời rút gọn:

Ví dụ: 

- Đối tượng: Con người

- Loại bệnh: Covid-19

- Kế hoạch tiêm phòng: Tất cả người dân đều được tiêm 3 mũi vaccine, khoảng cách giữa các lần tiêm là 3-4 tuần

- Loại vaccine: Pfizer

- Tỉ lệ đã tiêm: 100%

- Tính hiệu quả: Hạn chế mắc phải Covid-19, nếu không may mắc bệnh sẽ giảm được các hậu quả mà bệnh gây nên.