Slide bài giảng Ngữ văn 10 kết nối bài 6 Đọc 1: Tác gia Nguyễn Trãi

Tóm lược nội dung

VĂN BẢN: TÁC GIA NGUYỄN TRÃI

TRƯỚC KHI ĐỌC 

Câu 1:

- Bạn hãy kể tên một số tác giả văn học trung đại Việt Nam có đóng góp quan trọng trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc.

Trả lời:

- Một số tác giả văn học trung đại Việt Nam có đóng góp quan trọng trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc: Trần Quốc Tuấn, Nguyễn Trãi, Ngô Thì Nhậm,…

Câu 2: Hãy chia sẻ một vài thông tin về tác giả mà bạn ngưỡng mộ.

Trả lời:

- Một vài thông tin về tác giả mà tôi ngưỡng mộ: Tôi nhớ nhất một chi tiết về Nguyễn Trãi đó là vụ án Lệ Chi Viên khiến cho ông bị tru di tam tộc. Cụ thể: Ngày 1-9-142, sau khi đi duyệt võ ở Phải Lại (huyện Chí Linh), vua Lê Thái Tông vào Côn Sơn thăm Nguyễn Trãi. Khi nhà vua rời Côn Sơn, vợ lẽ Nguyễn Trãi là Nguyễn Thị Lộ, lúc ấy làm chức Lễ nghi học sĩ, phụ trách dạy dỗ các cung nữ, được lệnh theo vua về đến Lệ Chi Viên (Trại Vải), huyện Gia Bình, nay thuộc tỉnh Bắc Ninh. Nửa đêm, vua Thái Tông đột ngột qua đời. Bọn triều thần bấy lâu muốn hãm hại Nguyễn Trãi, nhân cơ họi này liền vu cho ông cùng Nguyễn Thị Lộ mưu giết nhà vua, khiến ông phải nhận án tru di tam tộc (bị giết cả ba họ). Rất may, sau này vua Lê Thánh Tông đã minh oan cho ông.

ĐỌC VĂN BẢN 

Câu 1: Dựa vào những thông tin trong văn bản, hãy nêu ấn tượng sâu sắc nhất của bạn về cuộc đời và con người Nguyễn Trãi.

Trả lời:

Ấn tượng sâu sắc nhất về cuộc đời và con người Nguyễn Trãi:

a. Về cuộc đời

- Năm 1400, Nguyễn Trãi đỗ đạt, làm quan dưới triều Hồ, Năm 1423, ông gia nhập Lam Sơn, giúp Lê Lợi đánh đuổi giặc Minh, sau đó làm quan dưới triều Lê.

- Năm 1437, Nguyễn Trãi xin về ở ẩn tại Côn Sơn, đến năm 1440, vua Lê Thái Tông mời ông ra làm quan, cuối cùng ông bị gian thần vu oan tội giết vua, chịu án “tru di tam tộc”.

b. Về con người

- Nguyễn Trãi là một con người nhân nghĩa, yêu nước thương dân.

- Ông còn là một con người yêu thiên nhiên, tinh tế và lãng mạn khi thể hiện những vẻ đẹp hết sức bình dị, gần gũi nhưng không kém phần tráng lệ của thiên nhiên.

Câu 2: Điều gì đã tạo nên giá trị đặc sắc trong tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi?

Trả lời:

Điều tạo nên giá trị đặc sắc trong tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi là lấy dân làm gốc: Vì dân lo trước, dạ khôn nguôi; Lật thuyền mới biết dân như nước; Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân. Ngoài ra còn có sự tiếp thu một cách chọn lọc, sáng tạo tư tưởng nhân nghĩa của Nho giáo. Theo ông, nhân nghĩa trước hết phải là yêu nước, thương dân, trọng dân, biết ơn dân, rồi sau đó mới đến trung quân, trung thành với triều đại, với vua. 

Câu 3:. Nêu cảm nhận của bạn về tâm hồn Nguyễn Trãi qua những bài thơ viết về thiên nhiên.

Trả lời:

Qua những bài thơ viết về thiên nhiên, có thể thấy tâm hồn Nguyễn Trãi là một tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu vẻ đẹp hùng vĩ, tráng lệ, nguyên sơ nhưng cũng yêu vẻ đẹp chốn thôn quê bình dị, dân dã, thân thuộc, đồng thời thấy được nỗi ưu tư về thế sự của ông. Ông là một người có tâm hồn tinh tế, lãng mạn. Đối với ông, thiên nhiên chính là nguồn cảm hứng lớn trong thơ văn của ông, được thể hiện đa dạng, vừa gần gũi vừa tráng lệ. 

Câu 4: Đọc những vần thơ Nguyễn Trãi viết về nỗi niềm thế sự, bạn hình dung như thế nào về con người tác giả?

Trả lời:

Đọc những vần thơ Nguyễn Trãi viết về nỗi niềm thế sự, có thể hình dung tác giả là một người yêu nước, thương dân, muốn thi hành nhân nghĩa và chính nghĩa. Ông là một con người “một đời ôm mối ưu dân, ái quốc”, “trĩu nặng suy tư trước thế sự”. Khi viết về con người, về nhân tình thế thái, ngòi bút của nhà thơ chứa đựng sự ưu tư, nỗi buồn sâu sắc, thất vọng trước thực tại. 

• Nguyễn Trãi là một con người nhạy cảm, yêu nước thương dân. 

Câu 5: Văn chính luận của Nguyễn Trãi đã từng thể hiện sức tác động mạnh mẽ như thế nào? Những yếu tố nào đã làm nên sức mạnh đó?

Trả lời:

- Văn chính luận của Nguyễn Trãi có sức thuyết phục, đạt đến trình độ mẫu mực.

- Những yếu tố làm nên sức mạnh đó:

+ Vận dụng triệt để và sắc sảo các mệnh đề tư tưởng, đạo đức của Nho giáo và chân lí khách quan của đời sống để tạo dựng nền tảng chính nghĩa vững chắc cho những luận điểm lớn được nêu lên.

+ Bám sát từng đối tượng và tình hình thời sự, chiến sự

+ Kết hợp giữa lí lẽ sắc bén với dẫn chứng xác đáng

+ Cách lập luận và bố cục chặt chẽ

+ Ngôn ngữ hàm súc, kết hợp nhiều phong cách ngôn ngữ và nhiều phương thức biểu đạt, giọng điệu truyền cảm.

- Sự tác động mạnh mẽ: 

+ Tác động lớn đến nền văn học nước nhà với sức thuyết phục cao, mang ý nghĩa thời đại lớn. 

+ Qua những lá thư từ bút chiến, văn kiện ngoại giao với nhà Minh, luôn đạt đến trình độ mẫu mực. 

+ Văn chính luận của ông có giá trị mẫu mực, là cột mốc đánh dấu sự phát triển của văn chính luận ở nước ta. 

Câu 6: Hãy kể tên những tác phẩm văn học, nghệ thuật mà bạn biết nói về cuộc đời và sự nghiệp của danh nhân Nguyễn Trãi.

Trả lời:

Một số tác phẩm văn học, nghệ thuật nói về cuộc đời và sự nghiệp của danh nhân Nguyễn Trãi:

- Tiêu thuyết Bức huyết thư (Bùi Anh Tấn)

- Phim điện ảnh dã sử Thiên mệnh anh hùng (Victor Vũ)

- Bộ bách khoa toàn thư Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú: Nói về sự kiên cường của Nguyễn Trãi khi bị dụ dỗ đầu hàng, làm quan cho nhà Minh. 

- Nguyễn Trãi toàn tập Cuốn sách viết về những bài thơ hay của ông/ 

Câu 1: Sưu tầm một bài thơ chữ Hán hoặc chữ Nôm của Nguyễn Trãi và viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) giới thiệu bài thơ đó.

Trả lời:

Thủ vĩ ngâm

Góc thành Nam, lều một gian,
No nước uống, thiếu cơm ăn.
Con đòi trốn, dường ai quyến,
Bà ngựa gầy, thiếu kẻ chăn.
Ao bởi hẹp hòi khôn thả cá,
Nhà quen thú thưa ngại nuôi vằn.
Triều quan chẳng phải, ẩn chẳng phải,
Góc thành Nam, lều một gian.

Bài thơ này có thể là làm trong lúc Nguyễn Trãi bị giam lỏng ở Đông Quan theo bài tựa của Nguyễn Khắc Kiệm hay là trong lúc ông bị Lê Thái Tổ ruồng bỏ sau khi bị giam vì bị nghi có liên quan với án Trần Nguyên Hãn, tuy được tha và vẫn giữ chức quan, nhưng không được làm việc gì. Chúng tôi (nhóm Đào Duy Anh) đoán là làm trong trường hợp thứ hai, vì trong thơ đã có vẻ chán chường lắm, không thể là giọng thơ của một người thanh niên 30 tuổi còn đầy tráng khí (lúc bị giam lỏng ở Đông Quan) mới gặp khó khăn nhất thời. Vả chăng nếu là bị giam ở Đông Quan thì không thể có câu “Triều quan chẳng phải, ẩn chẳng phải”.