Slide bài giảng Ngữ văn 10 kết nối bài 2 Đọc 1: Chùm thơ hai - cư (haiku) Nhật Bản

Tóm lược nội dung

VĂN BẢN: CHÙM THƠ HAI - CƯ (HAIKU) NHẬT BẢN

TRƯỚC KHI ĐỌC 

Câu 1: Bài thơ ngắn nhất mà bạn từng đọc là bài thơ nào? Điều gì khiến nó được lưu mãi  trong tâm trí bạn? 

Trả lời:

Bài thơ ngắn nhất em từng đọc là bài Vận nước của thiền sư Đỗ Pháp: 

“Quốc tộ như đằng lạc, 

Nam thiên lí thái bình 

Vô vi cư điện các 

Xứ xứ tức đao binh.” 

• Bài thơ tuy ngắn gọn, âm điệu nhẹ nhàng, nhưng chứa đựng tình yêu quê hương sâu sắc của nhà thơ. 

ĐỌC VĂN BẢN 

Câu 1: Hãy hình dung về màu sắc không khí của khung cảnh được gợi tả trong bài thơ.

Trả lời:

Hình dung về màu sắc không khí của khung cảnh được gợi tả trong bài thơ.

• Màu sắc: màu nâu của cành khô, màu đen của quạ và màu ngả vàng của chiều thu.

• Không khí: vắng lặng, đìu hiu, lạnh lẽo, u ám, ảm đạm.

Câu 2: Ấn tượng mà hình ảnh "hoa triêu nhan" và "dây gàu" gợi ra cho bạn là gì?

Trả lời:

Hình ảnh "hoa triêu nhan" và "dây gàu" như được lồng vào nhau, hoa triêu nhan quấn vào dây gàu để bung nở, gợi ra một sức sống căng tràn của thiên nhiên.

Câu 3: Khi nhắc đến "con ốc" và "núi Phu-gi", người ta thường nghĩ đến những đặc điểm nào của chúng?

Trả lời:

Những đặc điểm của:

- “Con ốc”: một con vật nhỏ bé, chậm chạp, sống thụ động.

- “Núi Phu-gi”:một ngọn núi nổi tiếng ở Nhật Bản mênh mông vô tận, nó gợi lên sự hùng vĩ, tráng lệ của tự nhiên.

SAU KHI ĐỌC 

Câu 1: Hãy nhận diện hình ảnh trung tâm ở từng bài thơ hai-cư trên và cho biết đặc điểm chung của các hình ảnh ấy

Trả lời:

Hình ảnh trung tâm của từng bài thơ:

• Bài 1: hình ảnh con quạ

• Bài 2: hình ảnh hoa triêu nhan

• Bài 3: hình ảnh con ốc nhỏ

• Điểm chung giữa hình ảnh trung tâm ở 3 bài thơ: đều là những hình ảnh thuộc về thế giới tự nhiên, nhỏ bé và gần gũi với con người. 

Câu 2: Xác định mối quan hệ giữa hình ảnh trung tâm trong bài thơ của Ba-sô với các yếu tố thời gian và không gian.

Trả lời:

• Hình ảnh trung tâm: con quạ 

• Không gian: cành cây khô

• Thời gian: chiều thu 

Hình ảnh giữa con quạ - hình ảnh trung tâm với cành khô – hình ảnh không gian có sự tương đồng với nhau. Cảnh quạ đậu trên cành khô vào một buổi chiều mùa thu tạo nên một khung cảnh đìu hiu, vắng vẻ.

Câu 3: Bài thơ của Chi-ô được triển khai xoay quanh phát hiện nào? Theo bạn, vì sao phát hiện này lại dẫn dắt nhân vật trữ tình sang "xin nước nhà bên"?

Trả lời:

- Nhà thơ phát hiện dây hoa triêu nhan đang quấn quanh sợi dây gàu bên thành giếng. 

- Nhà thơ nhìn thấy sự sống, nhìn thấy cái đẹp trong đóa triêu nhan nhỏ nhoi nhưng bền bỉ. Hoa triêu nhan vốn là một loại dây leo, đã quấn vào dây gàu để nở. Trước cái đẹp, trước sự sống, nhà thơ nâng niu, trân trọng, không nỡ làm tổn thương nên đã chọn giải pháp “xin nước nhà bên”, để sự sống và cái đẹp được hiện hữu.

Câu 4: Từ những đặc điểm thường được liên hệ khi hình dung về “con ốc" và "núi Phu-gi", hãy nhận xét về tương quan giữa hai hình ảnh này.

Trả lời:

Hình ảnh "con ốc" và "núi Phu-gi" là hai hình ảnh mang tính đối lập. Con ốc thì nhỏ bé mà ngọn núi Phu-gi lại rất đồ sộ, hùng vĩ. Hình ảnh con ốc nhỏ bé đang trèo lên núi Phu-gi là hình ảnh biểu tượng cho con người trên quãng đường chinh phục ước mơ lớn lao của cuộc đời.

Câu 5: Khoảnh khắc được thể hiện trong bài thơ của Ba-sô có thể khơi gợi những cảm xúc gỉ ở người đọc?

Trả lời:

Cành cây, con quạ, chiều thu toát ra sự cô tịch. Hình ảnh con quạ cô đơn đậu trên cành cây trơ trụi giữa một chiều thu mênh mông đã đưa người đọc vào cảnh giới u huyền và cô tịch, một thế giới hư không trống rỗng.

Câu 6: Từ bài thơ của Chi-ô, hãy bình luận về ý nghĩa triết lí trong cách ứng xử của con người đối với thiên nhiên mà bài thơ gợi ra.

Trả lời:

Tác giả định ra giếng lấy nước thì thấy hoa triêu nhan (loài có thân dây leo) đang quấn quanh dây gầu. Thương hoa, trân trọng vẻ đẹp mong manh, thuần khiết của hoa, tác giả không nỡ dùng gầu múc nước mà sang nhà hàng xóm xin nước để dùng. à triết lí về cách ứng xử của con người đối với thiên nhiên trong bài thơ: trân trọng, nâng niu, bảo vệ sự sống tự nhiên dù là nhỏ bé.

Câu 7: Bạn cảm nhận như thế nào về hành trinh "chậm rì" của con ốc trong bài thơ của Ít-sa?

Trả lời:

Hành trình con ốc trèo lên núi Phú Sĩ gợi lên cuộc hành trình chinh phục ước mơ, hoài bão, khát vọng của con người. Chú ốc sên khát khao chinh phục núi Phú Sĩ cũng như mỗi người chúng ta đều có một đỉnh cao mà mình muốn chinh phục trong cuộc sống. 

=> Điều mà chúng ta cần làm đó chính là luôn luôn cố gắng không ngừng nghỉ trên hành trình, nỗ lực hết sức trên hành trình chinh phục lý tưởng sống của mình. 

VIẾT KẾT NỐI 

Câu 1: Từ việc đọc ba bài thơ trên, hãy viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày về điều bạn cảm thấy thú vị nhất ở thể thơ hai-cư.

Trả lời:

- Thơ hai-cư là một thể loại thơ khá phổ biến ở Nhật Bản. 

- Các bài thơ hai cư khá ngắn, nhưng lại có tính cô đọng, hàm súc cao, thường mang chủ đề thiên nhiên với hình ảnh trung tâm là cây cỏ, động vật. 

- Trong thơ bắt buộc phải có kigo (quý ngữ) nghĩa là từ miêu tả mùa màng một cách gián tiếp. 

- Trong bài không nói rõ xuân, hạ, thu, đông nhưng sẽ nhắc đến hoa anh đào, lá úa vàng, tuyết phủ trắng...