Slide bài giảng Kinh tế pháp luật 10 kết nối bài 21: Quốc hội, chủ tịch nước, chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Tóm lược nội dung

BÀI 21: QUỐC HỘI, CHỦ TỊCH NƯỚC, CHÍNH PHỦ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Mở đầu

Câu hỏi: Em hãy kể một số hoạt động của Quốc hội (hoặc Chủ tịch nước, Chính phủ) trong thực tiễn và chia sẻ ý nghĩa của hoạt động đó.

Trả lời rút gọn:

- Quốc hội đã tổ chức phiên họp để tổng kết kỳ họp bất thường lần thứ Nhất, khóa XV, dưới sự điều hành của Chủ tịch Vương Đình Huệ. Các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí rằng việc này đã đạt được những thành công đáng ghi nhận nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan Chính phủ và Quốc hội. Các nghị quyết quan trọng đã được thông qua, như về chính sách tài khóa, tiền tệ, đầu tư vào dự án xây dựng đường cao tốc Bắc - Nam, và về phát triển thành phố Cần Thơ. 

- Những quyết định này có ý nghĩa quan trọng trong việc phục hồi nền kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội trong bối cảnh dịch bệnh diễn biến phức tạp. Đánh giá của cử tri và Nhân dân về kỳ họp này rất tích cực và cao.
Khám phá 1

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin sau để Trả lời rút gọn câu hỏi:

1. Quốc hội đã thực hiện chức năng lập pháp như thế nào trong kì họp thứ 9 Quốc hội khóa XIV?

2. Chức năng lập hiến, lập pháp của Quốc hội được biểu hiện như thế nào?

Trả lời rút gọn:

1. Chức năng lập pháp của Quốc hội:

   - Quốc hội đã thông qua Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam sửa đổi, bổ sung năm 2013 và 10 luật trong kỳ họp thứ 9 của Quốc hội khóa XV.

2. Chức năng lập hiến, lập pháp của Quốc hội:

   - Quốc hội thể hiện chức năng lập hiến bằng cách soạn thảo, sửa đổi, bổ sung, thông qua, và ban hành Hiến pháp.

   - Chức năng lập pháp của Quốc hội được thể hiện thông qua việc lập chương trình xây dựng, soạn thảo, thẩm tra, thu thập ý kiến, thông qua, và ban hành các văn bản luật.
Khám phá 2

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin sau để Trả lời rút gọn câu hỏi:

1. Trong nhiệm kì khóa XIV, Quốc hội đã quyết định những vấn đề quan trọng nào của đất nước?

2. Theo em, Quốc hội có quyền quyết định những vấn đề nào để thực hiện chức năng của mình? Nêu ví dụ minh họa.
Trả lời rút gọn:

1. Trong nhiệm kỳ khóa XIV, Quốc hội quyết định về các vấn đề như:

- Dự án xây dựng cảng hàng không quốc tế Long Thành.

- Dự án xây dựng đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc – Nam phía đông giai đoạn 2017-2020.

- Đề án tổng thể phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2012-2030, ...

2. Quốc hội có quyền quyết định về mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội, việc xây dựng, phát triển nhà nước, nâng cao đời sống của nhân dân, cũng như các vấn đề đối nội, đối ngoại, quốc phòng và an ninh đất nước, như dự án cảng hàng không quốc tế Long Thành.

 Khám phá 3

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin sau để Trả lời rút gọn câu hỏi:

Theo em, tại sao hoạt động của Nhà nước cần có sự giám sát tối cao của Quốc hội?
Trả lời rút gọn:

Quốc hội giám sát tối cao việc tuân theo Hiến pháp, luật, nghị quyết của mình và hoạt động của các cơ quan, thiết chế chính trị do nó thành lập.
Khám phá 4

Câu 1: Em hãy quan sát sơ đồ để Trả lời rút gọn câu hỏi:

Theo em, có thể thay đổi vị trí của các thành phần trong sơ đồ trên được không? Vì sao?

Trả lời rút gọn:

Không được tự ý thay đổi vị trí các thành phần trong sơ đồ của Quốc hội vì cơ cấu tổ chức đã được quy định trong Hiến pháp 2013 và Luật Tổ chức Quốc hội năm 2014 (đã sửa đổi, bổ sung năm 2020). Mỗi cơ quan và cá nhân trong Quốc hội đều có vị trí và vai trò riêng.

Khám phá 5

Câu 1: Em hãy cho biết, kì họp của Quốc hội có phải là hình thức hoạt động của Quốc hội không. Vì sao?

Trả lời rút gọn:

Kì họp của Quốc hội là hình thức hoạt động quan trọng nhất vì:

- Đây là nơi tập trung và biểu hiện trực tiếp quyền lực nhà nước của Quốc hội, cũng như trí tuệ tập thể của các đại biểu.

- Tại kì họp, Quốc hội thảo luận và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và nhân dân, đồng thời thực hiện quyền giám sát tối cao đối với các cơ quan nhà nước.

Câu 2: Nêu các hình thức hoạt động của Quốc hội mà em biết

Trả lời rút gọn:

- Các hình thức hoạt động của Quốc hội là:

+ Kì họp Quốc hội

+ Phiên họp Quốc hội

+ Cuộc họp Quốc hội.
Khám phá 6

Câu 1: Em hãy đọc các thông tin sau để Trả lời rút gọn câu hỏi:

Em hãy cho biết, các thông tin trên đề cập đến chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn gì của Chủ tịch nước.

Trả lời rút gọn:

Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Chủ tịch nước bao gồm:

- Công bố Hiến pháp, luật, và pháp lệnh.

- Quyết định về việc tặng thưởng huân chương, huy chương, giải thưởng nhà nước và các danh hiệu vinh dự.

- Quyết định cử và triệu hồi đại sứ đặc mệnh toàn quyền của Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Khám phá 7

Câu 1: Em hãy đọc các thông tin sau để Trả lời rút gọn câu hỏi:

Dựa vào các thông tin trên, em hãy cho biết hình thức hoạt động của Chủ tịch nước là gì.

Trả lời rút gọn:

Hình thức hoạt động của Chủ tịch nước bao gồm:

- Các hoạt động cá nhân như lắng nghe và tìm hiểu đời sống của nhân dân, quan tâm đến tâm tư và nguyện vọng của mọi người, thăm và tặng quà cho các cá nhân tiêu biểu.

- Ban hành lệnh và quyết định.

- Ủy nhiệm cho Phó Chủ tịch nước thực hiện một số nhiệm vụ thay thế.
Khám phá 8

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin sau để Trả lời rút gọn câu hỏi:

1. Việc Chính phủ ban hành Nghị định số 80/2017/NĐ-CP thể hiện chức năng gì?

2. Vì sao Chính phủ phải báo cáo với Quốc hội ở phiên họp, kì họp của Quốc hội?

3. Chức năng hành pháp của Chính phủ là gì? Vì sao Chính phủ là cơ quan chấp hành của Quốc hội?

Trả lời rút gọn:

1. Việc Chính phủ ban hành Nghị định số 80/2017/NĐ-CP thể hiện chức năng hành pháp của chính phủ.

2. Chính phủ phải báo cáo với Quốc hội trong các phiên họp và kì họp của Quốc hội vì Luật Tổ chức Chính phủ quy định Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất, thực hiện quyền hành pháp và là cơ quan chấp hành của Quốc hội.

3. Chính phủ tổ chức thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Uỷ ban thường vụ Quốc hội.

- Chức năng hành pháp của Chính phủ thể hiện qua việc đề xuất chính sách vĩ mô, xây dựng dự thảo luật, ban hành chính sách và kế hoạch cụ thể, thiết lập trật tự hành chính, và là cơ quan chấp hành của Quốc hội.

Khám phá 9

Câu hỏi: Dựa vào sơ đồ 2, em hãy trình bài cơ cấu tổ chức của Chính phủ. Kể tên các bộ và cơ quan ngang bộ của nước ta hiện nay.

Trả lời rút gọn:

- Cơ cấu tổ chức của Chính phủ bao gồm Thủ tướng Chính phủ, các bộ và cơ quan ngang bộ. Thủ tướng Chính phủ đứng đầu Chính phủ và chịu trách nhiệm trước Quốc hội về hoạt động và nhiệm vụ của Chính phủ.

- Các bộ và cơ quan ngang bộ là các cơ quan của Chính phủ thực hiện chức năng quản lí nhà nước trong các ngành, lĩnh vực và dịch vụ công thuộc phạm vi toàn quốc.

- Hiện nay, các bộ và cơ quan ngang bộ của Việt Nam bao gồm: Bộ Công an, Bộ Công thương, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Giao thông vận tải, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Bộ Ngoại giao, Bộ Nội vụ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Quốc phòng, Bộ Tài chính, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Tư pháp, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Xây dựng, Bộ Y tế.

Khám phá 10

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin sau để Trả lời rút gọn câu hỏi:

1. Chính phủ hoạt động theo hình thức nào?

2. Việc Chính phủ làm việc theo chế độ tập thể, quyết định theo đa số thể hiện nguyên tắc gì trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam?
Trả lời rút gọn:

1. Chính phủ hoạt động qua 3 hình thức:

- Phiên họp của Chính phủ.

- Hoạt động của Thủ tướng Chính phủ.

- Hoạt động của Bộ trưởng và Thủ trưởng cơ quan ngang bộ.

2. Việc Chính phủ làm việc theo chế độ tập thể và quyết định theo đa số thể hiện nguyên tắc tập thể quyết định theo đa số trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước Việt Nam.
Luyện tập 1

Câu 2: Em hãy cho biết các ý kiến sau đây đúng hay sai. Vì sao?

Trả lời rút gọn:

a. Đúng. Quốc hội thực hiện quyền lập pháp thông qua các văn bản pháp luật do các cơ quan có thẩm quyền soạn thảo, xây dựng.

b. Sai. Chỉ có công dân từ 18 tuổi trở lên mới được tham gia biểu quyết khi Nhà nước trưng cầu ý dân.

c. Đúng. Nhân dân bầu ra đại biểu Quốc hội, Chủ tịch nước và Thủ tướng Chính phủ là đại biểu Quốc hội và được các đại biểu Quốc hội khác bầu nên nhân dân là người gián tiếp bầu ra Chủ tịch nước và Thủ tướng Chính phủ.

Luyện tập 2

Câu hỏi: Em có nhận xét gì về hành vi của mỗi nhân vật trong các tình huống sau?   

Trả lời rút gọn:

a. Việc làm của B là đúng vì đã giúp người dân hiểu rõ và chính xác quy định quản lý, sử dụng pháo của Chính phủ.

b. A làm đúng vì việc xem tường thuật phiên chất vấn của đại biểu Quốc hội giúp chúng ta có thêm thông tin bổ ích về tình hình đất nước.

c. Bà N đã làm sai vì không có quyền được bỏ phiếu bầu cử thay người khác, trừ một số trường hợp theo luật định.

d. K đã làm đúng vì đã thực hiện tốt trách nhiệm và nghĩa vụ công dân đối với các cơ quan trong bộ máy nhà nước.

Luyện tập 3

Câu hỏi: Em hãy xử lí các tình huống sau:  

Nếu là Đ, em sẽ nói gì với H?

Nếu là V, em sẽ làm gì?
Trả lời rút gọn:

a. Nếu là Đ, em sẽ giải thích cho H hiểu về vai trò của Quốc hội đối với đất nước và nhân dân nói chung, đồng thời khuyên H nên tìm hiểu thông tin về Quốc hội để phục vụ học tập và cuộc sống.

b. Nếu là V, em sẽ giải thích và góp ý để chú H hiểu đúng về vị trí và vai trò của một số lãnh đạo trong bộ máy nhà nước.

Luyện tập 4

Câu hỏi: Em hãy tìm hiểu và cho biết Chủ tịch Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội, Chủ tịch nước, Phó Chủ tịch nước, Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ của nước ta hiện nay là ai?

Trả lời rút gọn:

- Chủ tịch Quốc hội: Vương Đình Huệ

- Phó Chủ tịch Quốc hội: Trần Quang Phương, Nguyễn Khắc Định, Trần Thanh Mẫn, Nguyễn Đức Hải

- Chủ tịch nước: Nguyễn Xuân Phúc

- Phó Chủ tịch nước: Võ Thị Ánh Xuân

- Thủ tướng Chính phủ: Phạm Minh Chính

- Phó Thủ tướng Chính phủ: Phạm Bình Minh, Lê Minh Khái, Vũ Đức Đam, Lê Văn Thành

Vận dụng 1

Câu hỏi: Em và các bạn hãy liệt kê các việc học sinh có thể làm để góp phần ủng hộ các chính sách của Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ đối với người dân ở địa phương em.

 Trả lời rút gọn:

- Học sinh có thể:

  + Tham gia bỏ phiếu khi đủ tuổi theo quy định.

  + Tìm hiểu về Hiến pháp, pháp luật.

  + Nắm vững kiến thức về bộ máy nhà nước.

  + Tuân thủ những chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.

- Học sinh không nên:

  + Tránh những tư tưởng sai lệch và xuyên tạc thông tin về Chính phủ.
Vận dụng 2

Câu hỏi: Em hãy viết một bài luận về ý nghĩa của việc Quốc hội tổ chức lấy ý kiến nhân dân khi làm Hiến pháp và chia sẻ sản phẩm với cả lớp.

 Trả lời rút gọn:

- Lấy ý kiến nhân dân về Hiến pháp là biểu hiện của dân chủ và quyền làm chủ của nhân dân đối với các vấn đề quốc gia.

- Tạo điều kiện cho người dân thể hiện quan điểm, chính kiến về toàn bộ Hiến pháp và từng điều khoản cụ thể của nó.

- Không lấy ý kiến của nhân dân có thể dẫn đến Hiến pháp không tốt, không được nhân dân đồng thuận, gây chia rẽ và ảnh hưởng đến sự phát triển của đất nước.

- Trong quá trình trưng cầu dân ý, cần trân trọng và ghi nhận cả ý kiến khác trái chiều để nâng cao chất lượng Hiến pháp.