Slide bài giảng Kinh tế pháp luật 10 kết nối bài 11: Khái niệm, đặc điểm và vai trò của pháp luật

Tóm lược nội dung

PHẦN HAI: GIÁO DỤC PHÁP LUẬT

CHỦ ĐỀ 7: PHÁP LUẬT NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

BÀI 11: KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ VAI TRÒ CỦA PHÁP LUẬT

Mở đầu

Câu hỏi: Em hãy chia sẻ về một tình huống vi phạm pháp luật mà em biết hoặc chứng kiến và nêu nhận xét của em về tình huống đó?

Trả lời rút gọn:

- H là thợ điện dựng xe máy loại xe LEAD trị giá 35 triệu đồng, đang ở trên cột điện sửa chữa.

- Khi quên rút chìa khóa, xe bị C lấy cắp. H không thể làm gì khi thấy C lấy xe.

- Hành vi của C là công khai, ngang nhiên chiếm đoạt tài sản trị giá 35 triệu đồng của H. Điều này vi phạm Điều 172 Bộ luật hình sự năm 2015.

Khái niệm và đặc điểm của pháp luật

a) Khái niệm pháp luật

Câu 1: Theo em, người cảnh sát giao thông có nên bỏ qua lỗi của anh T không? Vì sao?

Trả lời rút gọn:

- Nếu có hành vi vi phạm như vượt đèn đỏ, cảnh sát giao thông không nên bỏ qua vì hành vi này nguy hiểm cho mọi người tham gia giao thông và vi phạm quy tắc an toàn đường.

Câu 2: Em hiểu thế nào là quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung?

Trả lời rút gọn:

- Do nhà nước ban hành và được đảm bảo thực hiện bằng quyền lực của nhà nước.

b) Đặc điểm của pháp luật

Câu 1: Vì sao N bị xử phạt? Tính quy phạm phổ biến, tính quyền lực, bắt buộc chung của pháp luật được thể hiện như thế nào trong trường hợp trên?

Trả lời rút gọn:

- N bị xử phạt vì chưa đủ tuổi để sử dụng xe máy và không đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông. 

- Điều này phản ánh tính quy phạm phổ biến và quyền lực bắt buộc chung của pháp luật về việc đội mũ bảo hiểm và tuổi tối thiểu khi tham gia giao thông. 

- Pháp luật quy định rõ ràng rằng mọi người khi điều khiển xe máy phải đội mũ bảo hiểm và tuân thủ độ tuổi quy định.

- Các trường hợp vi phạm sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật.

Câu 2: Để các quy phạm phổ biến được áp dụng vào đời sống xã hội thì các quy phạm đó phải được thể hiện qua hình thức nào?

Trả lời rút gọn:

Để các quy phạm phổ biến được áp dụng vào đời sống xã hội, cần có các văn bản pháp luật thể hiện điều đó:

- Pháp luật được biểu diễn thông qua các văn bản chứa quy định pháp luật.

- Các văn bản pháp luật phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành theo trình tự, thủ tục, và hình thức quy định bởi luật.

- Chỉ có các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, theo hiến pháp và luật, mới được phép ban hành các văn bản quy phạm pháp luật.

Vai trò của pháp luật trong đời sống xã hội

a) Pháp luật là phương tiện để nhà nước quản lý xã hội

Câu 1: Hành vi thải chất độc vào môi trường của công ty hoá chất A đã quy phạm quy định của luật nào? Việc xử phạt đối với Công ty hoá chất A có tác dụng như thế nào?

Trả lời rút gọn:

- Việc xử phạt Công ty hoá chất A vì thải chất độc vào môi trường tuân thủ quy định của luật Bảo vệ môi trường.

- Hành động này không chỉ bảo vệ môi trường mà còn làm gương cho các công ty khác, nhấn mạnh tầm quan trọng của tuân thủ quy định pháp luật về bảo vệ môi trường.

Câu 2: Em hãy nêu một số quy định của pháp luật thể hiện vai trò quản lí xã hội của nhà nước mà em biết.

Trả lời rút gọn:

Một số quy định của pháp luật thể hiện vai trò quản lí xã hội của nhà nước như sau:

- Công ty phải nộp các loại thuế như thuế GTGT, thuế TNDN, thuế môn bài.

- Công dân phải đủ 18 tuổi mới được đăng ký kết hôn.

- Trẻ em từ 6 tuổi trở lên được quy định phải đi học.

- Công dân phải có bằng lái xe mới được điều khiển xe máy.

b) Pháp luật là phương tiện để công dân thực hiện quyền và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình.

Câu 1: Theo em pháp luật đã bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của anh B như thế nào?

Trả lời rút gọn:

Một số quy định của pháp luật thể hiện vai trò quản lí xã hội của nhà nước bao gồm:

- Công ty phải nộp các loại thuế như thuế GTGT, thuế TNDN, thuế môn bài.

- Công dân phải đủ 18 tuổi mới được đăng ký kết hôn.

- Trẻ em từ 6 tuổi trở lên được quy định phải đi học.

- Công dân phải có bằng lái xe mới được điều khiển xe máy.

Câu 2: Em hãy nêu ý nghĩa của pháp luật là phương tiện để công dân thực hiện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của bản thân.

Trả lời rút gọn:

- Xác lập và ghi nhận các quyền của công dân trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội.

- Tạo cơ sở pháp lý để công dân thực hiện quyền và yêu cầu nhà nước bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của bản thân.

- Cung cấp cơ sở pháp lý để giải quyết các tranh chấp, khiếu nại và xử lý các hành vi xâm hại quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Luyện tập

Câu 1: Em hãy cho biết nội dung nào sau đây là quy định pháp luật? Vì sao?

a. Người lao động có các quyên: làm việc; tự do lựa chọn việc làm, nơi làm việc, nghề nghiệp, học nghề nâng cao trình độ nghề nghiệp: không bị phân biệt đối xử.... (Điều a Khoản 1 Điều 5 Bộ luật Lao động năm 2019).

b. Đoàn viên có nhiệm vụ: Luôn luôn phấn đấu vì lí tưởng của Đảng và Bác Hồ. Tích cực học tập, lao động rèn luyện, tham gia các hoạt động xã hội, xây dựng vả bảo vệ Tổ quốc. (Khoản 1 Điều 2 Điều lệ Đoản Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh thông qua ngày 13 — 12 - 2017)

c. Khi giao dịch với khách hảng phải ân cần, niềm nở và lịch thiệp; thể hiện được tính chuyên nghiệp, hiệu quả trong công việc để khách hàng yên tâm, hài lòng khi đến giao dịch tại công ty. (Điều 3 Nội quy Công ty Y)

d. Điều kiện tham dự Đại hội Cổ đông: cá nhân, người đại diện theo uỷ quyền của cỏ đông là tổ chức, cá nhân có tên trong danh sách cỏ đồng tại ngảy chốt quyền tham dự Đại hội có quyền trực tiếp tham dự Đại hội hoặc uỷ quyền bằng văn bản cho người khác dự họp theo quy định của Quy chế này và quy định của pháp luật. (Điều 3 Quy chế tỏ chức Đại hội Cổ đông thường niên Công ty cổ phần X)

Trả lời rút gọn:

a. Quy định pháp luật: Bộ luật Lao động do Nhà nước ban hành, điều chỉnh quan hệ lao động. Áp dụng cho tất cả người tham gia vào quan hệ lao động và sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật nếu không tuân thủ.

b. Không phải là quy định pháp luật: Áp dụng chỉ cho đoàn viên trong tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh.

c. Không phải là quy định pháp luật: Nội quy của Công ty Y, chỉ áp dụng với các thành viên trong Công ty Y.

d. Không phải là quy định pháp luật: Quy định trong Quy chế tổ chức Đại hội cổ đông thường niên của Công ty cổ phần X, chỉ áp dụng đối với các cổ đông trong thời gian đại hội cổ đông.

Câu 2:  Em hãy chỉ ra các đặc điểm của pháp luật thê hiện trong các quy định sau:

a. Nghiêm cấm phân biệt đối xử, cưỡng bức lao động, sử dụng nhân công dưới độ tuổi lao động tối thiểu (Khoản 3 Điều 35 Hiến pháp năm 2013). 

b. Bảo vệ môi trường là quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của mọi cơ quan tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đỉnh và cá nhân (Khoản 1 Điểu 4 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020).

c. Nghiêm cấm hành vi bỏ rơi, bỏ mặc, mua bán, bắt cóc, đánh tráo, chiếm đoạt trẻ em. (Khoản 2 Điều 6 Luật Trẻ em năm 2016).

Trả lời rút gọn:

a. Không được bắt trả chua đủ tuổi lao động đi làm việc

b. Bảo vệ môi trường tránh bị ô nhiễm

c. Bảo vệ quyền lợi trẻ em

Câu 3:  Em hãy cho biết các ý kiến sau đúng hay sai. Vì sao?

a. Mọi tổ chức, cá nhân đều phải chắp hành pháp luật.

b. Pháp luật là phương tiện để bảo vệ một nhóm người trong xã hội.

c. Công dân đủ 18 tuổi trở lên mới phải thực hiện đúng pháp luật.

d. Không cần pháp luật, Nhà nước có thể quản lí xã hội bằng các phương tiện khác như: ban hành kế hoạch, tưyên truyền, giáo dục, thuyết phục.

e. Pháp luật là phương tiện để công dân bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình.

g. Pháp luật đóng vai trò quan trọng trong phát triển bẻn vững của đất nước.

Trả lời rút gọn:

a. Đúng vì pháp luật là những điều lệ ban hành định hướng các môi quan hệ xã hội cần theo một khuôn khổ thống nhất

b. Sai. Vì pháp luật để bảo vệ quyền lợi của tất cả công dân

c. Sai. Mọi công dân đều phải thực hiện đúng pháp luật

d. Sai vì nếu không có pháp luật thì công dân sẽ không chấp hành theo những những kế hoạch hay lời tuyên truyền...

e. Đúng. 

g. Đúng. Vì có pháp luật thì con người sẽ sống có chuẩn mực hơn, hạn chế xảy ra các tệ nạn xã hội

Câu 4: Em hãy nêu vai trò của pháp luật trong trường hợp sau:

a. Kết thúc buổi liên hoan gặp gỡ kỉ niệm 20 năm ngày ra trường. trên đường lái xe về nhà, anh H cùng người bạn bị cảnh sát giao thông yêu cầu dừng xe đẻ kiểm tra nồng độ cồn. Do trong buổi liên hoan, anh H và bạn đã uống rượu bia nên kết quả hơi thở của hai người đều có nỏng độ côn vượt quá 0,4 miligam/1 lit khi thở. Cảnh sát giao thông đã lập biên bản xử phạt mỗi người 6 triệu đồng và tước quyền sử dụng giấy phép lái xe 24 tháng theo quy định của pháp luật. Việc xử phạt của cảnh sát giao thông trong trường hợp này có ý nghĩa như thế nào đối với việc đảm bảo trật tự, an toàn giao thông?

b. Qua kiểm tra, Công an tỉnh H phát hiện cơ sở Y sản xuất, kinh doanh rượu không có giấy tờ, nguồn gốc xuất xứ. Tại thời đểm kiểm tra, trong kho hàng của cơ sở có một số thùng phuy nhựa chứa 1 000 lít rượu không có tem nhãn hàng hoá theo quy định và 75 kg men không rõ nguồn góc xuất xứ, chủ cơ sở không xuắt trinh được hỏ sơ phép li liên quan đến hoạt động kinh doanh của mình. Cóng an tỉnh H đã lập biên bản và xử phạt hành chính đối với hành vị kinh doanh hảng hoá không rõ nguồn góc xuất xử của cơ sở Y theo quy định pháp luật. Việc xử phạt của Công an tỉnh H trong trường hợp này có ý nghĩa như thế nào trong việc đảm bảo an toàn thực phẩm?

Trả lời rút gọn:

a. Việc xử phạt của cảnh sát giao thông trong trường hợp này giữ vai trò quan trọng trong việc đảm bảo trật tự, an toàn giao thông: hạn chế tai nạn giao thông và tăng cường ý thức tuân thủ quy định giao thông của người dân.

b. Việc xử phạt của Công an tỉnh H trong trường hợp này đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn thực phẩm: ngăn chặn việc sử dụng thực phẩm không nguồn gốc gây hại cho sức khỏe của người dân, và làm gương cho các nhà cung cấp hàng hóa không rõ nguồn gốc.

Câu 5: Giải đáp pháp luật

Khi quan sát các phương tiện tham gia giao thông tại một ngã tư, H thắc mắc: “Tại sao các phương tiện giao thồng đều phải dừng khi có tin hiệu đèn đỏ nhưng xe cứu thương. xe cứu hoả đang làm nhiệm vụ vẫn đi binh thưởng?”. Theo em, xe cứu thương, xe cửu hoả trong trường hợp trên có vi phạm Luật Giao thông đường bộ không? Vì sao?

Trả lời rút gọn:

Không. Vì xe cứu hỏa và xe cứu thương trong trường hợp này là đang đi cứu người gặp nguy hiểm nên việc ưu tiên cho 2 loại xe này là hoàn toàn chính xác

Vận dụng

Câu 1: Hãy kể lại một trường hợp pháp luật đã bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân mà em biết. Em rút ra bài học gì từ trường hợp đó?

Trả lời rút gọn:

Mọi công dân Việt Nam đều có quyền làm việc, lựa chọn nghề nghiệp, việc làm và nơi làm việc

=> Khi làm việc một môi trường không tốt mình có thể kiến nghị lên cấp trên, và có thể chọn lựa những công việc phù hợp với bản thân của mình

Câu 2: Hưởng ứng ngày Pháp luật Việt Nam 9 — 11, em hãy viết bài tuyên truyền về vai trò của pháp luật đối với đời sống xã hội.

Trả lời rút gọn:

- Một trong những nguyên lý quan trọng trong xã hội là không thể thiếu pháp luật, và pháp luật không thể hiệu quả nếu thiếu sự hỗ trợ từ bộ máy quốc gia. 

- Mặc dù có quan điểm coi quyền lực nhà nước là quan trọng nhất và pháp luật chỉ là phái sinh của nó, thực tế pháp luật cũng cần sự hỗ trợ của quyền lực quốc gia để thực thi trong đời sống.

- Đối với bộ máy quốc gia, nhu cầu về luật pháp là tự thân và cần thiết. Hệ thống pháp luật của mỗi quốc gia là một tổ chức phức tạp và phải hoạt động đồng bộ để đảm bảo sự ổn định và phát triển của xã hội. Điều này đặc biệt quan trọng khi mở rộng quan hệ và cộng tác với các quốc gia khác.