I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Đọc – kể tóm tắt

- Nhân vật chính: Mon, Men.

- Ngôi kể: Ngôi thứ ba.

- Đề tài: Trẻ em.

- Bố cục: 4 phần.

• Phần 1: Từ đầu… nằm im, nhưng không ngủ: Cuộc trò chuyện của hai anh em Mên và Mon lúc nửa đêm.
• Phần 2: Tiếp… bắt đầu mùa sinh nở của chúng. […]: Thói quen làm tổ và đẻ trứng của bầy chim chìa vôi ở bãi sông quê của Mên và Mon.
• Phần 3: Mùa mưa năm nay… cứ lấy đò của ông Hảo mà đi. […]: Cuộc trò chuyện giữa Mên và Mon lại tiếp tục, thể hiện sự lo lắng của hai anh em cho bầy chìa vôi non.
• Phần 4: Phần còn lại: Hai anh em lên bờ sông vì lo cho bầy chim chìa vôi và kết quả của bầy chìa vôi.

2. Tác giả

- Nguyễn Quang Thiều (1957),

- Quê quán: Hà Nội.

- Ông sáng tác thơ, viết truyện, vẽ tranh,…

- Hiện là Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam.

- Một số tập truyện dành cho thiếu nhi: Bí mật hồ cá thần (1998), Con quỷ gỗ (2000), Ngọn núi bà già mùa (2001)…

- Nội dung: tác phẩm viết cho thiếu nhi thể hiện sự chân thực, gần gũi với cuộc sống đời thường; thể hiện sự nhạy cảm, trong sáng, tràn đầy niềm yêu thương vạn vật của tâm hồn trẻ thơ.

3. Tác phẩm Bầy chim chìa vôi

- Bầy chim chìa vôi là truyện ngắn được rút từ tập Mùa hoa cải bên sông, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2012, tr. 136 – 146.

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT VĂN BẢN

1. Tập tính của bầy chìa vôi (chỉ ở khúc sông làng của Mên và Mon)

- Làm tổ:

• Không làm tổ trên bờ.
• Làm tổ ở dải cát giữa sông Đáy mùa nước cạn bằng những đám rong héo, sau đó đẻ trứng.

- Những con chìa vôi con tập bay lần đầu khi:

• Những đám mây ở Hòa Bình bay về, báo hiệu mùa mưa.
• Vòng vây của nước ập vào phần cuối cùng của bãi cát.

- Đến mùa khô sang năm: lại ra dải cát nổi bắt đầu mùa sinh nở.

2. Nhân vật Mên (anh)

- Lo lắng cho bầy chìa vôi:

• Tỉnh giấc trước Mon.
• Mon rủ đi đêm ra bờ sông để xem bầy chìa vôi là đi ngay.

- Trưởng thành hơn so với Mon, ra dáng người anh:

+ Trưởng thành hơn:

• Thức dậy trước Mon
• Khi Mon lo lắng, sợ hãi thì Mên không hề mất bình tĩnh.

+ Cố tỏ ra người lớn để bảo vệ Mon và giữ được con đò:

• Giọng tỏ vẻ người lớn: Chứ còn sao; Nào xuống đò được rồi đấy; Phải kéo về bến chứ, không thì chết.
• Mình làm phần nặng, còn để Mon giúp sức: Khi đưa đò về bến, quấn cái dây buộc đò vào người và gò lưng kéo => Dù quá sức nhưng vẫn cố gắng.

3. Nhân vật Mon (em)

- Câu chuyện về bầy chìa vôi:

- Câu chuyện về bố kéo chũm và con cá măng, cá bống:

• Bố kéo chũm được một con cá măng và một con cá bống rất đẹp.
• Mon lấy trộm con cá bống thả ra cống sông.
• Nước sông dâng cao làm ngập cả cái hốc cắm sào đò.

=> Mon là một nhân vật trong sáng, có sự ngây ngô của trẻ thơ, yêu thương các loài động vật: lo lắng cho bầy chìa vôi, thả con cá bống đi.

4. So sánh Mên và Mon

III. TỔNG KẾT

1. Nội dung – ý nghĩa

- Văn bản kể về câu chuyện của anh em Mên, Mon lo lắng cho bầy chim chìa vôi làm tổ ở bãi cát giữa sông Đáy. Truyện ngắn gợi lên màu sắc về tuổi thơ và sự hòa hợp của con người với thiên nhiên.

2. Nghệ thuật

- Sử dụng các lời đối thoại với ngôn ngữ phù hợp với trẻ em, phản ánh đúng tâm lí đặc điểm nhân vật.

- Không gian được miêu tả mang nét riêng biệt.