BÀI 1. DÂN TỘC, GIA TĂNG DÂN SỐ VÀ CƠ CẤU DÂN SỐ

MỞ ĐẦU

Lịch sử phát triển đã tạo nên những đặc điểm về dân cư, dân tộc ở mỗi quốc gia. Việt Nam là một quốc gia có bề dày lịch sử lâu đời, có dân số đông, thành phần dân tộc đa dạng. Vậy các dân tộc Việt Nam có đặc điểm phân bố như thế nào? Gia tăng dân số, cơ cấu dân số nước ta có những thay đổi ra sao?

Giải rút gọn:

1. Đặc điểm phân bố các dân tộc

- Dân tộc Kinh chủ yếu ở đồng bằng, ven biển và trung du, các dân tộc thiểu số chủ yếu ở trung du và miền núi.

- Phân bổ có sự thay đổi theo thời gian và không gian:

+ 1960 - 1990, do chính sách phát triển kinh tế, Các dân tộc phân bố đan xen nhau trở nên khá phổ biến.

+ Từ sau 1990 đến nay, nhu cầu việc làm và phát triển kinh tế, phân bố dân cư vẫn tiếp tục thay đổi

- Người Việt Nam sinh sống ở nước ngoài: là một bộ phận không tách rời của cộng đồng dân tộc Việt Nam. 

1. Gia tăng dân số, cơ cấu dân số nước ta

- Về quy mô dân số dân số Việt Nam có xu hướng tăng.

- Tỉ lệ gia tăng dân số có sự khác nhau theo thời gian

+ Từ thập kỉ 60 đến 80 của thế kỉ XX, dân số nước ta tăng nhanh

+ Từ những năm 90 thế kỉ XX đến nay, tỉ lệ gia tăng dân số có xu hướng giảm.

I. ĐẶC ĐIỂM PHÂN BỐ CÁC DÂN TỘC

Câu hỏi: Dựa vào thông tin, hãy trình bày đặc điểm phân bố các dân tộc Việt Nam.

Giải rút gọn:

- Phân bổ có sự thay đổi theo thời gian và không gian:

+ 1960 - 1990, do chính sách phát triển kinh tế, Các dân tộc phân bố đan xen nhau trở nên khá phổ biến.

+ Từ sau 1990 đến nay, nhu cầu việc làm và phát triển kinh tế, phân bố dân cư vẫn tiếp tục thay đổi

- Người Việt Nam sinh sống ở nước ngoài: là một bộ phận không tách rời của cộng đồng dân tộc Việt Nam. 

II. GIA TĂNG DÂN SỐ VÀ CƠ CẤU DÂN SỐ

Câu hỏi: Dựa vào thông tin, hãy nhận xét quy mô dân số và tỉ lệ gia tăng dân số của Việt Nam.

Giải rút gọn:

- Về quy mô dân số dân số Việt Nam có xu hướng tăng.

- Tỉ lệ gia tăng dân số có sự khác nhau theo thời gian

+ Từ thập kỉ 60 đến 80 của thế kỉ XX, dân số nước ta tăng nhanh

+ Từ những năm 90 thế kỉ XX đến nay, tỉ lệ gia tăng dân số có xu hướng giảm.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin, hãy phân tích sự thay đổi cơ cấu dân số theo tuổi của nước ta.

Giải rút gọn:

- Cơ cấu dân số: Dân số 15 – 64 tuổi chiếm cơ cấu lớn  nhất;  Dân số 65 tuổi trở lên tuổi chiếm cơ nhỏ nhất.

- Cơ cấu dân số vàng: tỉ trọng dân số từ 0 – 14 tuổi chiếm dưới 30% và từ 65 tuổi trở lên dưới 15 % tổng dân số. Việt Nam đang ở giai đoạn cơ cấu dân số vàng.

- Việt Nam cũng đang đứng trước xu hướng già hoá dân số. 

Câu hỏi: Dựa vào thông tin, hãy phân tích sự thay đổi cơ cấu dân số theo giới tính của nước ta.

Giải rút gọn:

- Ti số giới tính của dân số nước ta có sự khác nhau giữa các thời kì.

- Tỉ số giới tính cũng có sự khác biệt giữa các nhóm tuổi, tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh đang ở mức cao 

- Nguyên nhân: phong tục tập quán, tâm lí, yếu tố khoa học – công nghệ,…

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Dựa vào bảng 1.1, hãy vẽ biểu đồ thể hiện tỉ lệ gia tăng dân số của Việt Nam giai đoạn 1989-2021.

Giải rút gọn:

Biểu đồ thể hiện tỉ lệ gia tăng dân số giai đoạn 1989-2021

Câu 2: Lựa chọn một dân tộc ở Việt Nam, sưu tầm và giới thiệu những nét văn hoá đặc sắc của dân tộc đó.

Giải rút gọn:

Nét văn hóa đặc sắc của dân tộc Tày: Món ăn đặc trưng: bánh cuốn trứng, bánh chưng gấc, thịt chua, xôi ngũ sắc, lẩu cá suối,... Gia vị không thể thiếu trong ẩm thực Tày là mắc khén, tạo nên hương vị đặc trưng. Lễ hội: phong phú độc đáo.  Sử dụng nhiều loại nhạc cụ truyền thống như đàn tính tẩu, sáo, khèn, trống chiêng,... Tục thờ cúng tổ tiên, thể hiện lòng hiếu thảo và biết ơn.  Tục "kéo vợ" độc đáo trong hôn nhân, thể hiện sự tự do và chủ động của người phụ nữ.