CHỦ ĐỀ 1. ĐÔ THỊ: LỊCH SỬ VÀ HIỆN TẠI

MỞ ĐẦU

Phát triển đô thị, đô thị hoá là xu thế tất yếu mà bất kì quốc gia nào cũng đều phải trải qua. Vậy đô thị có vai trò gì đối với sự phát triển vùng? Đô thị hoá trên thế giới diễn ra theo xu hướng nào trong xã hội công nghiệp và hậu công nghiệp? Đô thị hoá ở Việt Nam có tác động gì đối với sự phát triển kinh tế – xã hội?

Giải rút gọn:

a. Vai trò của đô thị:

- Thúc đẩy phát triển kinh tế

- Là trung tâm khoa học - công nghệ và giáo dục - đào tạo, là nơi tập trung các trường đại học, cao đăng, viện nghiên cứu và các chuyên gia, nhà khoa học

- Là trung tâm chính trị, là nơi đặt trụ sở các cơ quan Nhà nước

b. Quá trình đô thị hóa trên thế giới:

- Hai giai đoạn: 

+ Xã hội công nghiệp 

+ Xã hội hậu công nghiệp

- Hai giai đoạn đều có sự đo thị hóa mạnh mẽ ở cả thành thị và nông thôn

c. Tác động:

- Tích cực:

+ Ưu thế về hạ tầng kĩ thuật và nguồn lao động, thu hút vốn đầu tư lớn.

+ Hệ thống cơ sở hạ tầng ngày càng hoàn thiện và hiện đại.

+ Thị trường tiêu thụ rộng lớn, dân cư với mật độ cao, quy mô lớn. 

- Hạn chế: sức ép đối với vấn đề việc làm, nhà ở, môi trường, quản lí trật tự an toàn xã hội....

I. VAI TRÒ CỦA ĐÔ THỊ ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN VÙNG

Câu hỏi: Dựa vào thông tin, hãy trình bày vai trò của đô thị đối với sự phát triển vùng.

Giải rút gọn:

Vai trò của đô thị đối với sự phát triển vùng:

- Thúc đẩy phát triển kinh tế, là trung tâm sản xuất hàng hoá và dịch vụ, đô thị cũng là đầu mối phân phối hàng công nghiệp và cung cấp dịch vụ cho vùng. 

- Là trung tâm khoa học - công nghệ và giáo dục - đào tạo, là nơi tập trung các trường đại học, cao đăng, viện nghiên cứu và các chuyên gia, nhà khoa học

- Là trung tâm chính trị, là nơi đặt trụ sở các cơ quan; là nơi hội tụ đa dạng văn hoá, từ đó thúc đẩy hoạt động giao lưu, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá của vùng.

II. XU HƯỚNG ĐÔ THỊ HÓA TRÊN THẾ GIỚI

Câu hỏi: Dựa vào thông tin và hình 1, hãy mô tả quá trình đô thị hoả trên thế giới thời kì xã hội công nghiệp.

Giải rút gọn:

- Thế giới chuyển sang thời kì xã hội công nghiệp vào cuối thế kỉ XVIII gắn liền cách mạng công nghiệp ở nước Anh 

- Nước Anh bước vào công nghiệp hoá sớm nên đô thị hoá tiến trước rất xa so với các nước khác. 

- Trong thế kỉ XIX, công nghiệp hoá tiếp tục lan sang các nước khác ở châu Âu và Bắc Mỹ.

- Các cơ sở công nghiệp phát triển, việc làm nhiều, dẫn đến sự tập trung nhanh chóng dân cư và hình thành nên hàng loạt các đô thị kiểu mới, đô thị công nghiệp ở châu Âu và Bắc Mỹ. 

- Sang thế kỉ XX, quá trình đô thị hoá ở các nước phát triển nói chung, ở châu Âu

- Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, quá trình đô thị hoá của các nước đang phát triển ở châu Á, châu Phi và Mỹ La-tinh mới bắt đầu do công nghiệp hoá phát triển chậm hơn. 

- Số dân thành thị ở các nước đang phát triển tăng nhanh do bùng nổ dân số và số người nhập cư vào các đô thị lớn. 

- Số lượng đô thị lớn và đô thị cực lớn (siêu đô thị) gia tăng nhanh chóng.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin, hãy mô tả quá trình đô thị hoa trên thế giới thời kì xã hội hậu công nghiệp.

Giải rút gọn:

- Từ thập niên 90 của thế kỉ XX đến nay xuất hiện của mạng toàn cầu, internet, thiết bị thông minh. 

- Tốc độ gia tăng số dân thành thị giảm dần, tỉ lệ dân thành thị duy trì ổn định ở mức cao.

- Ở một số nước phát triển xuất hiện các hiện tượng đô thị hoá mới như “tập trung hoá dân cư”, “phi tập trung hoá dân cư”.

- Một số đô thị phát triển theo xu hướng đô thị xanh hay đô thị sinh thái, đô thị thông minh

III. QUÁ TRÌNH ĐO THỊ HÓA VÀ TÁC ĐỘNG CỦA ĐÔ THỊ HÓA Ở VIỆT NAM

Câu hỏi: Dựa vào thông tin, hãy trình bày quá trình đô thị hoá ở Việt Nam.

Giải rút gọn:

- Các đô thị ở Việt Nam được hình thành sớm. 

- Giai đoạn 1975-2009, đô thị phát triển mạnh với nhiều loại hình như: đô thị công nghiệp, đô thị cảng, đô thị du lịch, đô thị hành chính, đô thị tổng hợp.

- Giai đoạn 2010 - 2021, quá trình đô thị hoá diễn ra nhanh. Số dân thành thị, tỉ lệ dân thành thị và số lượng đô thị tăng. 

- Trên cả nước đã hình thành hai vùng đô thị lớn là vùng Thủ đô Hà Nội và vùng Thành phố Hồ Chí Minh. 

Câu hỏi: Dựa vào thông tin, hãy nêu tác động của đô thị hoá đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam.

Giải rút gọn:

- Tích cực:

+ Ưu thế về hạ tầng kĩ thuật và nguồn lao động, thu hút vốn đầu tư lớn.

+ Hệ thống cơ sở hạ tầng ngày càng hoàn thiện và hiện đại.

+ Thị trường tiêu thụ rộng lớn, dân cư với mật độ cao, quy mô lớn. 

- Hạn chế: sức ép đối với vấn đề việc làm, nhà ở, môi trường, quản lí trật tự an toàn xã hội.…

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: So sánh sự khác biệt của quá trình đô thị hoá thời kì xã hội công nghiệp và thời ki xã hội hậu công nghiệp.

Giải rút gọn:

1. Tốc độ:

- Xã hội công nghiệp:

+ Diễn ra chậm hơn, tập trung công nghiệp.

+ Quá trình đô thị hóa không đồng đều, tập trung vào các nước phát triển.

- Xã hội hậu công nghiệp:

+ Diễn ra nhanh chóng và mạnh mẽ hơn, lan rộng ra toàn cầu.

+ Quá trình đô thị hóa đồng đều hơn, xuất hiện ở cả nước phát triển và đang phát triển.

2. Đặc điểm:

- Xã hội công nghiệp:

+ Hình thành các khu ổ chuột do di cư ồ ạt, thiếu nhà ở.

+ Ô nhiễm môi trường.

+ Mâu thuẫn xã hội giữa người lao động và chủ nhà máy.

- Xã hội hậu công nghiệp:

+ Phát triển hướng bền vững, chú trọng môi trường và chất lượng cuộc sống.

+ Ứng dụng công nghệ vào quản lý và phát triển đô thị.

+ Nâng cao chất lượng dịch vụ và tiện ích cho người dân.

3. Hậu quả:

- Xã hội công nghiệp:

+ Thay đổi cơ cấu xã hội.

+ Mất cân bằng giữa khu vực thành thị và nông thôn.

+ Vấn đề xã hội.

- Xã hội hậu công nghiệp:

+ Tăng cường kết nối giữa khu vực thành thị và nông thôn.

+ Phát triển đô thị thông minh và bền vững.

+ Giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường

Câu 2: Hãy tìm hiều, giới thiệu về một đô thị ở Việt Nam mà em ấn tượng nhất.

Giải rút gọn:

Đà Nẵng là một thành phố trực thuộc Trung ương, nằm ở miền Trung Việt Nam.

- Đà Nẵng sở hữu nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng 

- Là một trong những thành phố có tốc độ phát triển kinh tế nhanh nhất Việt Nam. 

- Đà Nẵng được đánh giá là thành phố có chất lượng cuộc sống cao nhất Việt Nam. 

- Con người thân thiện