_{BÀI 3: HỒN NƯỚC NẰM TRONG TIẾNG MẸ CHA}

_{VĂN BẢN 2. LỤC VÂN TIÊN ĐÁNH CƯỚP, CỨU KIỀU NGUYỆT NGA}

CHUẨN BỊ ĐỌC

Câu hỏi: 

Câu 1: Nhân vật anh hùng em yêu thích là ai? Điều gì ở nhân vật ấy gây ấn tượng nhất với em?

Soạn nhanh:

Thạch Sanh bởi vì Thạch Sanh là biểu tượng cho những phẩm chất tốt đẹp của người Việt Nam: dũng cảm, gan dạ, trung thực và kiên trì.

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Hành động và lời nói của Lục Vân Tiên.

Soạn nhanh:

- Hành động: ghé lại, bẻ cây, xông vô, tả đột hữu xông.

- Lời nói: 

“Kêu rằng : Bớ đảng hung đồ

Chớ quen làm thói hồ đồ hại dân.”

Câu 2: Hình ảnh Lục Vân Tiên giữa vòng vây của bọn cướp.

Soạn nhanh:

- Lục Vân Tiên một thân một mình giữa vòng vây bọn cướp. 

- Tuy nhiên, chàng không hề nao núng mà “tả đột hữu sung”, bẻ cây làm vũ khí chống lại bọn cướp hung hãn; được tác giả ví như Triệu Tử phá vòng Dương Đang.

Câu 3: Lời nói của nhân vật Kiều Nguyệt Nga

Soạn nhanh:

Kiều Nguyệt Nga đã giới thiệu tên tuổi, quê quán của mình

Câu 4: Lời đáp của Lục Vân Tiên.

Soạn nhanh:

Lục Vân tiếp đã đáp lại lời cảm tạ của Kiều Nguyệt Nga rằng việc là một bậc chí nhân quân tử không thể thấy nạn mà không cứu; nên không trông mong được trả ơn. Nếu cứu giúp để mong được trả ơn, thì đó không phải là một anh hùng.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Xác định bố cục của đoạn trích và nêu nội dung chính của từng phần

Soạn nhanh:

- Phần 1: Lục Vân Tiên đánh cướp

- Phần 2: Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga

Câu 2: Chỉ ra đâu là lời người kể chuyện, đâu là lời đối thoại của các nhân vật trong đoạn trích.

Soạn nhanh:

- Lời của người kể chuyện:

“Vân Tiên ghé lại bên đàng,
Bẻ cây làm gậy, nhằm làng xông vô”

“Vân Tiên tả đột hữu xông,
Khác nào Triệu Tử phá vòng Đương Dang.
Lâu la bốn phía vỡ tan,
Đều quăng gươm giáo tìm đàng chạy ngay.
Phong Lai trở chẳng kịp tay,
Bị Tiên một gậy thác rày thân vong.
Dẹp rồi lũ kiến chòm ong,”

- Lời của Lục Vân Tiên:

“Bớ đảng hung đồ!
Chớ quen làm thói hồ đồ hại dân.”

Hỏi: “Ai than khóc ở trong xe này?”

Đáp rằng: “Ta đã trừ dòng lâu la.
Khoan khoan ngồi đó chớ ra,
Nàng là phận gái, ta là phận trai.
Tiểu thư con gái nhà ai,
Đi đâu nên nỗi mang tai bất kỳ.
Chẳng hay tên họ là chi?
Khuê môn phận gái việc gì đến đây?
Trước sau chưa hãn dạ nầy,
Hai nàng ai tớ, ai thầy nói ra?”

““Làm ơn há dễ trông người trả ơn.
Này đà rõ đặng nguồn cơn,
Nào ai tính thiệt so hơn làm gì?
Nhớ câu kiến ngãi bất vi,
Làm người thế ấy cũng phi anh hùng.”

- Lời của Kiều Nguyệt Nga:

“Thưa rằng: “Tôi Kiều Nguyệt Nga,
Con này tì tất tên là Kim Liên.
Quê nhà ở quận Tây Xuyên,
Cha làm tri phủ ở miền Hà Khê.
Sai quân đem bức thư về,
Rước tôi qua đó định bề nghi gia.
Làm con đâu dám cãi cha,
Ví dầu ngàn dặm đàng xa cũng đành!
Chẳng qua là sự bất bình,
Hay vầy cũng chẳng đăng trình làm chi.
Lâm nguy chẳng gặp giải nguy,
Tiết trăm năm cũng bỏ đi một hồi.
Trước xe quân tử tạm ngồi,
Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa:
Chút tôi liễu yếu đào thơ,
Giữa đường lâm phải bụi dơ đã phần.
Hà Khê qua đó cũng gần,
Xin theo cùng thiếp đền ơn cho chàng.
Gặp đây đương lúc giữa đàng,
Của tiền không có, bạc vàng cũng không.
Gẫm câu báo đức thù công,
Lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi.”

- Lời của tên tướng cướp Phong Lai: 

“Thằng nào dám tới lẫy lừng vào đây.
Trước gây việc dữ tại mầy,
Truyền quân bốn phía phủ vây bịt bùng.”

Câu 3: Đọc mười bốn dòng thơ đầu và thực hiện các yêu cầu sau:

a. Chỉ ra lí do khiến Lục Vân Tiên quyết định ra tay trừng trị bọn cướp.

b. Phân tích một số từ ngữ, hình ảnh tiêu biểu thể hiện tính cách của nhân vật Lục Vân Tiên.

c. Cho biết người kể chuyện thể hiện thái độ, tình cảm như thế nào đối với nhân vật Lục Vân Tiên.

Soạn nhanh:

a. Chứng kiến cảnh lũ cướp hoành hành, đang gây họa cho người dân, bản tính cương trực, căm ghét cái ác lại đề cao hành động nhân nghĩa của Vân Tiên hành động

b. - Hình ảnh: Chàng tiện tay bẻ cành cây bên đường để làm vũ khí, trong lúc chiến đấu không hề lung lay bởi những lời dọa nạt của toán cướp. 

- Từ ngữ như “Bẻ cây làm gậy nhằm đằng xông vô”, hay lời nói với Phong Lai “Kêu rằng bớ đảng hung đồ/ Chớ quen làm thói hồ đồ hại dân”.

c. Thái độ khâm phục trước sự dũng cảm, không sợ địch mạnh của Lục Vân Tiên

Câu 4: Nêu cảm nhận của em về nhân vật Kiều Nguyệt Nga. Những từ ngữ, hình ảnh nào khiến em có cảm nhận như vậy?

Soạn nhanh:

- Kiều Nguyệt Nga có phẩm chất đoan trang, dịu dàng của một tiểu thư khuê các; cũng như là một người có học thức, biết trước biết sau. 

- Thể hiện qua những câu: 

“Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa.

Chút tôi liễu yếu đào tơ.”

Hay

"Xin theo cùng thiếp đền ơn cho chàng."

Câu 5: Câu nói nào của Lục Vân Tiên đã thể hiện quan niệm của nhân vật về người anh hùng? Em có đồng tình với quan niệm đó không? Vì sao?

Soạn nhanh:

“Nhớ câu kiến nghĩa bất vi

Làm người thế ấy cũng phi anh hùng”.

Em đồng tình với quan niệm đó, bởi hai câu thơ thể hiện quan điểm sống cao đẹp của Nguyễn Đình Chiểu: đề cao tinh thần nghĩa hiệp, dũng cảm, dám xông pha giúp đỡ người yếu thế. Nếu như thấy chết mà không cứu, thì đó không phải là một hành động mà người có học, một người anh hùng nên làm.

Câu 6: Nhận xét về nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ và nghệ thuật xây dựng nhân vật trong đoạn trích.

Soạn nhanh:

- Nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ:

+ Tác giả sử dụng giọng điệu linh hoạt, biến đổi theo từng tình tiết của câu chuyện. 

+ Ngôn ngữ trong đoạn trích mộc mạc, giản dị, gần gũi với lời nói thông thường của người dân Nam Bộ. 

+ Việc sử dụng nhiều từ ngữ địa phương đã góp phần tạo nên sự gần gũi, thân thuộc cho tác phẩm.

+ Bên cạnh đó còn sử dụng các biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa,... làm cho hình ảnh thơ sinh động, giàu sức gợi tả, gợi cảm.

- Về nghệ thuật xây dựng nhân vật:

+ Nhân vật Lục Vân Tiên được miêu tả qua hành động, cử chỉ, lời nói: là một trang anh hùng tiêu biểu với lòng dũng cảm, nghĩa hiệp, tốt bụng và nhân hậu. Lục Vân Tiên luôn sẵn sàng giúp đỡ những người yếu thế, hành động vì công lý. 

+ Kiều Nguyệt Nga được miêu tả qua ngoại hình, tâm trạng và hành động: là một người con gái đẹp nết na, thùy mị, nết na, hiếu thảo. Khi gặp nguy hiểm, Kiều Nguyệt Nga bộc lộ sự yếu đuối, sợ hãi của một người phụ nữ bình thường. Sau khi được Lục Vân Tiên cứu, nàng thể hiện là con người hiểu chuyện, biết trước sau.

VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC

Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) phân tích nét tính cách mà em yêu thích của một nhân vật trong đoạn trích.

Soạn nhanh:

Lục Vân Tiên là nhân vật chính trong tác phẩm cùng tên của Nguyễn Đình Chiểu. Chàng là hiện thân cho hình tượng anh hùng nghĩa hiệp, tiêu biểu cho những giá trị đạo đức cao đẹp. Trên đường đi, chàng gặp và cứu Kiều Nguyệt Nga khỏi tay bọn cướp. Hành động này thể hiện lòng dũng cảm, nghĩa hiệp của Lục Vân Tiên. Chàng không màng đến nguy hiểm bản thân, sẵn sàng ra tay giúp đỡ người yếu thế. Hình ảnh Vân Tiên đánh cướp được khắc họa thần tình. Cử chỉ, hành động, ngôn ngữ và cách ứng xử của chàng rất đẹp, mang phong thái người anh hùng, người tráng sĩ ngày xưa. Tuy nhiên hình tượng này rất chân thật vì lòng thương người, ý chí quả cảm, tinh thần vị nghĩa của Vân Tiên đậm đà màu sắc đạo lí nhân dân ta.