BÀI 22: VỊ TRÍ ĐỊA LÍ, ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ DÂN CƯ, XÃ HỘI CỦA NHẬT BẢN

MỞ ĐẦU

Nhật Bản là một quốc đảo nằm ở khu vực Đông Á. Đất nước này có ít tài nguyên khoáng sản; nhiều thiên tai (núi lửa, động đất, sóng thần, bão,...); số dân đông; cơ cấu dân số già;...Những đặ điểm đó đã ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển kinh tế - xã hội của Nhật Bản?

Đáp án chuẩn:

- Tác động từ vị trí địa lí:

+ Nhật Bản nằm trong khu vực phát triển kinh tế năng động châu Á - Thái Bình Dương, thuận lợi cho giao thương quốc tế và phát triển kinh tế..

+ Nằm trên vành đai lửa Thái Bình Dương chịu tác động thiên tai ảnh hưởng đến đời sống và sản xuất.

- Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên không thuận lợi cho phát triển kinh tế, ảnh hưởng nhiều đến đời sống sinh hoạt của người dân.

- Tác động từ đặc điểm dân cư - xã hội:

+ Số dân đông tạo cho Nhật Bản một thị trường tiêu thụ nội địa mạnh. Tuy nhiên dân số già gây ra sự thiếu hụt về lực lượng lao động.

+ Tỉ lệ dân thành thị cao, dân cư tập trung mật độ cao ở các vùng đô thị 

I. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 22.1, hãy:

-Xác định bốn đảo lớn của Nhật Bản trên bản đồ.

-Trình bày vị trí địa lí của Nhật Bản.

-Phân tích ảnh hưởng của vị trí địa lí đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản.

Đáp án chuẩn:

Quần đảo Nhật Bản nằm ở Đông Á, kéo dài 3800 km trên Thái Bình Dương, gồm 4 đảo lớn: Hô-cai-đô, Hôn-su (61% diện tích), Xi-cô-cư, Kiu-xiu và nhiều đảo nhỏ. Vị trí giáp biển bốn phía giúp Nhật Bản giao thương quốc tế, phát triển kinh tế biển và mở rộng thị trường với các nền kinh tế năng động ở châu Á như Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan và Đông Nam Á.

II. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 22.1, hãy:

- Trình bày điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của Nhật Bản

- Phân tích ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản.

Đáp án chuẩn:

• Địa hình: Đồi núi, núi lửa, dễ xảy ra động đất và sóng thần. Suối nước nóng và đất tốt thuận lợi cho trồng trọt.

• Khí hậu: Phân hóa từ ôn đới đến cận nhiệt đới. Gió mùa và mưa nhiều tạo điều kiện cho đa dạng cây trồng.

• Sông ngòi: Ngắn, dốc, có giá trị thủy điện và tưới tiêu. Nhiều suối nước nóng.

• Lâm nghiệp: Diện tích rừng rộng, thuận lợi cho lâm nghiệp và bảo vệ môi trường.

• Khoáng sản: Nghèo tài nguyên khoáng sản.

* Điều kiện tự nhiên đã đem lại cho Nhật Bản những:

- Thuận lợi:  

+ Nằm giáp biển --> nguồn thủy hải sản phong phú và đa dạng. 

+ Nằm cạnh với các nước có nền kinh tế phát triển và mới nổi trên Thế giới  

+ Phát triển giao thông vận tải biển và cảng biển. 

- Khó khăn: 

+ Giao thông đường bộ gặp nhiều khó khăn. 

+ Nguồn tài nguyên thiên nhiên khá nghèo nàn 

+ Thiên tai (động đất, núi lửa, sóng thần...) thường xuyên xảy ra

III. DÂN CƯ VÀ XÃ HỘI 

1. Dân cư

Câu hỏi: Đọc thông tin, quan sát các hình 22.2, 22.3 và dựa vào bảng 22, hãy:

-Trình bày đặc điểm dân cư của Nhật Bản.

-Phân tích tác động của đặc điểm dân cư đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản.

Đáp án chuẩn:

* Đặc điểm dân cư Nhật Bản

- Tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên thấp và giảm.

- Kết cấu dân số già. 

- Người lao động cần cù, tự giác và tích cực.

- Chú trọng đầu tư cho giáo dục.

- Dân cư phân bố không đều

* Tác động của đặc điểm dân cư đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản:

- Thuận lợi: Dân số đông, nguồn lao động dồi dào động lực cho phát triển kinh tế. 

- Khó khăn: Dân số giá gây thiếu nguồn lao động trong tương lai.  

2. Xã hội

Câu hỏi: Đọc thông tin, hãy :

- Trình bày đặc điểm xã hội của Nhật Bản

- Phân tích tác động của đặc điểm xã hội đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản.

Đáp án chuẩn:

• Đặc điểm xã hội của Nhật Bản: Nhật Bản có nền văn hóa đặc sắc, ổn định xã hội và hấp dẫn toàn cầu. Giáo dục và y tế phát triển nâng cao tuổi thọ.

• Tác động: Tăng cường phát triển du lịch và thu hút du học sinh. Độ tuổi trung bình cao phản ánh hệ thống kinh tế và xã hội phát triển.

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Luyện tập

Bài tập 1. Lập sơ đồ thể hiện ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên Nhật Bản đến phát triển kinh tế - xã hội

Đáp án chuẩn:

Vận dụng

Bài tập 2. Thu thập thông tin về một trong các vấn đề sau của Nhật Bản trình độ học vấn, đô thị hoá, cơ cấu dân số theo độ tuổi.

Đáp án chuẩn:

Trình độ học vấn: Thấp hơn so với các nước phát triển khác.

Đô thị hóa: Nhật Bản đô thị hóa nhanh.

Cơ cấu dân số: Tuổi thọ cao, khoảng 28% dân số trên 65 tuổi, gặp thách thức kinh tế và xã hội.