BÀI 22: VỊ TRÍ ĐỊA LÍ, ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ DÂN CƯ, XÃ HỘI CỦA NHẬT BẢN

MỞ ĐẦU

Nhật Bản là một quốc đảo nằm ở khu vực Đông Á. Đất nước này có ít tài nguyên khoáng sản; nhiều thiên tai (núi lửa, động đất, sóng thần, bão,...); số dân đông; cơ cấu dân số già;...Những đặ điểm đó đã ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển kinh tế - xã hội của Nhật Bản?

Giải nhanh:

- Tác động từ vị trí địa lí:

+ Nhật Bản nằm trong khu vực phát triển kinh tế năng động châu Á - Thái Bình Dương, thuận lợi cho giao thương quốc tế và phát triển kinh tế..

+ Nằm trên vành đai lửa Thái Bình Dương chịu tác động thiên tai ảnh hưởng đến đời sống và sản xuất.

- Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên không thuận lợi cho phát triển kinh tế, ảnh hưởng nhiều đến đời sống sinh hoạt của người dân.

- Tác động từ đặc điểm dân cư - xã hội:

+ Số dân đông tạo cho Nhật Bản một thị trường tiêu thụ nội địa mạnh. Tuy nhiên dân số già gây ra sự thiếu hụt về lực lượng lao động.

+ Tỉ lệ dân thành thị cao, dân cư tập trung mật độ cao ở các vùng đô thị 

I. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 22.1, hãy:

-Xác định bốn đảo lớn của Nhật Bản trên bản đồ.

-Trình bày vị trí địa lí của Nhật Bản.

-Phân tích ảnh hưởng của vị trí địa lí đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản.

Giải nhanh:

Quần đảo Nhật Bản nằm ở Đông Á, trải ra theo một vòng cung dài khoảng 3800 km trên Thái Bình Dương, gồm 4 đảo lớn : Hô-cai-đô, Hôn-su (chiếm 61% tổng diện tích), Xi-cô-cư, Kiu-xiu và hàng nghìn đảo nhỏ.

- Nhờ vào vị trí địa lí 4 mặt đều giáp biển đã tạo điều kiện thuận lợi để quốc gia này giao thương với thế giới bằng đườngthủy cũng như là phát triển các ngành kinh tế biển. Nằm kề cận với những “con rồng châu Á”như Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan và các nước Đông Nam Á – khu vực có nền kinh tếnăng động, phát triển cũng giúp cho Nhật Bản có điều kiện giao lưu, trao đổi, buôn bán vàmở rộng thị trường. 

II. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 22.1, hãy:

- Trình bày điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của Nhật Bản

- Phân tích ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản.

Giải nhanh:

* Địa hình, địa chất:

- Nằm trong khu vực bất ổn của vỏ trái đất, nên mỗi năm có hàng ngàn trận động đất và núi lửa

- Thuân lợi  : Nhiều suối nước nóng, đất tốt, thuận lợi cho trồng trọt.

- Khó khăn : có hàng ngàn trận đông đất, kèm theo sóng thần 

* Khí hậu:  Do lãnh thổ kéo dài 14  từ vĩ độ310B đến 450B  ,dài khoảng 2000km nên khí hậu có sự phân hóa

* Sông ngòi, bờ biển: Sông ngòi ngăn dốc, có khả năng phát triển thủy điện.

* Lâm nghiệp: Có diện tích rừng rộng là điều kiện để phát triển lâm nghiệp và bảo vệ môi trường.

* Khoáng sản: Nghèo tài nguyên khoáng sản

* Điều kiện tự nhiên đã đem lại cho Nhật Bản những:

- Thuận lợi:  

+ Nằm giáp biển --> nguồn thủy hải sản phong phú và đa dạng. 

+ Nằm cạnh với các nước có nền kinh tế phát triển và mới nổi trên Thế giới  

+ Phát triển giao thông vận tải biển và cảng biển. 

- Khó khăn: 

+ Giao thông đường bộ gặp nhiều khó khăn. 

+ Nguồn tài nguyên thiên nhiên khá nghèo nàn 

+ Thiên tai (động đất, núi lửa, sóng thần...) thường xuyên xảy ra

III. DÂN CƯ VÀ XÃ HỘI 

1. Dân cư

Câu hỏi: Đọc thông tin, quan sát các hình 22.2, 22.3 và dựa vào bảng 22, hãy:

-Trình bày đặc điểm dân cư của Nhật Bản.

-Phân tích tác động của đặc điểm dân cư đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản.

Giải nhanh:

* Đặc điểm dân cư Nhật Bản

- Tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên thấp và giảm.

- Kết cấu dân số già. 

- Người lao động cần cù, tự giác và tích cực.

- Chú trọng đầu tư cho giáo dục.

- Dân cư phân bố không đều

* Tác động của đặc điểm dân cư đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản:

- Thuận lợi: Dân số đông, nguồn lao động dồi dào động lực cho phát triển kinh tế. 

- Khó khăn: Dân số giá gây thiếu nguồn lao động trong tương lai.  

2. Xã hội

Câu hỏi: Đọc thông tin, hãy :

- Trình bày đặc điểm xã hội của Nhật Bản

- Phân tích tác động của đặc điểm xã hội đến phát triển kinh tế - xã hội Nhật Bản.

Giải nhanh:

* Đặc điểm xã hội của Nhật Bản:

- Nhật Bản có nền văn hoá khá đặc sắc, các giá trị văn hoá góp phần tạo nên sự ổn định của xã hội và tạo sức hấp dẫn của Nhật Bản trong quá trình hội nhập toàn cầu. Giáo dục được coi trọng giúp đất nước phát triển, hệ thống y tế phát triển giúp nâng cao tuổi thọ của dân số Nhật Bản.

* Tác động: đẩy mạnh phát triển du lịch, con người Nhật Bản có kiến thức cao khiến cho việc các du học sinh nước ngoài đẩy mạnh du học cùng với đó hệ thống kinh tế phát triển cao ta có thể thấy được bằng chứng là độ tuổi ở Nhật Bản rất cao so với thế giới.

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Luyện tập

Bài tập 1. Lập sơ đồ thể hiện ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên Nhật Bản đến phát triển kinh tế - xã hội

Giải nhanh:

Vận dụng

Bài tập 2. Thu thập thông tin về một trong các vấn đề sau của Nhật Bản trình độ học vấn, đô thị hoá, cơ cấu dân số theo độ tuổi.

Giải nhanh:

*Trình độ học vấn: Trình độ học vấn đang thấp hơn so với các nước phát triển khác

* Đô thị hóa:Nhật Bản là một trong những nước đô thị hóa nhanh nhất thế giới

* Cơ cấu dân số theo độ tuổi:Nhật Bản là một trong những quốc gia có tuổi thọ trung bình cao nhất thế giới, với khoảng 28% dân số là người trên 65 tuổi. Cơ cấu dân số tại Nhật Bản đang trở nên già hơn và đang gặp phải nhiều thách thức về mặt kinh tế và xã hội.