BÀI 7: VỊ TRÍ ĐỊA LÍ, ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, DÂN CƯ, XÃ HỘI VÀ KINH TẾ KHU VỰC MỸ LA- TINH

MỞ ĐẦU

Mỹ la-tinh là khu vực rộng lớn thuộc Châu Mỹ, có thiên nhiên phong phú và tài nguyên đa dạng. Đây là nơi giao thoa của các nền văn hóa rất độc đáo - nền văn hóa Mỹ La-tinh. Vậy những đặc điểm đó có ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển kinh tế - xã hội của khu vực này?

Giải nhanh:

- Nhờ tiếp giáp với nhiều biển và đại dương, khu vực Mỹ La-tinh thuận lợi phát triển kinh tế biển, hợp tác trong khu vực và với các khu vực khác trên thế giới;

- Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên tạo điều kiện cho các nước Mỹ Latinh phát triển đa dạng nhiều ngành kinh tế, nhưng cũng đặt ra những khó khăn nhất định trong việc phát triển cơ sở hạ tầng, định cư và sản xuất.

- Nhờ số dân đông, cơ cấu dân số vàng nên Mỹ La-tinh có lực lượng lao động dồi dào tạo thuận lợi lớn để phát triển kinh tế, thu hút đầu tư,... 

I. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN

1. Vị trí địa lí 

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 7.1 hãy:

- Xác định phạm vi lãnh thổ của khu vực Mỹ La-tinh

- Trình bày các đặc điểm vị trí địa lí của khu vực Mỹ La-tinh

- Phân tích ảnh hưởng của vị trí địa lí đến phát triển kinh tế - xã hội khu vực Mỹ La-tinh.

Giải nhanh:

- Phạm vi lãnh thổ của khu vực Mỹ La-tinh: dài từ khoảng vĩ độ 33oB đến khoảng vĩ độ 54oN; có diện tích 20 triệu km2; bao gồm Mê-hi-cô và eo đất Trung Mỹ, các đảo, quần đảo trong biển ca-ri-bê; toàn bộ Nam Mỹ 

- Đặc điểm của vị trí địa lí:

• Tiếp giáp với Hoa Kỳ; với vịnh Mê-hi-cô, biển Ca-ri-bê và các đại dương lớn.
• Nằm trên tuyến từ Đại Tây Dương sang Thái Bình Dương qua kênh Pa-na-ma

- Ảnh hưởng của vị trí địa lí đến phát triển kinh tế - xã hội của khu vực Mỹ La-tinh:

• Thuận lợi:
  • Thuận lợi cho việc giao lưu, phát triển các ngành kinh tế biển
  • Đa dạng các hoạt động sản xuất
• Khó khăn: Nằm trong khu vực chịu ảnh hưởng nhiều của thiên tai như: núi lửa, động đất, sóng thần, ...

2. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên 

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 7.1 hãy:

- Trình bày một số đặc điểm nổi bật về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của khu vực Mỹ La-tinh

- Phân tích ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên đến phát triển kinh tế - xã hội khu vực Mỹ La-tinh.

Giải nhanh:

- Địa hình, đất: đồng bằng màu mỡ thuận lợi cho phát triển cây lương thực, thực phẩm và chăn nuôi; sơn nguyên có đất đỏ ba-dan thuận lợi phát triển cây công nghiệp, cây ăn quả và chăn nuôi gia súc. Địa hình phân hóa từ đông sang tây nên việc xây dựng các tuyến giao thông kết nối với khu vực đồng bằng gặp nhiều khó khăn. 

- Khí hậu: 

+ Đới khí hậu xích đạo và cận xich đạo thuận lợi cho trồng trọt và rừng phát triển.

+ Đới khí hậu nhiệt đới tạo điều kiện để chăn nuôi gia súc, cây công nghiệp, cây ăn quả nhiệt đới và rừng

+ Đới khí hậu nhiệt đới tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển chăn nuôi gia súc, cây ăn quả cận nhiệt và ôn đới

+ Các vùng núi cao có khí hậu khắc nghiệt, gây khó khăn cho sản xuất 

- Sông, hồ: Sông có giá trị về thủy điện, giao thông, thủy sản và du lịch.

- Biển: có nhiều tiềm năng để phát triển tổng hợp kinh tế biển. Dầu, mỏ và khí tự nhiên ở thềm lục địa là nguồn tài nguyên quan trọng để phát triển kinh tế.

- Sinh vật: tài nguyên đa dạng có tiềm năng rất lớn về kinh tế có vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường; có hệ động vật phong phú với nhiều loại đặc hữu

- Khoáng sản: Sắt, đồng, dầu mỏ và khí tự nhiên Ngoài ra, còn có nhiều khoáng sản khác như: vàng, bô-xít, chì, kẽm, ... 

II. ĐÔ THỊ HÓA VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ DÂN CƯ, XÃ HỘI

1. Đô thị hóa 

Câu hỏi: Đọc thông tin và dựa vào bảng 7.2 hãy:

- Trình bày vấn đề đô thi hóa ở Mỹ La-tinh

- Quá trình đô thị hóa ở Mỹ La-tinh có ảnh hưởng tích cực và tiêu cực gì đến phát triển kinh tế - xã hội của khu vực.

Giải nhanh:

- Vấn đề đô thị hóa ở Mỹ La-tinh: Mỹ La-tinh là khu vực có mức độ dô thị hóa cao trên thế giới. 

- Ảnh hưởng:

• Tích cực: tạo ra nhiều việc làm và thu nhập cho người lao động, tiêu thụ khối lượng hàng hóa lớn, từng bước thay đổi bộ mặt đô thị, tạo sức hút đầu tư mạnh.
• Tiêu cực: quá trình đô thị hóa ở các nước trong khu vực không đi kèm với quá trình công nghiệp hóa, cư dân thành thị tăng nhanh nhưng chủ yếu do di dân từ nông thôn ra thành phố và lịch sử nhập cư lâu dài. 

2. Dân cư

Câu hỏi: Đọc thông tin và dựa vào bảng 7.2 và quan sát hình 7.2, hãy:

- Trình bày nét nổi bật về dân cư của Mỹ La-tinh

- Phân tích ảnh hưởng của dân cư đến phát triển kinh tế - xã hội ở khu vực này.

Giải nhanh:

- Nét nổi bật về dân cư Mỹ La-tinh:

• Là khu vực đông dân (năm 2020 là 652,3 triệu người) và có dân số tăng nhanh.
• Quy mô dân số giữa các quốc gia có sự chênh lệch lớn.
• Bra-xin là quốc gia đông dân nhất khu vực, Mê-hi-cô đứng thứ hai.
• Tỉ lệ gia tăng dân số giảm mạnh qua các năm (năm 2020 là 0,94%)
• Có cơ cấu dân số trẻ

- Ảnh hưởng của dân cư đến phát triển kinh tế - xã hội: Cơ cấu dân số trẻ. Đây là nguồn lao động dồi dào và thị trường tiêu thụ rộng lớn, nhưng đồng thời cũng gây ra áp lực đối với vấn đề giải quyết việc làm, nâng cao đời sống cho người dân. 

3. Xã hội

Câu hỏi: Đọc thông tin và dựa vào bảng 7.3, hãy:

- Trình bày một số nét nổi bật về xã hội của Mỹ La-tinh

- Phân tích ảnh hưởng của vấn đề xã hội đến sự phát triển kinh tế - xã hội ở khu vực này.

Giải nhanh:

- Nét nổi bật về xã hội của Mỹ La-tinh:

• Có nền văn hóa độc đáo
• Cư dân bản địa ở khu vực này là chủ nhân của nhiều nền văn hóa nổi tiếng như: May-a, In-ca, A-dơ-tếch,...
• Các nền văn hóa phát triển đã để lại nhiều di tích lịch sử có giá trị lớn về nhân văn và du lịch.
• Những năm gần đây, chất lượng cuộc sống của người dân Mỹ La-tinh được tăng lên nhờ kinh tế ngày càng phát triển. 

- Ảnh hưởng: sự khác biệt trong phát triển kinh tế - xã hội và các tầng lớp xã hội đã dẫn tới sự bất bình đẳng, xung đột xã hội xuất hiện ở một số quốc gia.

III. KINH TẾ

1. Tình hình phát triển kinh tế

2. Một số ngành kinh tế nổi bật

Câu hỏi: Đọc thông tin, quan sát hình 7.3 và dựa vào bảng 7.4 hãy trình bày và giải thích tình hình phát triển kinh tế chung của khu vực Mỹ La-tinh

Giải nhanh:

- Tình hình phát triển kinh tế chung của khu vực Mỹ La-tinh:

• Tuy giành được độc lập sớm nhưng trình độ phát triển kinh tế - xã hội của các nước Mỹ La-tinh hiện nay chủ yếu thuộc nhóm nước đang phát triển
• GDP toàn khu vực còn thấp và có sự chênh lệch rất lớn.
• Tốc độ tăng trưởng GDP của khu vực nhìn chung còn chậm và không đều
• Là khu vực có điều kiện tự nhiên thuận lợi để phát triển các ngành kinh tế với cơ cấu đa dạng

- Nguyên nhân: Do hầu hết các nước Mỹ La-tinh trước đây đều là những nước nông nghiệp lạc hậu; đường lối phát triển kinh tế chưa hợp lý, 

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Luyện tập

Bài tập 1: Lập sơ đồ thể hiện ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên đến sự phát triển kinh tế - xã hội của khu vực Mỹ La-tinh. 

Giải nhanh:

Bài tập 2: Dựa vào bảng 7.4, hãy vẽ biểu đồ thể hiện cơ cấu GDP của khu vực Mỹ La-tinh năm 2010 và năm 2020. Nhận xét sự thay đổi về GDP của Khu vực Mỹ La-tinh.

Giải nhanh:

Vận dụng

Bài tập 3: Hãy tìm hiểu và thu thập thông tin về một lễ hội ở khu vực Mỹ La-tinh.

Giải nhanh:

Mexico: Đốt cháy tâm trạng tồi tệ (Quema del Mal hài hước)

Ở Mexico, lễ hội hóa trang bắt đầu với một truyền thống được yêu thích đó là Quema del Mal hài hước, hay còn được biết đến với một tên gọi khác Đốt cháy tâm trạng tồi tệ. Nghi lễ bắt đầu với một hình nộm lớn của một nhân vật chính trị hoặc người nổi tiếng không được yêu thích bị treo lơ lửng trên không trung.