BÀI 20: CƠ CẤU DÂN SỐ

I. CƠ CẤU SINH HỌC

1. Cơ cấu dân số theo giới

Câu 1: Dựa vào bảng 20.1 và thông tin trong bài, em hãy:

- Trình bày quan niệm cơ cấu dân số theo giới.

- Nhận xét tỉ lệ nam và nữ trong tổng số đân của các châu lục, năm 1950 và 2020.

Gợi ý đáp án:

* Quan niệm cơ cấu dân số theo giới:

 - Phân chia tổng dân số thành tỉ lệ giới nam và nữ.

 - Tương quan tỉ số giới tính nam so với 100 nữ

* Nhận xét tỉ lệ nam và nữ:

 - Năm 1950:

+ Tỉ lệ nam và nữ ở Châu Phi, Á, Đại Dương có sự đồng đều tuy nhiên tỉ lệ nam nhiều hơn nữ.

+ Tỉ lệ nam và nữ ở Châu Âu, Mỹ có sự đồng đều tuy nhiên tỉ lệ nữ nhiều hơn nam.

 - Năm 2020: Căn bản giống năm 1950 tuy nhiên

+ Tỉ lệ nam và nữ ở Châu Phi có sự đồng đều tuy nhiên tỉ lệ nữ nhiều hơn nam. (thay đổi so với 1950)

+ Tỉ lệ nam và nữ ở Châu Đại Dương có sự đồng đều tuy nhiên tỉ lệ nữ nhiều hơn nam. (thay đổi so với 1950)

2. Cơ cấu dân số theo tuổi

Câu 2: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:

- Cho biết thế nào là cơ cấu dân số theo tuổi.

- Trình bày các cách phân chia cơ cấu dân số theo tuổi.

Gợi ý đáp án:

* Cơ cấu dân số theo tuổi: là tập hợp những nhóm người được sắp xếp theo những nhóm tuổi nhất định. 

* Các cách phân chia cơ cấu dân số theo tuổi:

- Dựa vào khoảng cách tuổi, thường chia thành 3 nhóm tuổi gồm 0 - 14 tuổi, 15 - 64 tuổi và từ 65 tuổi trở lên.

- Có thể chia thành nước có cơ cấu dân số già hay cơ cấu dân số trẻ:

II. CƠ CẤU XÃ HỘI

1. Cơ cấu dân số theo lao động

Câu 3: Dựa vào bảng 20.2 và thông tin trong bài, em hãy trình bày cơ cấu dân số theo lao động. Lấy ví dụ minh họa.

Gợi ý đáp án:

 1. Theo nguồn lao động: được chia thành hai nhóm: 

+ Dân số hoạt động kinh tế (thường xuyên hoặc không thường xuyên)

+ Dân số không hoạt động kinh tế (gồm học sinh, sinh viên và những người không tham gia lao động). 

 2. Theo khu vực kinh tế: phản ánh trình độ phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia, chia làm 3 khu vực

+ Khu vực I (nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản)

+ Khu vực II (công nghiệp và xây dựng)

+ Khu vực III (dịch vụ). 

2. Cơ cấu dân số theo trình độ văn hóa

Câu 4: Dựa vào thông tin trong bài, em hãy trình bày cơ cấu dân số theo trình độ văn hóa. Lấy ví dụ minh họa.

Gợi ý đáp án:

* Cơ cấu dân số theo trình độ văn hóa: phản ánh trình độ dân trí và học vấn của dân cư, đồng thời là một tiêu chí để đánh giá chất lượng cuộc sống của một quốc gia.

* Xác định cơ cấu dân số theo trình độ văn hoá dựa vào:

 - Tỉ lệ người biết chữ (của nhóm dân số từ 15 tuổi trở lên).

 - Số năm đi học trung bình (của nhóm dân số từ 25 tuổi trở lên).

LUYỆN TẬP

Dựa vào bảng 20.2, em hãy vẽ biểu đồ thể hiện cơ cấu lao động phân theo khu vực kinh tế của Bu-run-đi, Ấn Độ và Anh, năm 2019. 

Gợi ý đáp án:

Biểu đồ thể hiện cơ cấu lao động phân theo khu vực kinh tế của Bu-run-đi, Ấn Độ và Anh, năm 2019. 

VẬN DỤNG

Nhiệm vụ: Em hãy thu thập thông tin về cơ cấu dân số theo lao động ở Việt Nam. Nhận xét và giải thích những thay đổi trong cơ cấu dân số theo lao động ở nước ta những năm gần đây.

Gợi ý đáp án:

* Cơ cấu dân số theo lao động ở Việt Nam: 

  Tính chung năm 2020, lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên ước tính đạt 54,6 triệu người, giảm 1,2 triệu người so với năm 2019. Sự sụt giảm này chủ yếu là từ lực lượng lao động ở khu vực nông thôn. So với năm 2019, lực lượng lao động khu vực nông thôn giảm hơn 1,1 triệu người.

  Lực lượng lao động trong độ tuổi lao động năm 2020 ước tính là 48,3 triệu người, giảm 849,5 nghìn người so với năm trước. 

  Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động năm 2020 ước tính khoảng 74%, giảm 2,8 điểm phần trăm so với năm 2019.