BÀI 9. HÔ HẤP Ở ĐỘNG VẬT

PHẦN I. HỆ THỐNG BÀI TẬP, BÀI GIẢI CUỐI SGK

Mở đầu: Tế bào hồng cầu trong máu có vai trò vận chuyển từ phổi đến các tế bào và vận chuyển từ tế bào về phổi. Tại sao những người sống ở vùng núi cao có số lượng hồng cầu trong máu lại tăng lên so với khi sống ở vùng đồng bằng

I. VAI TRÒ CỦA HÔ HẤP Ở ĐỘNG VẬT

Hoạt động 1: Tại sao ở động vật, quá trình trao đổi và giữa cơ thể và môi trường luôn diễn ra?

Hoạt động 2: Quan sát Hình 9.1, hãy nêu mối liên hệ giữa các giai đoạn trong quá trình hô hấp

II. CÁC HÌNH THỨC TRAO ĐỔI KHÍ

Hoạt động 3: Quan sát Hình 9.2, hãy trình bày hình thức trao đổi khí ở giun đất

Luyện tập: Giải thích vì sao sau cơn mưa lớn giun đất thường chui hết lên khỏi mặt đất.

Hoạt động 4: Quan sát Hình 9.3, hãy trình bày hình thức trao đổi khí ở côn trùng

Hoạt động 5: Quan sát Hình 9.4, hãy trình bày hình thức trao đổi khí ở cá

Hoạt động 6: Quan sát Hình 9.5, hãy trình bày hình thức trao đổi khí ở người.

Hoạt động 7: Quan sát Hình 9.7, hãy trình bày hình thức trao đổi khí ở chim

III. BẢO VỆ SỨC KHỎE HỆ HÔ HẤP

Hoạt động  8: Hút thuốc lá có hại như thế nào đối với hệ hô hấp

Luyện tập: Nêu ý nghĩa của việc xử phạt người hút thuốc lá nơi công cộng và cấm trẻ em dưới 16 tuổi hút thuốc lá

Vận dụng: 

• Hãy tìm hiểu một số bệnh về đường hô hấp. Trong đó trình bày rõ nguyên nhân, triệu chứng, hậu quả và những biện pháp phòng tránh bệnh.

• Giải thích vì sao trong quá trình nuôi cá, tôm ở mật độ cao người ta thường dùng quạt nước.

PHẦN 2. 5 PHÚT TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

Đáp án MĐ: Không khí trên cao áp lực thấp, nên khả năng kết hợp của oxi với hemoglobin (Hb) thấp. Vì vậy, số lượng hồng cầu tăng để đảm bảo cung cấp đủ oxi cho hoạt động của con người.

I. VAI TRÒ CỦA HÔ HẤP Ở ĐỘNG VẬT

Đáp án HĐ1: Đưa oxy vào tế bào để sản xuất ATP cho hoạt động sống và loại bỏ cacbonic độc hại khỏi cơ thể.

Đáp án HĐ2: 

- Thông khí ở phổi: Duy trì nồng độ O₂ và CO₂ trong không khí phế nang ở mức thích hợp cho sự trao đổi khí.

- Sự trao đổi khí ở phổi: O₂ từ không khí phế nang khuếch tán vào máu, CO₂ khuếch tán từ máu vào không khí phế nang. Máu sau khi ra khỏi phổi mang nhiều O₂ và ít CO₂ hơn.

- Sự trao đổi khí ở tế bào: O₂ khuếch tán từ mao mạch vào nước mô rồi vào tế bào, CO₂ khuếch tán từ tế bào vào nước mô rồi vào mao mạch.

II. CÁC HÌNH THỨC TRAO ĐỔI KHÍ

Đáp án HĐ3: Quá trình trao đổi khí ở giun đất diễn ra qua da và mang, O₂ khuếch tán từ môi trường vào máu, CO₂ khuếch tán từ máu ra môi trường. Bề mặt ẩm ướt giúp hoà tan các chất khí, và nhiều mao mạch máu giúp vận chuyển oxy hoà tan đi khắp cơ thể.

Đáp án LT: Giun đất, giống như các sinh vật khác, hít thở bằng không khí. Dù sống dưới đất, nhưng dưới đó vẫn có đủ không khí để giun hít thở. Trong trời mưa, đất thấm nước khiến lượng không khí giảm, khiến giun phải ngoi lên mặt đất để thở.

Đáp án HĐ4: Ở côn trùng, hệ thống ống khí dẫn không khí qua các lỗ thở. O₂ từ ngoài vào ống khí lớn, qua các ống nhỏ đến tế bào; CO₂ từ tế bào qua các ống nhỏ đến ống khí lớn và ra ngoài qua lỗ thở.

Đáp án HĐ5: Trao đổi khí ở cá diễn ra nhờ mang. Mang cá có các phiến mang với hệ thống mao mạch. Máu chảy trong mao mạch ngược chiều dòng nước, giúp cá lấy khoảng 80% O₂. O₂ từ nước vào mao mạch ở mang, theo tuần hoàn đến tế bào. CO₂ từ tế bào theo tuần hoàn đến mao mạch ở mang, khuếch tán ra nước.

Đáp án HĐ6: 

- Hoạt động của lồng ngực và cơ hô hấp giúp hít vào và thở ra, đổi mới không khí trong phổi.

- Trao đổi khí ở phổi: O₂ khuếch tán từ phế nang vào máu, CO₂ khuếch tán từ máu vào phế nang.

- Trao đổi khí ở tế bào: O₂ khuếch tán từ máu vào tế bào, CO₂ khuếch tán từ tế bào vào máu.

Đáp án HĐ7: Chim trao đổi khí bằng phổi và túi khí. Túi khí là khoang rỗng chứa khí, phổi có ống khí với mao mạch bao quanh. Hệ thống ống khí thông với túi khí. Chim hít vào và thở ra đều lấy được O₂, nên hiệu suất hô hấp cao.

III. BẢO VỆ SỨC KHỎE HỆ HÔ HẤP

Đáp án HĐ8: Khói thuốc lá chứa Nicotine, gây thay đổi cấu trúc niêm mạc phế quản, tăng sinh tuyến phế quản, tế bào tiết nhầy và tê liệt lông rung trong khí quản, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ hô hấp. CO trong khói thuốc chiếm chỗ của O₂ trong hồng cầu, giảm hiệu quả hô hấp, có thể dẫn đến tử vong. Nitơ oxit trong khói thuốc gây viêm niêm mạc, cản trở trao đổi khí và có thể gây chết ở liều cao. 

Đáp án LT: 

- Trong khói thuốc lá có 7.000 hóa chất độc hại, trong đó có 69 chất gây ung thư. Hút thuốc làm các chất độc tích tụ, phá hủy tế bào trong cơ thể, gây bệnh nguy hiểm cho bản thân và người xung quanh. 

- Hút thuốc ở nơi công cộng có thể gây ô nhiễm không khí, ảnh hưởng đến đường hô hấp, đặc biệt là đối với phụ nữ mang thai và trẻ em. Khói thuốc hít vào phổi qua máu tích luỹ dẫn đến các bệnh tim mạch, viêm nhiễm đường hô hấp và tổn thương mạch máu. Người hút thuốc dễ mắc các bệnh như rụng tóc, đục thủy tinh thể, da nhăn, giảm thính lực, sâu răng, ung thư da và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.

Đáp án VD: 

Quạt nước giúp: - Tạo dòng chảy và cung cấp oxy cho ao nuôi. -> Tăng cường hoạt động của tôm, giúp tôm tiêu hóa và hấp thụ thức ăn tốt hơn