CHƯƠNG 1. TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG Ở SINH VẬT

5 phút giải Sinh học 11 Chân trời sáng tạo trang 93

5 phút giải Sinh học 11 Chân trời sáng tạo trang 93. Giúp học sinh nhanh chóng, mất ít thời gian để giải bài. Tiêu chi bài giải: nhanh, ngắn, súc tích, đủ ý. Nhằm tạo ra bài giải tốt nhất. 5 phút giải bài, bằng ngày dài học tập.

BÀI 15. CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

PHẦN I. HỆ THỐNG BÀI TẬP, BÀI GIẢI CUỐI SGK

Mở đầu: Trong trồng trọt, người ta thường áp dụng các biện pháp làm cỏ, xới đất và vun gốc, tưới nước và bón phân xung quanh gốc cây khi trồng cây nhằm tăng kích thước bộ rễ. Cơ sở khoa học của biện pháp này là gì?

I. KHÁI QUÁT VỀ CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

Hoạt động 1: Cảm ứng ở thực vật được biểu hiện thông qua những quá trình nào? Cho ví dụ.

II. CÁC HÌNH THỨC BIỂU HIỆN VÀ VAI TRÒ CỦA CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

Hoạt động 2: Hoàn thành bảng sau đây:

Luyện tập: Hãy dự đoán cây sẽ phản ứng như thế nào trong các trường hợp sau đây. Giải thích

a) Treo chậu cây nằm ngang so với mặt đất

b) Treo chậu cây ở tư thế úp ngược

Hoạt động 3: Hãy xác định kiểu vận động cảm ứng và tác nhân kích thích trong các trường hợp sau:

a) Hoạt động đóng, mở khí khổng

b) Hoa mười giờ nở vào buổi sáng

c) Hoa tulip nở ở nhiệt độ 25-30oC

d) Cây bắt ruồi

Luyện tập: Hiện tượng ngừng sinh trưởng của chồi vào mùa đông ở cây phượng thuộc kiểu vận động cảm ứng nào? Giải thích

III. ỨNG DỤNG CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

Hoạt động 4: Nêu một số ứng dụng hiện tượng cảm ứng ở thực vật trong thực tiễn. Cho biết mỗi ứng dụng đó dựa trên cơ sở loại cảm ứng nào và đã mang lại lợi ích gì cho con người bằng cách hoàn thành Bảng 15.1

Vận dụng: Tại sao khi trồng lúa, người ta thường bón phân sát mặt đất, còn khi trồng cây ăn quả cần đào hố sâu để bón

PHẦN 2. 5 PHÚT TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

Đáp án MĐ: Để đất thông thoáng và tạo điều kiện tốt cho cây, cần thường xuyên làm cỏ, xới đất và vun gốc. Quá trình hô hấp của rễ sinh ra CO₂, làm tăng sự trao đổi với các ion khoáng trên keo đất. Nồng độ O₂ cao trong đất giúp rễ hô hấp mạnh hơn và tạo áp suất thẩm thấu cao để hấp thụ nước và dinh dưỡng từ đất.

I. KHÁI QUÁT VỀ CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

Đáp án HĐ1:

Cảm ứng ở thực vật biểu hiện qua các hoạt động như hướng sáng, hướng nước, hướng hóa, hoạt động đóng mở của khí khổng, và sự rụng lá theo mùa. Đây có thể do thay đổi hàm lượng hormone gây tác động kích thích hoặc ức chế, dẫn đến sự không đồng đều trong tốc độ phân chia và sinh trưởng của các tế bào.

Ví dụ:

- Cây trinh nữ (cây xấu hổ) sẽ chụm lá lại khi chúng bị chạm hoặc có lực tác động mạnh.

- Rễ của cây hướng dương sẽ hướng về nguồn nước, trong khi hoa của nó sẽ hướng về hướng sáng.

- Các cây trong nhà khi được đặt gần cửa sổ thường hướng thân ngọn và lá về phía ánh sáng.

- Cây bắt mồi có thể tự động khép lại và tiết dịch nhầy khi bị kích thích bởi con vật khác.

II. CÁC HÌNH THỨC BIỂU HIỆN VÀ VAI TRÒ CỦA CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

Đáp án HĐ2:

Loại hướng động	Tác nhân kích thích	Cơ quan phản ứng	Vai trò	Ví dụ
Hướng sáng	Ánh sáng	- Thân (cành) cây hướng về phía ánh sáng - Rễ uốn cong xuống đất	Cây thu nhận ánh sáng cho quá trình quang hợp	Cây cẩm tú cẩu trồng trong bóng râm thì thân mọc hướng về phía có ánh sáng
Hướng trọng lực	Trọng lực	Đỉnh rễ hướng trọng lực dương, đỉnh thân hướng trọng lực âm	Đảm bảo cho rễ sinh trưởng trong đất để giữ cây đứng vững, hút nước và dinh dưỡng	Một hạt thóc ở trên mặt đất sau thời gian nảy mầm thì rễ đâm xuống đất.
Hướng hóa	Chất hóa học	Hướng hóa được phát hiện ở rễ, ống phấn, lông tuyến ở cây gọng vó…	Rễ cây luôn hướng về nguồn dinh dưỡng và nơi phù hợp cho sự sinh trưởng (hướng hoá dương), đồng thời tránh xa nơi có chất độc hại.	Cây bí trồng cạnh một hố ủ phân có rễ mọc hướng về vùng đó.
Hướng nước	Nguồn nước	Hướng nước là sự sinh trưởng của rễ cây hướng tới nguồn nước	Giúp rễ thực vật hướng tới nguồn nước và phân bón trong đất	Khi gieo hạt vào một chậu thủng lỗ hay trên lưới thép có bông ẩm, treo nghiêng. Khi hạt nảy mầm, rễ và thân cây mọc đúng theo chiều hướng đất.
Hướng tiếp xúc	Sự tiếp xúc	các tế bào tại 2 phía của cơ quan	Cây vươn lên nhận ánh sáng cho quá trình quang hợp	Cây mướp được trồng cạnh một cái cọc thì một thời gian thân quấn quanh cọc mọc cao lên

Đáp án LT: Rễ cây đâm sâu xuống đất để giữ độ vững và hấp thu dinh dưỡng, còn thân cây hướng lên phía trên, nơi có ánh sáng mạnh để hấp thu ánh sáng cho quá trình quang hợp.

Đáp án HĐ3: a) Tác nhân: hàm lượng nước trong tế bào khí quyển; b) Tác nhân: ánh sáng; c) Tác nhân: nhiệt độ; d) Tác nhân: sự kích thích tiếp xúc của ruồi và cây bắt ruồi.

Đáp án LT: Phản ứng thích nghi của cây trước điều kiện về nhiệt độ môi trường

III. ỨNG DỤNG CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT

Đáp án HĐ4:

Ứng dụng	Cơ sở ứng dụng	Lợi ích
Dùng cây sống (cây keo, cây lồng mức,…), cọc gỗ, cọc bê tông làm trụ bám cho cây khi trồng hồ tiêu	Tính hướng tiếp xúc	Giúp cây bám chắc để vươn lên
Làm giàn khi trồng các cây dây leo như bầu, bí,…	Tính hướng tiếp xúc	Giúp cây bám chắc và hướng về ánh sáng
Sử dụng các biện pháp bảo quản lạnh, khô, tránh ánh sáng,… để kéo dài thời gian ngủ của hạt	Hiện tượng ngủ nghỉ của hạt	Bảo quản hạt tốt hơn
Trồng xen canh giữa cây ưa sáng và cây ưa bóng	Tính hướng sáng	Tiết kiệm diện tích trồng cây
Điều khiển quá trình ra hoa của cây thông qua điều khiển chế độ chiếu sáng, nhiệt độ,… Ví dụ: tăng thời gian chiếu sáng ở thanh long, cúc, mía,…	Ứng động sinh trưởng	Giúp tăng năng suất cây trồng

Đáp án VD: Bộ rễ ngắn của cây lúa mọc gần sát đất, nên cần bón phân sát mặt đất để cây dễ hấp thụ dinh dưỡng trong thời gian sinh trưởng ngắn của nó. Cây ăn quả như đào cần đào hố sâu để bón phân, giúp rễ đâm sâu xuống đất và tăng độ bám chắc của cây.