Video giảng Ngữ văn 9 kết nối Bài 2: Tiếng đàn mưa (Bích Khê)

Tóm lược nội dung

BÀI 2: VĂN BẢN 2: TIẾNG ĐÀN MƯA

Chào mừng các em đến với bài học ngày hôm nay!

Thông qua video này, các em sẽ nắm được các kiến thức và kĩ năng như sau:

• Nhận biết và phân tích được một số yếu tố về thi luật của thơ song thất lục bát như: vần, nhịp, số chữ, số dòng trong một khổ thơ; sự khác biệt so với thơ lục bát được thể hiện trong bài thơ Tiếng đàn mưa.
• Nhận biết và phân tích được tình cảm, cảm xúc, cảm hứng chủ đạo của người viết thể hiện qua VB.
• Nhận biết và phân tích được mối quan hệ giữa nội dung và hình thức của VB văn học.

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Các em sẽ được làm quen với một phương pháp học tập rất thú vị, đó là Think-Pair-Share. Đầu tiên, mỗi bạn sẽ tự mình lắng nghe bản nhạc và suy nghĩ về những gì mình cảm nhận được. Sau đó, chúng ta sẽ ghép đôi để chia sẻ những cảm xúc của mình với bạn bên cạnh. Cuối cùng, cả lớp sẽ cùng nhau chia sẻ những ý kiến hay nhé!

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. Tìm hiểu chung về văn bản

1. Đọc

Các em nghe cô đọc để lưu ý cách ngắt nhịp, tốc độ, âm lượng đọc phù hợp nhé!

Video trình bày nội dung: 

Bài thơ này rất giàu nhạc tính (do đặc điểm của thể thơ song thất lục bát, kết hợp với chủ ý sáng tạo nghệ thuật của tác giả), khi đọc, cần phải chú trọng đến đặc điểm đó. Cần chú ý sự biến đổi về tốc độ (những câu thơ nói về xúc cảm thường đọc chậm rãi, giọng ngân dài hơn những câu tả cảnh mưa rơi) và cao độ (các từ rụng, xuống cần trầm giọng xuống).

2. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

Bây giờ, các em hãy thử trình bày những hiểu biết chung về tác giả Bích Khê

Video trình bày nội dung: 

Bích Khê (1916 - 1946) quê ở tỉnh Quảng Ngãi. Sáng tác của ông thuộc các thể loại như thơ (thơ Đường luật, thơ tự do), tự truyện,... Bích Khê là nhà thơ có nhiều tìm tòi, cách tân trong phong trào Thơ mới (1932 – 1945). Ông được đánh giá cao với những bài thơ đặc sắc, giàu tính nhạc. Một số tập thơ của ông: Tinh huyết (1939), Mấy dòng thơ cũ (1988), Tinh hoa (1997),...

b. Tác phẩm

Để củng cố kiến thức, chúng ta sẽ trình bày những hiểu biết chung về tác phẩm

Video trình bày nội dung: 

Tiếng đàn mưa nằm trong tập thơ Tinh hoa (tập hợp các sáng tác của Bích Khê từ năm 1938 đến năm 1944). Thời điểm tác phẩm ra đời, đất nước ta vẫn nằm dưới ách thống trị của thực dân Pháp. Chính bối cảnh lịch sử này đã tác động rất nhiều đến cảm xúc nhà thơ và nội dung tư tưởng của tác phẩm

II. Khám phá văn bản

1. Một số yếu tố thi luật của thơ song thất lục bát được thể hiện trong Tiếng đàn mưa.

a. Bố cục

Cô sẽ cho các em vài phút để xác định bố cục của bài thơ và nêu nội dung chính của từng phần. Nếu có khó khăn, các em có thể hỏi cô nhé. 

Video trình bày nội dung:  

Có thể chia bài thơ thành 2 phần:

+ Phần 1 (ba khổ thơ đầu): hoa rụng cùng mưa (cảnh mưa rơi).

+ Phần 2 (khổ thơ cuối): lệ rơi cùng mưa (tâm trạng của khách tha hương) 

b. Đặc điểm của thể thơ song thất lục bát thể hiện trong bài thơ Tiếng đàn mưa.

Chỉ ra những đặc điểm của thể thơ song thất lục bát thể hiện trong bài thơ “Tiếng đàn mưa”.

Video trình bày nội dung: 

- Bài thơ gồm các câu thơ đan xen hai câu thơ bảy chữ với cặp câu thơ lục bát.

- Vần lưng được gieo ở tiếng thứ sáu của câu bát và tiếng thứ năm của câu thơ 7 tiếng. Vần chân được gieo ở tiếng cuối của câu thơ 7 tiếng thứ hai và câu thơ lục bát trong tất cả các khổ thơ.

- Về thanh điệu, các thanh bằng (B) – trắc (T) khớp với sơ đồ được trình bày trong SGK, trang 40.

- Câu thơ 7 tiếng có cách ngắt nhịp lẻ trước chẵn sau (3/2/2 hoặc 3/4). Câu lục bát ngắt nhịp chẵn (2/4, 4/2 hoặc 2/2/2 ở câu lục; 4/4, 2/2/2/2 ở câu bát).

2. Cảnh mưa rơi và tâm trạng khách tha hương

a. Đặc điểm chung của những sự vật, hiện tượng phụ họa cùng mưa trong bài thơ và tâm trạng khách tha hương

Nêu đặc điểm chung của những sự vật, hiện tượng phụ họa cùng mưa trong bài thơ và tâm trạng khách tha hương

Video trình bày nội dung: 

Các sự vật, hiện tượng phụ hoạ cùng mưa đều ở trạng thái rơi rụng, xu hướng đi xuống (hoa rụng, bóng dương tà,...).

+ Cảnh hoa rụng cùng mưa được khắc hoa qua những hình ảnh hoa xuân rụng, mưa xuống lầu, xuống thềm lan, rơi khắp nẻo dặm ngàn.

+ Hoa xuân rụng gợi sự kết thúc của một mùa, gợi sự u buồn bởi vẻ đẹp tươi mới của hoa xuân không còn.

+ Tâm trạng khách tha hương được thể hiện rõ nhất qua câu thơ: “Mưa trong ý khách muôn hàng lệ rơi”. Từ con mưa của tự nhiên biến thành cơn mưa trong tâm hồn, xuất phát từ nỗi nhớ quê hương của nhân vật “khách”. 

+ “Bóng dương” là khoảnh khắc mặt trời sắp lặn, là thời điểm mọi người trở về nhà đoàn tụ với gia đình, “bóng dương với khách tha hương” làm nổi bật sự trống trải, lạnh lẽo của không gian và cô đơn, lạc lõng, buồn bã của con người.

=> Cảnh mưa và tâm trạng của con người có sự thống nhất, không gian bên ngoài và thế giới nội tâm gặp gỡ, đồng cảm.

c. Mối liên hệ giữa hình ảnh nước non ở ba khổ thơ đầu với nội dung của hai câu thơ cuối.

Cô mời một bạn đứng lên tìm mối liên hệ giữa hình ảnh nước non ở ba khổ thơ đầu với nội dung của hai câu thơ cuối.

Video trình bày nội dung: 

- Từ nước non được nhắc tới ở 3 khổ thơ đầu (mỗi khổ thơ, từ nước non xuất hiện 1 lần) gắn với những hình ảnh đẹp nhưng đượm buồn:

+ Mưa rơi, hoa rụng, bóng chiều tà: gợi cảm giác buồn thương.

+ Thểm lan, mưa xuân, hoa xuân: liên tưởng đến cái đẹp.

Hai câu thơ cuối không nói tới nước non, nhưng lại đặc tả nhân vật “khách tha hương” (một con người không được sống trên chính mảnh đất quê hương mình) đang rơi lệ trong không gian mưa rơi và thời gian là lúc chiều tà. Con người, không gian và thời gian như cùng hoà điệu trong một nỗi buồn thương.

Như vậy, có thể thấy, nội dung của hai câu thơ cuối là một sự hô ứng, tiếp nối, đồng vọng, hoà nhịp với hình ảnh nước non ở ba khổ thơ đầu. Cảnh và tình hoà làm một. Đặt trong bối cảnh ra đời của bài thơ (đất nước đang bị thực dân Pháp đô hộ), với một thi nhân có tấm lòng yêu nước, người đọc không khó nhận ra nỗi buồn thương của tác giả trước tình cảnh của dân tộc lúc bấy giờ.

d. Những từ ngữ được sử dụng nhiều lần trong bài thơ

Dưới đây là bảng những từ ngữ được sử dụng nhiều lần trong bài thơ. Các em hãy quan sát thật kĩ và nêu tác dụng

Video trình bày nội dung: 

III. Tổng kết

Vậy là chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu xong phần kiến thức về bài thơ này rồi. Cô sẽ giúp các em tổng kết nội dung và nghệ thuật văn bản “Tiếng đàn mưa”.

Video trình bày nội dung: 

Nội dung: Bức tranh mưa xuân đầy tinh tế, đẹp nhưng đượm buồn, nhuốm màu tâm trạng cô đơn, xót xa của người khách tha hương với tấm lòng thương nhớ quê hương sâu sắc

Nghệ thuật: Thể thơ song thất lục bát. Từ ngữ tinh tế, giàu cảm xúc, ý nghĩa. Giọng điệu nhẹ nhàng, sâu lắng, đượm màu cảm xúc buồn, u sầu. Hệ thống từ láy, biện pháp tu từ đặc sắc, hình ảnh thơ độc đáo, ngôn ngữ giàu nhạc tính.

……………………..

Nội dung video Bài 2 văn bản 2 còn nhiều phần rất hấp dẫn và thú vị. Hãy cùng đăng kí để tham gia học bài và củng cố kiến thức thông qua hoạt động luyện tập và vận dụng trong video.