Slide bài giảng Sinh học 11 kết nối bài 18: Tập tính ở động vật

Tóm lược nội dung

BÀI 18 TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT

MỞ ĐẦU

CH. Trong tự nhiên, các loài động vật thể hiện rất nhiều hành vi khác nhau. Tại sao chúng lại thể hiện các hành vi đó? Các hành vi đó đem lại lợi ích gì cho chúng?

Trả lời rút gọn:

- Chúng thể hiện những hành vi đó để:

+ Nhận biết những con cùng loài với chúng để thuận lợi cho quá trình giao phối, kiếm ăn, tụ tập thành bầy đàn 

+ Phòng tránh kẻ thù hay chống lại các điều kiện ko thuận lợi của môi trường,

II. TẬP TÍNH BẨM SINH

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH. Khi nào tập tính được biểu hiện? Lấy một số ví dụ về tập tính ở động vật và cho biết mỗi tập tính đó có ý nghĩa đối với sinh vật.

Trả lời rút gọn:

- Động vật thể hiện tập tính khi bị kích thích, có thể đến từ bên trong hoặc bên ngoài cơ thể. Kích thích bên trong cung cấp thông tin về tình trạng nội bộ, như cảm giác đói, đây là tín hiệu cho cơ thể biết cần bổ sung năng lượng. Kích thích bên ngoài cung cấp thông tin về môi trường xung quanh, như âm thanh hoặc mùi. 

- Ví dụ, tín hiệu đói kích thích con vật tìm kiếm thức ăn, trong khi tiếng động hoặc mùi từ kẻ săn mồi khiến con mồi cảnh giác và tìm cách lẩn trốn.

CH. Cho biết sự khác nhau giữa tập tính bẩm sinh và tập tính học được. Tìm thêm ví dụ về hai loại tập tính này.

Trả lời rút gọn:

IV. PHEROMONE

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH. Kể tên các dạng tập tính phổ biến ở dạng động vật. Tìm thêm ví dụ cho mỗi dạng tập tính.

Trả lời rút gọn:

• Tập tính kiếm ăn: Thỏ rừng khi đói sẽ rời khỏi nơi ẩn náu để tìm kiếm thức ăn như lá cây, củ, quả... Trong lúc kiếm ăn, chúng luôn cảnh giác trước các kẻ săn mồi như linh miêu, cáo, đại bàng...

• Tập tính bảo vệ lãnh thổ: Ở nhiều loài chim, chim đực thường đậu trên cành cây cao và hót để thông báo về lãnh thổ của mình. Nếu chim khác xâm nhập vào khu vực này, chim chủ sẽ ra đuổi kẻ xâm phạm, đôi khi gây ra cuộc chiến dữ dội giữa các chim.

• Tập tính sinh sản: Bao gồm việc tìm kiếm bạn đồng tính, xây tổ và ấp trứng, chăm sóc và bảo vệ con non...

• Tập tính di cư: Ví dụ như cá biển di cư liên quan đến việc tìm kiếm thức ăn và sinh sản. Chim bồ câu sử dụng từ trường Trái Đất để định hướng, trong khi cá sử dụng thành phần hóa học của nước và dòng chảy để định hướng.

• Tập tính xã hội: Bao gồm tập tính thứ bậc, hợp tác, vị tha…

CH. Lợi ích khi động vật thực hiện tập tính kiếm ăn, bảo vệ lãnh thổ, sinh sản, di cư, sống theo bầy đàn là gì?

Trả lời rút gọn:

Khi động vật thực hiện các tập tính như kiếm ăn, bảo vệ lãnh thổ, sinh sản, di cư, và sống theo bầy đàn, chúng tạo ra sự hỗ trợ và hợp tác giữa các cá thể cùng loài. Điều này giúp duy trì và phát triển loài, đồng thời tạo ra những thế hệ sau có khả năng tiến hóa và phát triển hơn, kế thừa những đặc tính tốt từ các thế hệ trước đó.

VI. CƠ CHẾ HỌC TẬP Ở NGƯỜI

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH. Động vật có những hình thức học tập nào? Tìm thêm ví dụ về các hình thức học tập.

Trả lời rút gọn:

Động vật thể hiện các hình thức học tập sau:

• Quen nhờn: Rùa không rụt đầu và chân vào mai sau khi nhiều lần thấy hòn đá được thả bên cạnh.

• In vết: Chim non đi theo vật chuyển động đầu tiên mà chúng nhìn thấy, thường là mẹ chim.

• Học không gian: Động vật định vị vị trí linh hoạt bằng cách liên kết nhiều vị trí mốc với nhau.

• Học liên kết: Bao gồm điều kiện hóa đáp ứng và hành động.

• Học xã hội: Tinh tinh con học cách đập vỡ quả cọ dầu bằng cách bắt chước con trưởng thành.

• Giải quyết vấn đề: Tinh tinh xếp chồng các hộp và trèo lên để lấy chuối treo cao.

CH. Những hành vi dưới đây thuộc kiểu học nào? Giải thích.

• Chó săn bắt được thỏ, chuột, ... và mang về cho những người nuôi dạy nó. Khi bắt được một con vật chó sẽ được nhận một phần thưởng từ người nuôi dạy.

• Một con mèo đang đói, khi nghe tiếng bày bát đũa lách cách liền chạy ngay xuống phòng ăn.

• Tinh tinh dùng lá cây múc nước từ suối lên và đưa lên miệng uống.

Trả lời rút gọn:

• Chó săn bắt: Chó săn bắt và mang về con mồi cho người nuôi dạy, nhận phần thưởng sau mỗi lần thành công. Hành vi này là kết quả của học liên kết (điều kiện hóa hành động), khi chó liên kết hành vi bắt mồi với phần thưởng từ người nuôi dạy.

• Mèo nghe tiếng bát đũa: Một con mèo đói nghe tiếng bát đũa lách cách và ngay lập tức chạy xuống phòng ăn. Hành vi này là kết quả của học liên kết (điều kiện hóa đáp ứng), khi mèo liên kết tiếng bát đũa lách cách với việc được cho ăn.

• Tinh tinh múc nước: Tinh tinh quan sát và bắt chước hành vi lấy lá cây múc nước suối lên uống của con người, đây là hình thức học xã hội.

VII. ỨNG DỤNG

DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM

CH. Tìm thêm các ví dụ về áp dụng tập tính ở động vật vào thực tiễn.

Trả lời rút gọn:

Giải trí: Con người dạy và biểu diễn xiếc với các loài động vật như chó, voi, hổ, ...

Nông nghiệp:

- Trâu bò được huấn luyện trở về chuồng khi nghe tiếng kẻng.

- Sử dụng bù nhìn người trong ruộng hoặc nương rẫy để đuổi chim, chuột phá hoại cây trồng.

- Nuôi thả ong mắt đỏ để kiểm soát sâu bệnh trên cây trồng.

- Sử dụng pheromone nhân tạo để hấp dẫn và kiểm soát côn trùng hại cây ăn quả.

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

CH. Động vật không xương sống hay động vật có xương sống có nhiều tập tính học tập hơn? Giải thích.

Trả lời rút gọn:

- Tập tính học tập: Được hình thành qua quá trình học và rút kinh nghiệm, tập tính học tập là chuỗi phản xạ có điều kiện, dựa trên mối liên hệ mới giữa các neuron. Tính linh hoạt và có thể thay đổi của tập tính học tập phụ thuộc vào mức độ tiến hóa của hệ thần kinh và tuổi thọ.

- Động vật không xương sống: Có hệ thần kinh chưa phát triển và ít neuron, do đó ít khả năng học tập và rút kinh nghiệm hơn so với động vật có xương sống.

CH. Chó sủa khi gặp người lạ và không sủa khi gặp người quen. Đây là hình thức học tập nào? Giải thích.

Trả lời rút gọn:

Chó sủa như một hình thức học liên kết: Khi chó gặp người lạ, chúng sẽ sủa để bảo vệ lãnh thổ. Tính chất này xuất phát từ thời kỳ hoang dã khi chó sống bầy đàn và cần bảo vệ lãnh thổ của mình. Khi trở thành một phần của gia đình, chó liên kết việc tiếp xúc với con người với hành vi sủa để bảo vệ lãnh thổ, thấy nhà chủ là nơi an toàn.

CH. Một số loài sếu có nguy cơ tuyệt chủng, khi nhân giống và ấp trứng bằng lò ấp người ta phải cách li các con sếu non khi mới nở và cho chúng tiếp xúc với hình ảnh và âm thanh của đồng loại và không cho chúng nhìn thấy các đối tượng chuyển động khác, kể cả người. Tại sao người ta phải làm như vậy?

Trả lời rút gọn:

Con người làm như vậy vì một số loài sếu có tập tính in vết, và in vết ở chim hiệu quả nhất trong giai đoạn từ khi mới sinh ra đến hai ngày sau. Chim non mới nở ra thường có tính bám và đi theo các vật chuyển động mà chúng nhìn thấy lần đầu tiên. Thông thường, vật chuyển động đầu tiên mà chúng nhìn thấy là chim mẹ, sau đó chúng di chuyển theo mẹ.