Slide bài giảng Sinh học 11 kết nối bài 15: Cảm ứng ở thực vật
Slide điện tử bài 15: Cảm ứng ở thực vật. Trình bày với các hiệu ứng hiện đại, hấp dẫn. Giúp học sinh hứng thú học bài. Học nhanh, nhớ lâu. Có tài liệu này, hiệu quả học tập của học môn Sinh học 11 Kết nối tri thức sẽ khác biệt
Bạn chưa đủ điều kiện để xem được slide bài này. => Xem slide bài mẫu
Tóm lược nội dung
BÀI 15 CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT
MỞ ĐẦU
CH. Thực vật đứng yên hay vận động? Chúng mở rộng không gian sống, tìm kiếm dinh dưỡng và hướng đến các điều kiện sinh thái thích hợp bằng cách nào?
Trả lời rút gọn:
Thực vật đứng yên nhưng có cơ chế phát triển để tìm kiếm dinh dưỡng và điều kiện sống tốt hơn bằng cách mở rộng không gian sống và phát triển các bộ phận như thân, cành, và rễ.
I. KHÁI NIỆM, VAI TRÒ VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT
DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM
CH.Lấy một số ví dụ về cảm ứng ở thực vật thể hiện vai trò tận dụng nguồn sống trong điều kiện môi trường bất lợi.
Trả lời rút gọn:
Trong môi trường sa mạc khô khan, cây xương rồng phát triển rễ sâu vào lòng đất để cố định và lấy nước từ nguồn dưới đất. Lá của cây biến thành gai nhọn giúp giữ nước và hạn chế sự bay hơi.
II. CÁC HÌNH THỨC CẢM ỨNG VÀ CƠ CHẾ CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT
DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM
CH. Lập bảng phân biệt các hình thức hướng động ở thực vật về tác nhân gây ra vận động, đặc điểm và vai trò của mỗi hình thức.
Trả lời rút gọn:
| Tác nhân gây ra | Đặc điểm | Vai trò |
Hướng sáng | Ánh sáng | Ánh sáng gây ra sự phân bố lại auxin (AIA) không đều trên thân cây. Auxin di chuyển về phía ít ánh sáng và tạo ra sự kéo dài tế bào mạnh mẽ hơn ở phía ít ánh sáng. Điều này làm uốn cong thân cây non về phía ánh sáng. | Giúp cây tìm nguồn sáng, tạo điều kiện tối đa để cây quang hợp |
Hướng hoá | Chất hoá học như chất khoáng., chất hữu cơ, hormone thực vật, chất độc, ... | Sự khác biệt về nồng độ khoáng trong đất làm thay đổi tính thấm của màng tế bào đối với ion Na+ và K+, tạo ra điện thế và kích thích dòng điện truyền đến các tế bào ở vùng sinh trưởng của rễ. | Tạo điều kiện để rễ hấp thụ các chất khoáng cần thiết có trong đất cho cây sinh trưởng và phát triển |
Hướng nước | Nước | Sự khác biệt về thế nước giữa các vùng trong đất kích thích tế bào lông mao ở rễ, làm thay đổi hệ số thẩm thấu của màng tế bào đối với các ion Na+ và K+, tạo điều kiện cho sự truyền dẫn điện. Sự thay đổi điện thế màng kích thích các tế bào ở vùng sinh trưởng của rễ phát ra hormone, thúc đẩy sự kéo dài tế bào, gây uốn cong rễ về phía có nước. | Tạo điều kiện để rễ hấp thụ nước có trong đất cho cây sinh trưởng và phát triển |
Hướng trọng lực | Trọng lực (lực hút của Trái Đất) | Do tác động của trọng lực, auxin tích tụ ở nửa dưới mô phân sinh rễ. Tại đây, auxin ức chế sự kéo dài của các tế bào, làm cho các tế bào ở nửa dưới có độ kéo dài ít hơn so với các tế bào ở nửa trên. Sự kéo dài lớn hơn ở nửa trên, kết hợp với việc phân chia tế bào, gây ra hiện tượng rễ mọc dài về phía dưới đất (hiện tượng hướng đất dương). | - Đảm bảo sự phát triển của bộ rễ - Đảm bảo cho cây được định vị vững chắc, cây không bị đổ, chống lại gió bão |
Hướng tiếp xúc | Tác động cơ học (tiếp xúc) đến từ một phía | - Tua quấn (một loại lá bị biến dạng) vươn thẳng đến khi tiếp xúc với giá thể - Sự tiếp xúc đã kích thích sự sinh trưởng kéo dài của các tế bào tại phía ngược lại (phía không tiếp xúc) của tua, làm nó quấn quanh giá thể | - Giúp cây leo vươn lên cao. - Giúp cho cây bám vào giá thể |
CH.Kể và hoàn thành bảng về các hình thức ứng động ở thực vào vở theo mẫu dưới đây:
Trả lời rút gọn:
Kiểu ứng động | Khái niệm | Nguyên nhân | Cơ chế | Ví dụ |
Ứng động sinh trưởng | Là những vận động xuất hiện do tốc độ sinh trưởng và phân chia tế bào không đều ở các cơ quan, bộ phân đáp ứng, dưới tác động của các kích thích không định hướng của môi trường. | Tác nhân nhiệt độ, ánh sáng mang tính chu kì (ngày đêm, mùa). | Tác nhân như nhiệt độ, ánh sáng theo chu kì (ngày đêm, mùa) ảnh hưởng đến chồi cây bằng cách thay đổi tỷ lệ giữa các hormone. Điều này có thể kích thích hoặc ức chế sự sinh trưởng của chồi cây. Ngoài ra, tác động của ánh sáng lên mặt trên và dưới của hoa cũng có thể làm thay đổi phân bố hormone, gây ra sự tăng trưởng khác nhau ở mặt trên và dưới của hoa, dẫn đến quá trình nở hoặc khép của hoa. | Hoa nở do cảm ứng với ánh sáng ở cây bồ công anh: hoa nở khi có ánh sáng và cụp lại lúc chạng vạng tối Vận động ngủ, thức của chồi cây theo mùa như ở cây bàng, cây phượng |
Ứng động không sinh trưởng | Là những vận động thuận nghịch do sự biến đổi sức trưởng nước của cơ quan, bộ phận đáp ứng hoặc do xuất hiện sự lan truyền của kích thích trong các tế bào, mô chuyển hoá dưới tác dụng của các tác nhân cơ học, hoá học | Tác nhân cơ học, hoá học. | Tác nhân kích thích tác động lên thụ thể trên màng tế bào của bộ phận tiếp nhận kích thích, sau đó kích thích được truyền đến tế bào của bộ phận đáp ứng, kích hoạt các bơm ion. Điều này dẫn đến thay đổi sức trương nước của bộ phận đáp ứng. Sự vận động của bộ phận đáp ứng cũng có thể được lan truyền dưới dạng sóng. | Hiện tượng cụp lá ở cây trinh nữ, bắt mòi ở cây gọng vó và cây bắt ruồi. |
III. ỨNG DỤNG CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT
DỪNG LẠI VÀ SUY NGẪM
CH.Nêu một số ví dụ khác về việc vận dụng hiện tượng hướng động, ứng động trong thực tiễn sản xuất
Trả lời rút gọn:
Vận dụng hiện tượng hướng động trong sản xuất:
- Tăng kích thước bộ rễ bằng cách cải thiện đất, bón phân và tưới nước đều đặn, kích thích rễ phát triển cả chiều rộng và chiều sâu.
- Thúc đẩy cây mầm phát triển bằng cách hạn chế ánh sáng và gieo trồng với mật độ cao, sau đó tỉa thưa để đảm bảo đủ ánh sáng khi cây lớn.
- Khuyến khích cây leo sinh trưởng bằng cách mở rộng giàn.
Vận dụng hiện tượng ứng động trong sản xuất:
- Kéo dài thời gian ngủ của hạt giống bằng cách giảm nhiệt độ, độ ẩm và hạn chế ánh sáng khi bảo quản.
- Kích thích nảy mầm và phát triển cây bằng cách cung cấp nước, tăng nhiệt độ và sử dụng chất kích thích sinh trưởng.
- Tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình ra hoa, nở hoa bằng cách bố trí vùng trồng hợp lí và đảm bảo các yêu cầu về ánh sáng và nhiệt độ.
LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG
CH. Dựa trên cơ chế hướng động, giải thích về phản ứng hướng trọng lực dương của rễ cây trong hình 15.5 trang 92 dưới tác động của auxin.
Trả lời rút gọn:
Trong Hình 15.5, rễ sau một thời gian phát triển sẽ uốn cong xuống theo hướng của trọng lực, được gọi là hướng trọng lực dương.
- Đây là phản ứng sinh trưởng của thực vật đối với tác động của trọng lực, tức là lực hút từ Trái Đất.
- Các cơ quan của cây (như rễ và thân) có xu hướng phát triển theo hướng khác nhau đối với hướng của trọng lực: rễ thường phát triển theo hướng của trọng lực, trong khi đó, các chồi đỉnh thường phát triển theo hướng ngược lại.
CH.Cho các hiện tượng sau: đóng mở cửa khí khổng, nở hoa của cây mười giờ, leo giàn của cây thiên lí. Các hiện tượng trên thuộc hình thức cảm ứng nào? Giải thích.
Trả lời rút gọn:
Hình thức cảm ứng ứng động. Điều này được giải thích bởi cơ chế hoạt động như sau:
- Đóng mở cửa khí khổng: Tác nhân kích thích tác động lên thụ thể trên màng tế bào của bộ phận tiếp nhận kích thích, sau đó kích thích được truyền đến tế bào của bộ phận đáp ứng làm hoạt hoá bơm ion, thay đổi sức trương nước của bộ phận đáp ứng, dẫn đến sự đóng mở cửa khí khổng.
- Nở hoa của cây mười giờ: Tác nhân nhiệt độ, ánh sáng mang tính chu kì tác động lên chồi cây, gây thay đổi tương quan hormone, kích thích hoặc ức chế sinh trưởng của chồi cây, hoặc tác động lên hoa để điều chỉnh phân bố hormone, dẫn đến sự tăng trưởng khác nhau giữa mặt trên và mặt dưới của hoa, từ đó làm hoa nở hoặc khép.
- Leo giàn của cây thiên lí: Tương tự như trên, tác nhân nhiệt độ, ánh sáng mang tính chu kì tác động lên cây, kích thích sự sinh trưởng của chồi cây, từ đó thúc đẩy cây leo giàn.
CH.Tại sao trong quy trình làm rau mầm, người ta thường che tối khoảng 2 - 3 ngày đầu khi hạt mới nảy mầm?
Trả lời rút gọn:
Trong quy trình làm rau mầm, người ta thường che tối khoảng 2 - 3 ngày đầu khi hạt mới nảy mầm để thúc đẩy cây mầm vươn dài, tăng chiều cao.
Slide bài giảng lớp 11 cánh diều
Slide bài giảng lớp 11 chân trời sáng tạo
Slide bài giảng lớp 11 kết nối tri thức
