BÀI 8. LAO ĐỘNG VÀ VIỆC LÀM

MỞ ĐẦU

Với quy mô dân số đông, nước ta có nguồn lao động dồi dào và trình độ lao động ngày càng được nâng cao. Đây là nguồn lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế đất nước. Vậy, làm thế nào để giải quyết tốt mối quan hệ giữa lao động và việc làm? Các hướng giải quyết việc làm ở nước ta hiện nay ra sao?

Giải rút gọn:

+ Hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật đồng bộ, thống nhất

+ Thúc đẩy tạo việc làm mới, việc làm sáng tạo, chất lượng cao, phục vụ chuyển đổi số, chuyển đổi năng lượng, ứng phó biến đổi khí hậu; tạo việc làm ở khu vực nông thôn, miền núi.

+ Đẩy mạnh liên kết thị trường việc làm giữa các vùng trong nước, hình thành cơ chế kết nối cung cầu tự động giữa thị trường trong và ngoài nước.

+ Đổi mới toàn diện hệ thống đào tạo, giáo dục nghề nghiệp theo hướng mở, linh hoạt, hiệu quả 

+ Có nhiều biện pháp giúp người lao động có việc làm và thu nhập ổn định.

I. ĐẶC ĐIỂM NGUỒN LAO ĐỘNG

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, hãy cho biết đặc điểm nguồn lao động nước ta.

Giải rút gọn:

- Nguồn lao động dồi dào 

- Chất lượng lao động ngày càng nâng cao

II. TÌNH HÌNH SỬ DỤNG LAO ĐỘNG

Câu hỏi: Dựa vào hình 8.1 và thông tin trong bài, hãy phân tích tình hình sử dụng lao động phân theo ngành kinh tế của nước ta.

Giải rút gọn:

- Chuyển dịch kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã tác động tích cực đến chuyển dịch cơ cấu lao động. 

- Tỉ trọng lao động trong các ngành công nghiệp và xây dựng, dịch vụ có cu hướng tăng; tỉ trọng lao động trong nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản có xu hướng giảm.

Câu hỏi: Dựa vào hình 8.2 và thông tin trong bài, hãy phân tích tình hình sử dụng lao động phân theo thành phần kinh tế của nước ta.

Giải rút gọn:

+ Giảm tỉ lệ lao động ở khu vực Nhà nước, 

+ Tăng tỉ lệ lao động ở khu vực có vốn đầu tư nước ngoài;

+ Khu vực ngoài Nhà nước vẫn chiếm tỉ lệ cao nhất.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, hãy phân tích tình hình sử dụng lao động phân theo thành thị và nông thôn của nước ta.

Giải rút gọn:

- Tỉ lệ lao động trong khu vực thành thị có xu hướng ngày càng tăng, chủ yếu tăng lao động ở các ngành công nghiệp và xây dựng, dịch vụ. 

- Lao động trong khu vực nông thôn có sự chuyển dịch đáng kể, tỉ lệ lao động phi nông nghiệp tăng nhờ quá trình công nghiệp hoá nông thôn, xây dựng nông thôn mới, đa dạng hoá các ngành nghề kinh tế nông thôn.

III. VẤN ĐỀ VIỆC LÀM VÀ HƯỚNG GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, hãy:

- Phân tích vấn đề việc làm ở nước ta hiện nay.

- Trình bày các hướng giải quyết việc làm ở nước ta.

Giải rút gọn:

* Vấn đề việc làm ở nước ta hiện nay

+  Tỉ lệ thất nghiệp và tỉ lệ thiếu việc làm trong độ tuổi lao động giữa thành thị và nông thôn có sự khác nhau. 

+ Tỉ lệ thất nghiệp ở thành thị thường cao hơn ở nông thôn.

* Hướng giải quyết việc làm

- Hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật đồng bộ, thống nhất để thị trường lao động phát triển theo hướng linh hoạt, hiện đại, hiệu quả, hội nhập quốc tế.

- Thúc đẩy tạo việc làm mới, việc làm sáng tạo, chất lượng cao, phục vụ chuyển đổi số, chuyển đổi năng lượng, ứng phó biến đổi khí hậu; tạo việc làm ở khu vực nông thôn, miền núi.

- Đẩy mạnh liên kết thị trường việc làm giữa các vùng trong nước, hình thành cơ chế kết nối cung cầu tự động giữa thị trường trong và ngoài nước.

- Đổi mới toàn diện hệ thống đào tạo, giáo dục nghề nghiệp theo hướng mở, linh hoạt, hiệu quả để nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo, chất lượng nguồn nhân lực cả về học vấn, trình độ chuyên môn, tính chuyên nghiệp, văn hoá ứng xử,...

- Triển khai tốt các quy định về bảo hiểm xã hội gắn với các chế độ trợ cấp bảo hiểm thất nghiệp, các hoạt động đào tạo lại lao động, có nhiều biện pháp giúp người lao động có việc làm và thu nhập ổn định.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi: Dựa vào bảng 8.2, nhận xét tỉ lệ lao động từ 15 tuổi trở lên đã qua đào tạo phân theo trình độ chuyên môn kĩ thuật ở nước ta, giai đoạn 2010 – 2021.

Giải rút gọn:

Tỉ lệ lao động từ 15 tuổi trở lên đã qua đào tạo phân theo trình độ chuyên môn kĩ thuật ở nước ta, giai đoạn 2010 – 2021 tăng:

- Trình độ sơ cấp tăng 4,9%; từ 1,9% (2010) lên 6,8% (2021).

- Trình độ trung cấp giảm 1,1%; từ 5,2% (2010) còn 4,1% (2021).

- Trình độ cao đẳng tăng 1,5%; từ 2,0% (2010) lên 3,5% (2021); chiếm tỉ trọng thấp nhất trong năm 2021.

- Trình độ từ đại học trở lên chiếm tỉ trọng cao nhất; tăng 11,4%(2010) lên 26,1% (2021).

Câu hỏi: So sánh tỉ lệ thất nghiệp và tỉ lệ thiếu việc làm trong độ tuổi lao động giữa khu vực thành thị và nông thôn ở nước ta.

Giải rút gọn:

- Tỉ lệ thất nghiệp ở thành thị cao gấp 1,72 lần so với ở nông thôn; thành thị chiếm 4,3%, cao hơn mức trung bình của cả nước còn nông thôn chiếm 2,5% (2021) thấp hơn mức trung bình của cả nước.

- Tỉ lệ thiếu việc làm ở thành thị cao gấp 1,1 lần so với nông thôn; thành thị chiếm 3,3% cao hơn mức trung bình của cả nước còn nông thôn chiếm 3,0% (2021) thấp hơn mức trung bình của cả nước

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Viết một báo cáo ngắn về vấn đề việc làm ở địa phương em sinh sống.

Giải rút gọn:

Báo cáo ngắn về vấn đề việc làm ở TP. Hồ Chí Minh

TP. Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, đóng góp quan trọng vào GDP quốc gia. Tuy nhiên, vấn đề việc làm tại đây vẫn đang gặp nhiều khó khăn và thách thức. Theo số liệu của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội TP.HCM, tỷ lệ thất nghiệp năm 2023 dao động quanh 1,85%. Tuy nhiên, con số này chưa phản ánh đầy đủ thực trạng do nhiều người lao động làm việc không chính thức, không có hợp đồng lao động. Nhu cầu tuyển dụng cao nhất tập trung vào các ngành: công nghiệp chế biến, chế tạo; dịch vụ; xây dựng; du lịch. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tuyển dụng lao động do thiếu hụt nguồn lao động có tay nghề cao và phù hợp với yêu cầu của công việc. Chất lượng lao động còn thấp so với yêu cầu của thị trường lao động. Nhiều lao động thiếu kỹ năng mềm, kỹ năng ngoại ngữ và kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin. Nguyên nhân chủ yếu do nhu cầu việc làm cao, với tốc độ gia tăng dân số cao, nhất là dân số nhập cư; nền kinh tế phát triển nhanh, thu hút nhiều lao động từ các địa phương khác đến. Thiếu hụt nguồn lao động có tay nghề cao do hệ thống giáo dục và đào tạo chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường lao động; nhiều lao động chưa được đào tạo bài bản, thiếu kỹ năng mềm và kỹ năng thực hành. Chênh lệch thu nhập giữa các ngành: Thu nhập từ các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo thấp hơn so với các ngành dịch vụ, du lịch dẫn đến nhiều lao động không muốn làm việc trong các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan chức năng, doanh nghiệp và người lao động.