BÀI 5. BẢO TỒN DI SẢN VĂN HÓA

1. Khái niệm di sản văn hóa và một số loại di sản văn hóa của Việt Nam

Câu 1: Em hãy đọc thông tin, quan sát các hình ảnh dưới đây và giải rút gọn câu hỏi: (trang 24, 25 phần 1 SGK)

a) Trong những bức ảnh trên, hình ảnh nào là di sản văn hóa? Hình ảnh nào không phải là di sản văn hóa? Hình ảnh nào là di sản văn hóa vật thể? Hình ảnh nào là di sản văn hóa phi vật thể?

b) Theo em, di sản văn hóa là gì?

c) Kể thêm những di sản văn hóa khác ở Việt Nam mà em biết? 

Giải rút gọn:

a) Bức ảnh 1: Hồ Gươm, Hà Nội. Đây là di sản văn hóa vật thể của Việt Nam.

Bức ảnh 2: Cầu Cần Thơ, thành phố Cần Thơ. Đây không phải là di sản văn hóa.

Bức ảnh 3: Nhã nhạc cung đình Huế, Huế. Đây là di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam.

Bức ảnh 4: Tháp Chăm, Ninh Thuận. Đây không phải là di sản văn hóa.

Bức ảnh 5: Vịnh Hạ Long, Quảng Ninh. Đây là di sản văn hóa vật thể của Việt Nam.

Bức ảnh 6: Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên. Đây là di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam.

b) Di sản văn hoá là những sản phẩm vật chất, tinh thần có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. 

c) Các di sản văn hóa ở Việt Nam:

Di sản văn hóa vật thể: Quần thể di tích Cố đô Huế, phố cổ Hội An

Di sản văn hóa phi vật thể: Dân ca Quan họ, Ca trù, …

2. Ý nghĩa của di sản văn hóa đối với con người và xã hội

Câu hỏi: Em hãy đọc các thông tin dưới đây và giải rút gọn câu hỏi:

(Trang 26 mục 2 sgk)

a) Di sản văn hóa phố cổ Hội An có ý nghĩa như thế nào đối với người dân Quảng Nam và cả nước?

b) Lễ Tịch điền có ý nghĩa như thế nào đối với người dân Hà Nam và cả nước?

c) Từ việc tìm hiểu ý nghĩa của các di sản văn hóa trên và những hiểu biết của bản thân, em hãy cho biết ý nghĩa của di sản văn hóa đối với con người và xã hội?

Giải rút gọn:

a) Phố cổ Hội An là một điểm đến hấp dẫn với du khách trong nước và quốc tế thể hiện niềm tự hào của người dân và thu hút phát triển tiềm lực kinh tế.

b) Lễ Tịch điền mang ý nghĩa khuyến nông, là nét đẹp văn hóa trở về nguồn cội, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. 

c) Trong nước: lên truyền thống của dân tộc, thể hiện công đức của các thế hệ tổ tiên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc, thể hiện kinh nghiệm của dân tộc trên các lĩnh vực, ...

Thế giới: Tô đậm bản sắc riêng của dân tộc VN, làm phong phú thêm kho tàng di sản văn hóa thế giới, …

3. Quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ di sản văn hóa

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin, trường hợp dưới đây và giải rút gọn câu hỏi:

(Trang 27 mục 3 sgk)

a) Chính quyền và nhân dân xã V đã thực hiện các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ di sản văn hóa như thế nào?

b) Hãy nêu quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân trong việc bảo vệ di sản văn hóa.

Giải rút gọn:

a) Chăm lo việc bảo tồn, ngăn chặn và xử lý nghiêm những hành vi phá hoại, ảnh hưởng đến di tích; ...

b) 

- Sở hữu hợp pháp di sản văn hóa.

- Tham quan, nghiên cứu di sản văn hóa.

- Tôn trọng, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa.

- Thông báo kịp thời địa điểm phát hiện di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia, ...

- Ngăn chặn hoặc đề nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền ngăn chặn, xử lí kịp thời những hành vi phá hoại, chiếm đoạt, sử dụng trái phép di sản văn hóa.

4. Trách nhiệm của học sinh trong việc bảo tồn di sản văn hóa

Câu hỏi: Em hãy đọc trường hợp, quan sát các tranh dưới đây và giải rút gọn câu hỏi: (Trang 28 mục 4 sgk)

a) Em hãy nêu những việc làm góp phần bảo tồn di sản văn hóa trong trường hợp và các bức tranh trên.

b) Theo em, học sinh cần làm gì để góp phần giữ gìn, bảo vệ và phát triển di sản văn hóa ở Việt Nam?

Giải rút gọn:

a) Những việc làm góp phần bảo tồn di sản văn hóa: Tham quan, tìm hiểu về di tích lịch sử; báo với công an về hành vi vẽ lên tường ở đình làng; quét dọn khu di sản văn hóa.

b) 

- Đi tham quan, tìm hiểu về các di sản văn hóa.

- Giới thiệu di sản văn hóa đến với mọi người.

- Quét dọn di sản văn hóa ở địa phương nơi mình sinh sống.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em đồng tình hay không đồng tình với các ý kiến nào dưới đây? Vì sao?

a) Danh lam, thắng cảnh nổi tiếng của đất nước được UNESCO công nhận được gọi là di sản văn hóa.

b) Phải bảo tồn cả di sản văn hóa vật thể và di sản văn hóa phi vật thể.

c) Chỉ cơ quan nhà nước có thẩm quyền mới có thể bảo vệ được các di sản văn hóa.

d) Việc giữ gìn, bảo tồn các di sản văn hóa góp phần phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

e) Chỉ bảo vệ các di tích lịch sử - văn hóa đã được Nhà nước xếp hạng.

Giải rút gọn:

- Không đồng tình với ý kiến vì: ngoài những danh lam thắng cảnh nổi tiếng được UNESCO công nhận còn có những danh lam thắng cảnh, lễ hội, … chưa được công nhận tại các địa phương những vẫn được gọi là di sản văn hóa.

- Đồng tình với ý kiến b)=> chúng ta cần bảo về, gìn giữ và phát huy cả 2 loại di sản văn hóa trên.

- Không đồng tình với ý kiến c) vì mỗi cá nhân đều có trách nhiệm bảo tồn di sản văn hóa. 

- Đồng tình với ý kiến d) vì việc bảo tồn di sản văn hóa góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

- Không đồng tình với ý kiến e) vì bất cứ di sản văn hóa nào cũng cần được bảo vệ, giữ gìn. 

Câu 2: Em hãy nhận xét các hành vi dưới đây:

a) Mỗi khi đi tham quan các di tích lịch sử, H thường khắc tên mình lên tượng đài, bức tượng, thân cây... để đánh dấu những nơi mình đã tới.

b) T nhắc nhở các bạn trong xóm không nên chăn thả gia súc trong khu di tích lịch sử.

c) Cuối tuần, M thường rủ các bạn tới nhà bác K - một nghệ nhân hát chèo - để học hát.

d) N tích cực học ngoại ngữ để có thể giới thiệu về những danh lam thắng cảnh của quê hương mình với du khách nước ngoài.

Giải rút gọn:

- Hành vi của H không đúng và vi phạm pháp luật.

- Hành vi của T đúng, vì T đã góp phần bảo vệ, giữ gìn di sản văn hóa sạch đẹp.

- Hành vi của M đúng, vì M đã góp phần bảo tồn, phát triển làn điệu hát chèo của quê hương.

- Hành vi của N đúng, vì N đã góp phần giới thiệu di sản văn hóa của Việt Nam.

Câu 3: Xử lý tình huống:

a) Trên đường đi học về, Q và H phát hiện mấy thanh niên lấy trộm cổ vật trong ngôi chùa của làng. Q rủ H đi báo công an nhưng H từ chối và nói: "Việc đó nguy hiểm lắm, nếu họ biết mình tố cáo sẽ trả thù chúng mình đấy!". Nếu em là Q, em sẽ làm gì?

b) Khi vào chùa cùng bà, C thấy một số bạn gõ chuông, xoa tay lên các bức tượng Phật để cầu may. Nếu là C, em sẽ làm gì? 

Giải rút gọn:

a) Nếu là Q, em sẽ thuyết phục H rằng việc ăn trộm của những thanh niên kia là hành động sai trái. 

Vì vậy Q và H cần có trách nhiệm ngăn chặn việc này lại. Hơn nữa, công an sẽ đảm bảo không tiết lộ danh tính người tố giác. 

b) Nếu là C, em sẽ đến nhắc nhở và khuyên nhủ các bạn rằng không nên gõ chuông và xoa tay lên tượng Phật.

Câu 4: Địa phương nơi em sinh sống có di sản văn hóa nào? Em đã làm gì để bảo vệ di sản văn hóa đó?

Giải rút gọn:

Địa phương nơi em sinh sống có di tích văn hóa Gò Đống Đa (còn gọi là Công viên Văn hóa Đống Đa).  Đây cũng là một trong các bãi chiến trường diễn ra trận đại phá quân Thanh của Hoàng đế Quang Trung mùa xuân năm Kỷ Dậu (1789). 

Di tích Gò Đống Đa nguyên xưa là một trong những quả gò thuộc xứ Đống Đa. Trải qua năm tháng, trên các gò đống đó, cây cối mọc um tùm, nhiều nhất là cây đa nên nhân dân thường gọi những gò đống đó là gò Đống Đa. 

Năm 2010, nhân Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, di tích Gò Đống Đa đã được tu bổ, tôn tạo và xây mới một số hạng mục công trình với tổng diện tích hơn 22.120,8 m2.

VẬN DỤNG

Câu 1: Em cùng các bạn trong nhóm tìm hiểu, sưu tầm tranh, ảnh tư liệu về các di sản văn hóa của địa phương… sau đó thiết kế thành một tờ báo tường và thuyết trình về ý nghĩa của di sản văn hóa đó.

Tham khảo:

- Di sản: Dân ca quan họ Bắc Ninh

+ Tháng 2009, Dân ca Quan họ chính thức được tổ chức UNESCO công nhận là: Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

- Mẫu báo tường:

Câu 2: Em hãy lập và thực hiện kế hoạch bảo vệ một di sản ở địa phương em theo bảng gợi ý sau:

Tham khảo:

Tên di sản: Vịnh Hạ Long

Biện pháp bảo vệ:

• Không vứt rác bừa bãi khi tham quan vịnh

• Giới thiệu về vịnh Hạ Long tới với mọi du khách

• Học tốt môn Tiếng Anh để có thể viết những bài viết về vịnh Hạ Long.